Ο κοινός νομοθέτης και η Διοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά , υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών , μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους, αναφέρεται στο άρθρο 101 του ισχύοντος Ελληνικού Συντάγματος.
Τα ανάλογα προβλέπει στο άρθρο 175 και η Συνθήκη για την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα των νησιών χρειάζεται να συνδιαμορφώσουμε δυναμικές προτάσεις μέτρων πολιτικής που θα απευθύνονται τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε Εθνικό επίπεδο ώστε η νησιωτικότητα από διαβατήριο υποβάθμισης να αποτελέσει εφαλτήριο κοινωνικής συνοχής, προόδου και αειφόρου ανάπτυξης στις τοπικές μας Κοινωνίες, αξιοποιώντας παραγωγικά τόσο την Συνταγματική επιταγή όσο και το Ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Η νησιωτική πολιτική οφείλει -κατά τις απόψεις και του Εργαστηρίου Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου (ΕΤΝΑ)- να είναι τριών επιπέδων:
Α. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με βάση το άρθρο 175 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης να περιλαμβάνει μέτρα όπως:
Μειωμένο ΦΠΑ για τη μείωση του κόστους ζωής στα νησιά και τη διεύρυνση της αγοράς για τις νησιωτικές επιχειρήσεις
Κρατικές ενισχύσεις - Αύξηση του ορίου για το de minimis για την επιπρόσθετη στήριξη των τοπικών επιχειρήσεων
Χρηματοδότηση εφαρμογής μεταφορικού ισοδυνάμου για τη μείωση του κόστους ζωής και λειτουργίας της τοπικής οικονομίας και Κοινωνίας
Διεύρυνση των εξαιρέσεων από το δίκαιο του ανταγωνισμού δεδομένου ότι οι ενισχύσεις στις νησιωτικές επιχειρήσεις δεν στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό
Χρηματοδότηση των υπηρεσιών δημοσίου συμφέροντος ώστε να αποκτήσουν οι νησιώτες υπηρεσίες υγείας ,παιδείας, κατάρτισης, επικοινωνίας, ενέργειας κ. λ π. ,
αντίστοιχες αυτών της ηπειρωτικής Ευρώπης.
Β. Σε Εθνικό επίπεδο: ειδικές πολιτικές με βάση το άρθρο 101 του Συντάγματος και το άρθρο 32 του Ν. 4150/2013 ( ΦΕΚ 102 Α/29.4.2013) περί ρήτρας νησιωτικότητας :
Ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις για τη λειτουργία της νησιωτικής Αυτοδιοίκησης: αρμοδιότητες, δομές, προσωπικό
Ειδική αναπτυξιακή στρατηγική (με έμφαση στη παραγωγική ανασυγκρότηση) για τον νησιωτικό χώρο στο πλαίσιο της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής με ομαδοποιήσεις περιοχών με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (αστικές-περι-αστικές, αγροτικές, ορεινές, νησιωτικές) με έμφαση στην «ολοκληρωμένη διαχείριση των νησιών κάτω από την τουριστική πίεση»
Ειδική ενεργειακή πολιτική με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας & ΑΠΕ μικρής κλίμακας, ενεργειακές κοινότητες με στόχο το μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα.
Ειδικός σχεδιασμός πολιτικής προστασίας με ιδιαίτερη βαρύτητα στη πρόληψη (πυρκαγιές, πλημμύρες) με διαχείριση περιβάλλοντος
Συνδυασμένες μεταφορές (πλοία, υδροπλάνα, αεροπλάνα, εμπορικά πλοία) με αναδιάρθρωση δικτύων. Κατασκευή νέων πλοίων για άγονες και ιδιαίτερα τις τοπικές άγονες γραμμές. Ηλεκτροκίνηση πλοίων και τοπικών μέσων μεταφοράς. Δημιουργία Φορέα Διαχείρισης Νησιωτικών Μεταφορών.
Ειδικό σχέδιο τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης και κατάρτισης
Ειδικός σχεδιασμός για την παροχή υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής πρόνοιας με έμφαση στη πρόληψη (Υγειονομικό Ισοδύναμο).
Γ. Τέλος θα πρέπει στο πλαίσιο της εθνικής αναπτυξιακής πολιτικής που υλοποιείται με γνώμονα τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους να υπάρξει διαφοροποίηση μεταξύ των αστικών, αγροτικών, ορεινών, παράκτιων και νησιωτικών περιοχών με βάση τις ιδιαιτερότητες τους. Οι ιδιαιτερότητες του νησιωτικού χώρου (μικρό μέγεθος, απομόνωση, περιφερειακότητα, περιορισμένο αλλά ιδιαίτερο και εύθραυστο φυσικό και πολιτιστικό κεφάλαιο) απαιτούν μια πολιτική που να λαμβάνει υπόψη το υψηλό κόστος παραγωγής και διαβίωσης και να αξιοποιεί τους διαθέσιμους πόρους.
Σύμφωνα και με την μελέτη που εκπόνησε το ΕΤΝΑ για λογαριασμό της Ελληνικής Εταιρείας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Ε.Τ.Α.Α.), στόχος θα πρέπει να είναι:
τα «Ποιοτικά Νησιά» με βάση το γεγονός ότι οι νησιωτικές επιχειρήσεις δεν μπορούν να ελπίζουν να γίνουν ανταγωνιστικές στην ευρωπαϊκή και τη διεθνή αγορά με μια στρατηγική μαζικής και χαμηλού κόστους παραγωγής, εξ αιτίας της νησιωτικότητας (μικρό μέγεθος, μικρά αγορά, χαμηλή προσπελασιμότητα). Αντίθετα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου νησιωτικά προϊόντα βασισμένα στους τοπικούς (ιδιαίτερους) πόρους και στην τεχνογνωσία είναι ανταγωνιστικά. Αυτή η επιτυχία μπορεί να επεκταθεί και στην παραγωγή υπηρεσιών όπως ο τουρισμός αλλά και ο πολιτισμός, αντί να καταναλώνονται οι περιορισμένοι πόροι των νησιών για μια μαζική δραστηριότητα. Νέα γνώση, καινοτομία και εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό αποτελούν προαπαιτούμενα για την επιτυχία μιας τέτοιας στρατηγικής.
Τα «Πράσινα Νησιά» με βάση το γεγονός ότι οι φυσικοί πόροι των νησιών είναι περιορισμένοι. Εδώ ο στόχος είναι η μείωση της χρήσης πόρων όπως το νερό, η γη, η ενέργεια και η ανακύκλωση των αποβλήτων από τις επιχειρήσεις και τον τοπικό πληθυσμό. Το πρασίνισμα της νησιωτικής οικονομίας είναι τμήμα της στρατηγικής ποιότητας, αλλά αναφέρεται ξεχωριστά, δεδομένης της μεγάλης σημασίας που έχει για τη βιωσιμότητα των νησιών, ενώ παράλληλα, πολιτικές όπως η «κυκλική οικονομία» πρέπει να βρουν τις ειδικές εφαρμογές τους στα νησιά.
Τα «Νησιά Ίσων Ευκαιριών» που συνδέεται με τον στόχο της ίσης πρόσβασης όλων των Ευρωπαίων πολιτών στις Υπηρεσίες Γενικού (Δημόσιου) Συμφέροντος (δηλαδή μεταφορές, επικοινωνίες, ενέργεια, υγεία, παιδεία, κατάρτιση, πολιτισμός, δικαιοσύνη, κοινωνικό κράτος) – που είναι μια εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για ποιότητα ζωής και ανταγωνιστική επιχειρηματικότητα.
Σε κάθε περίπτωση είναι χρήσιμη η επαναφορά και των ρυθμίσεων του Ν.4150/2013 για:
Σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Νησιωτικής Πολιτικής για να συνδιαμορφώνει τις προτάσεις πολιτικής και τη στρατηγική επίτευξης τους και
Σύσταση του Ερευνητικού Ινστιτούτου Νησιωτικής Πολιτικής, ως ουσιαστικού μηχανισμού στήριξης του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την επιστημονική υποστήριξη της χάραξης και της αξιολόγησης της νησιωτικής πολιτικής.
Εν όψει των Εθνικών και Αυτοδιοικητικών εκλογών όλα αυτά τα κρίσιμα και μεγάλα επιβάλλεται να αναλυθούν, να συζητηθούν, να κωδικοποιηθούν και εν τέλει να αποτελέσουν δεσμευτικό πρόταγμα διεκδίκησης σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο.
Μανώλης Νικ. Κάρλας
Περιφερειακός Σύμβουλος , πρώην αιρετός Νομάρχης Σάμου.
ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
