Στις 4 Νοεμβρίου, στο Επιμελητήριο Λέσβου, το Υπουργείο Πολιτισμού παρουσιάζει το έργο των Πολιτιστικών Masterplans για τα νησιά του Βορείου Αιγαίου. Ένα πρόγραμμα που φιλοδοξεί να αποτυπώσει τη «πολιτιστική ταυτότητα» της κάθε περιοχής, να συνδέσει την παράδοση με τη σύγχρονη δημιουργία, και να λειτουργήσει ως μοχλός ανάπτυξης.
Η ιδέα είναι σωστή. Το όραμα αναγκαίο.
Η ιδέα είναι σωστή. Το όραμα αναγκαίο.
Αλλά η υλοποίηση ξεκινά με ένα λάθος που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο:
το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου και το Γεωπάρκο Λέσβου που έχει αναγνωρισθεί από την UNESCO λείπουν από τον σχεδιασμό.
Και αυτό δεν είναι μια τεχνική αστοχία. Είναι ένδειξη μιας βαθύτερης αδυναμίας: να κατανοήσουμε τι σημαίνει πολιτισμός.
Η απουσία που δεν χωρά σε κανένα σχέδιο
Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου, ένα ηφαιστειογενές τοπίο ηλικίας 20 εκατομμυρίων ετών, αποτελεί μοναδικό παγκόσμιο μνημείο της φύσης.
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Σίγρι, εποπτευόμενο από το ίδιο το Υπουργείο Πολιτισμού, είναι ο θεματοφύλακας αυτής της παγκόσμιας κληρονομιάς.
Δεν είναι ένα τοπικό «εκθετήριο». Είναι ένας θεσμός με διεθνείς συνεργασίες, με επιστημονική δραστηριότητα, με πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκθέσεων, με δημιουργία περιοδικών εκθέσεων που ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο, με εκπαιδευτικά προγράμματα και εξωστρέφεια που τιμά τη χώρα.
Το Γεωπάρκο Λέσβου, αναγνωρισμένο από την UNESCO ως Παγκόσμιο Γεωπάρκο, έχει καταφέρει κάτι που σπάνια πετυχαίνει η ελληνική επαρχία: να συνδέσει τη γνώση, την επιστήμη και το περιβάλλον με τον τουρισμό, την εκπαίδευση και τη βιωσιμότητα.
Η απουσία αυτών των δύο πυλώνων από το Πολιτιστικό Masterplan για τη Λέσβο δεν είναι απλή παράλειψη. Είναι στρατηγικό ρήγμα.
Γιατί χωρίς αυτούς, το σχέδιο για την «πολιτιστική ταυτότητα» του νησιού θυμίζει Παρίσι χωρίς τον Σηκουάνα — μια πόλη που κοιτάζει τον ουρανό της, αλλά αγνοεί το ποτάμι που τη γέννησε.
Πολιτισμός δεν είναι μόνο ό,τι παράγει ο άνθρωπος — είναι και ό,τι αφηγείται για τη γη του
Στην Ελλάδα, εξακολουθούμε να ταυτίζουμε τον πολιτισμό με τη σκηνή, τη συναυλία, το φεστιβάλ, την έκθεση.
Όλα αυτά είναι απαραίτητα, αλλά δεν είναι το σύνολο.
Ο πολιτισμός ενός τόπου είναι η αφήγηση της ύπαρξής του — από το τοπίο, τη γη, την ιστορία, τη μνήμη.
Η Λέσβος είναι ένας τόπος που μιλάει όχι μόνο για το παρελθόν του ανθρώπου, αλλά για την προϊστορία του ίδιου του κόσμου.
Το Απολιθωμένο Δάσος δεν είναι αποστειρωμένο «φυσικό μνημείο». Είναι μαρτυρία ζωής, γραμμένη σε ηφαιστειακή στάχτη. Είναι η πρώτη ύλη του ίδιου του πολιτισμού — γιατί πριν υπάρξει λόγος και τέχνη, υπήρχε γη και χρόνος.
Και είναι το λεσβιακό τοπίο, η ομορφιά της μοναδικής λεσβιακής φύσης που διαχρονικά ενέπνευσε τον άνθρωπο να δημιουργήσει πολιτισμό!
Είναι τα υλικά της γης, πετρώματα και ορυκτά, που αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για την καλλιτεχνική δημιουργία.
Να αφήνεις έξω από ένα πολιτιστικό masterplan αυτό το αποτύπωμα, είναι σαν να σχεδιάζεις brand για τη Λέσβο χωρίς να αναγνωρίζεις την ίδια της τη γέννηση.
«Συνεργασία με την τοπική κοινωνία»: ωραία φράση, αλλά ποιοι συμμετείχαν;
Το Υπουργείο Πολιτισμού υποστηρίζει ότι τα Masterplans εκπονήθηκαν «σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες».
Αν, όμως, σε αυτή τη «συνεργασία» δεν συμμετείχε θεσμικά ο φορέας με τη μεγαλύτερη διεθνή αναγνώριση και την ουσιαστικότερη συνεισφορά στη γνώση και την εκπαίδευση, τότε το πρόβλημα δεν είναι διαδικαστικό — είναι ουσιαστικό.
Η Λέσβος δεν είναι μόνο η Μυτιλήνη. Δεν είναι μόνο τα πολιτιστικά σωματεία ή τα φεστιβάλ.
Η Δυτική Λέσβος — με το Μουσείο, το Γεωπάρκο Λέσβου που περιλαμβάνει το σύνολο της έκτασης του νησιού, με τα φυσικά τοπία, τα γεωλογικά μνημεία και την πλούσια βιοποικιλότητα — αποτελεί τη θεμέλια ύλη της πολιτιστικής ταυτότητας του νησιού.
Αν αυτή μένει εκτός σχεδιασμού, τότε το Masterplan είναι μισό.
Και το μισό, σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι ποτέ αρκετό.
Οι συνέπειες του αποκλεισμού
Η απουσία του Μουσείου και του Γεωπάρκου δεν είναι συμβολική. Είναι ουσιαστική απώλεια πολιτικής και αναπτυξιακής ευκαιρίας.
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και το Γεωπάρκο:
Φέρνουν κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Διοργανώνουν διεθνείς συναντήσεις, συνέδρια, θερινά σχολεία.
Συνδέουν τη φυσική κληρονομιά και τη βιοποικιλότητα με την τοπική γαστρονομία, προβάλλοντας τοπικούς παραγωγούς και συνεταιρισμούς.
Αποτελούν καταλύτη συνεργασιών με τα Μουσεία και άλλους πολιτιστικούς φορείς της Λέσβου, προτείνοντας τη δημιουργία Δικτύου Μουσείων Λέσβου.
Συμμετέχουν σε διεθνή προγράμματα UNESCO, δίνοντας στη Λέσβο παγκόσμια προβολή.
Προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα, συνεργασίες με σχολεία και πανεπιστήμια από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο.
Δημιουργούν πολιτιστικό τουρισμό όλο τον χρόνο — όχι μόνο το καλοκαίρι.
Αν αυτά δεν αποτελούν στοιχεία ενός masterplan για την «πολιτιστική ανάπτυξη» του νησιού, τότε το πρόβλημα δεν είναι στους φορείς. Είναι στον σχεδιασμό.
Επανατοποθέτηση
Το ζητούμενο δεν είναι αντιπαράθεση. Είναι επανατοποθέτηση.
Το Υπουργείο Πολιτισμού και οι πανεπιστημιακές ομάδες που εκπόνησαν τα Masterplans οφείλουν να διευκρινίσουν τα κριτήρια που οδήγησαν στην απουσία του Μουσείου και του Γεωπάρκου, και να εξετάσουν διορθωτική ενσωμάτωση.
Οι τοπικές αρχές — Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, Δήμος Μυτιλήνης και Δήμος Δυτικής Λέσβου — έχουν ευθύνη να παρέμβουν θεσμικά.
Όχι με ανακοινώσεις, αλλά με αίτημα επαναξιολόγησης.
Η πολιτιστική στρατηγική ενός τόπου δεν μπορεί να χαράσσεται χωρίς τη συμμετοχή εκείνων που την υπηρετούν με συνέπεια δεκαετίες ολόκληρες.
Αν επιτρέψουμε να σχεδιάζεται η πολιτιστική ταυτότητα της Λέσβου χωρίς το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και το Απολιθωμένο Δάσος, τότε αποδεχόμαστε σιωπηλά ότι άλλοι θα αποφασίζουν τι αξίζει και τι όχι από τον τόπο μας.
Και μια κοινωνία που αφήνει άλλους να γράφουν την ιστορία της, χάνει σταδιακά το δικαίωμα να τη συνεχίσει.
Το Απολιθωμένο Δάσος είναι κάτι περισσότερο από μνημείο. Είναι η καρδιά του ίδιου του νησιού, το πιο ισχυρό σύμβολο συνέχειας και αντοχής.
Αν το masterplan του πολιτισμού δεν το αναγνωρίζει αυτό, τότε χρειάζεται όχι απλώς αναθεώρηση, αλλά επανεκκίνηση.
Η Λέσβος δεν μπορεί να στηρίξει την πολιτιστική της στρατηγική σε ωραία λογότυπα και προτάσεις γραφείου.
Χρειάζεται να κοιτάξει βαθιά μέσα στη γη της — εκεί όπου η μνήμη έχει γίνει πέτρα, και η πέτρα Ιστορία.
Γιατί ο πολιτισμός δεν είναι αυτό που παρουσιάζεις. Είναι αυτό που κουβαλάς.
Και η Λέσβος κουβαλά έναν πολιτισμό που δεν χωρά σε κανένα powerpoint.
Χωρά μόνο σε ένα νησί που θυμάται ποιο είναι…
ΠΗΓΗ https://www.lesvosnews.net/
