Σταύρος Λυγερός
Είναι κοινός τόπος ότι όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά ούτε και η ΕΕ διαθέτει μία επεξεργασμένη στρατηγική για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της παράνομης μετανάστευσης. Η στάση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων εξαρτάται αφενός από το ιδεολογικό-πολιτικό πρόσημό τους, αλλά και από τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης σε κάθε χώρα-μέλος. Η πολιτική των ημιμέτρων οδήγησε στη σημερινή δύσκολη κατάσταση. Δεδομένου ότι το πρόβλημα έχει ευρωπαϊκές διαστάσεις, απαιτείται ολοκληρωμένη κοινή μεταναστευτική πολιτική, η οποία να προικοδοτηθεί με επαρκείς πόρους και με τα αναγκαία εργαλεία.
Βασική πτυχή μίας τέτοιας πολιτικής πρέπει να είναι η μηδενική ανοχή στην παράνομη μετανάστευση. Προφανώς, οι εισροές δεν μπορούν να μηδενισθούν, αλλά εάν ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα για την αποτροπή παράνομης εισόδου ο αριθμός θα συρρικνωθεί. Είναι αδιανόητο η Ευρώπη όχι μόνο να επιδεικνύει ανοχή, αλλά και να χρηματοδοτεί πλουσιοπάροχα ΜΚΟ, που λειτουργούν ουσιαστικά ως επαγγελματίες διακινητές στο όνομα της διάσωσης και προστασίας προσφύγων.
Η παράνομη είσοδο δεν μπορεί να μηδενισθεί, αλλά μπορεί να συρρικνωθεί. Η FRONTEX θα ήταν ισχυρό αποτρεπτικό εργαλείο εάν –με βάση διμερείς συμφωνίες της ΕΕ με τα γειτονικά κράτη– περιπολούσε, από κοινού με τις τοπικές αρχές, από τα σημεία που εκκινούν οι παράνομοι μετανάστες για να εισέλθουν στην Ευρώπη. Δηλαδή, εντός της Τουρκίας και των χωρών της βορείου Αφρικής.
Παραλλήλως, δεν είναι δυνατόν να συσσωρεύονται οι αιτήσεις για άσυλο και πολλές δεκάδες χιλιάδων να προστατεύονται επειδή εκκρεμεί η αίτησή τους. Πρέπει να δημιουργηθεί ο αναγκαίος ευρωπαϊκός μηχανισμός ταχύτατης εξέτασης των αιτήσεων για άσυλο σε κλειστά κέντρα φιλοξενίας μοιρασμένα στις χώρες-μέλη. Έτσι, σύντομα θα ξεκαθαρίζει ποιοι δικαιούνται προστασίας και ποιοι όχι.
Τέλος το καθεστώς ανοχής
Στο εσωτερικό της ΕΕ πρέπει να σταματήσει το καθεστώς ανοχής. Πρέπει να διενεργούνται συστηματικοί έλεγχοι σε κάθε χώρα-μέλος. Στην Ελλάδα π.χ. πρέπει:
Να επιβάλλονται εξοντωτικά πρόστιμα σ’ όσους νοικιάζουν οικήματα σε μετανάστες, χωρίς άδεια παραμονής.
Να υπάρξει μηδενική ανοχή στη “μαύρη” εργασία με την επιβολή εξοντωτικών προστίμων στις επιχειρήσεις που απασχολούν παράνομους μετανάστες.
Να πραγματοποιούνται αστυνομικές επιχειρήσεις για την εξάρθρωση των συμμοριών που διακινούν ναρκωτικά, ελέγχουν την πορνεία και ληστεύουν, αλλά και για την καταπολέμηση του παραεμπορίου.
Για να αναληφθούν τέτοιες δράσεις δεν υπάρχει νομικό ή άλλο εμπόδιο. Παρ’ όλα αυτά, δεν έγινε σχεδόν τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση. Εάν εφαρμοζόταν μια τέτοια πολιτική συνεχών και αυστηρών ελέγχων, η μεγάλη πλειονότητα των παράνομων μεταναστών δεν θα μπορούσε να επιβιώσει.
Η ασφυκτική πίεση που θα ασκηθεί με τα ανωτέρω μέτρα θα προκαλέσει μια κάποια ροή οικειοθελούς επαναπατρισμού παράνομων μεταναστών, που χρηματοδοτείται από κοινοτικό πρόγραμμα. Η ροή αυτή, όμως, δεν πρόκειται να είναι σημαντική. Θα μεγαλώσει πολύ μόνο εάν οι παράνομοι μετανάστες πεισθούν από την πράξη ότι όσοι δεν επαναπατρίζονται οικειοθελώς θα απελαύνονται. Οι απελάσεις θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά και για όσους σχεδιάζουν να εισέλθουν στην Ευρώπη.
Η προσδοκία για εμβάσματα
Αν και η ΕΕ δίνει ένα μικρό κίνητρο για οικειοθελή επαναπατρισμό, η ανταπόκριση είναι μικρή. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ), που χρηματοδοτείται από την ΕΕ (και την Ελλάδα) για τις οικειοθελείς επιστροφές, επέστρεψε το 2011 760 παράνομους μετανάστες, το 2012 7.300, το 2013 9.350, το 2014 7.350 και το 2015 3.800.
Οι οικογένειες των παράνομων μεταναστών έχουν κατά κανόνα δαπανήσει μεγάλο μέρος των οικονομιών τους για να μπορέσει το μέλος τους να πληρώσει τους διακινητές και να εισέλθει παρανόμως στην Ευρώπη. Περιμένουν από αυτόν να πιάσει δουλειά και να αρχίσει να στέλνει πίσω εμβάσματα. Ο οικειοθελής επαναπατρισμός ισοδυναμεί με διάψευση των προσδοκιών και κατά κανόνα με ηθική απαξίωση. Είναι ντροπή για έναν μετανάστη να επιστρέψει οικειοθελώς στο χωριό του. Αντιθέτως, εάν επαναπατρισθεί υποχρεωτικά, έχει δικαιολογία.
Το πρόβλημα, λοιπόν, θα ανακυκλώνεται εάν δεν εξασφαλισθεί η δυνατότητα μαζικών απελάσεων. Η απέλαση, όμως, είναι δύσκολη, ειδικά από τις μικρότερα κράτη-μέλη. Ακόμα κι όταν ταυτοποιείται η εθνικότητα των παράνομων μεταναστών, τα προξενεία των χωρών προέλευσης π.χ. στην Αθήνα δίνουν με το σταγονόμετρο τα αναγκαία έγγραφα για την απέλαση. Πρώτον, επειδή οι κυβερνήσεις των χωρών προέλευσης (π.χ. Πακιστάν, Μπαγκλαντές, Αφγανιστάν, αφρικανικών χωρών) είναι απρόθυμες. Δεύτερον, επειδή οι εδώ προξενικές αρχές δέχονται απειλές από τα κυκλώματα ή συνεργάζονται μαζί τους.
Αποτροπή μέσω απελάσεων
Η απέλαση είναι το ισχυρότερο αποτρεπτικό όπλο εναντίον της παράνομης μετανάστευσης. Όπως προανέφερα, κατά κανόνα είναι η οικογένεια που προσφέρει στον υποψήφιο παράνομο μετανάστη αποταμιεύσεις της για να πληρώσει τους διακινητές. Εάν οι οικογένειες διαπιστώσουν στην πράξη ότι η μεγάλη πλειονότητα όσων επιχειρούν το άλμα προς την Ευρώπη επαναπατρίζεται υποχρεωτικά, η προσδοκία-κίνητρο των εμβασμάτων θα διαψευσθεί και το κύμα θα εξασθενήσει.
Οι χώρες-προέλευσης, βεβαίως, έχουν πολιτική να εμποδίζουν με όλους τους διαθέσιμους τρόπους τον επαναπατρισμό παράνομων μεταναστών. Ο λόγος είναι ότι τα εμβάσματα που αυτοί στέλνουν ή θα στείλουν μελλοντικά στις οικογένειές τους αποτελούν σημαντική ένεση για τις τοπικές οικονομίες.
Το έργο αυτό πρέπει να το αναλάβει η Κομισιόν για λογαριασμό της ΕΕ. Οι λίστες με τα ονόματα των προς απέλαση παράνομων μεταναστών από όλες τις χώρες-μέλη να στέλνονται στις αρχές των χωρών προέλευσης, και από εκεί να εξασφαλίζονται τα αναγκαία έγγραφα επιστροφής. Τη διαδικασία μπορεί να διεκπεραιώνουν επιτόπου οι διπλωματικές αντιπροσωπείες της ΕΕ στις χώρες προέλευσης παράνομων μεταναστών.
Η δύναμη πίεσης της ΕΕ είναι πολύ μεγαλύτερη, επειδή με όλες σχεδόν τις χώρες προέλευσης των παράνομων μεταναστών έχει συνάψει ή μπορεί να συνάψει συμφωνίες. Διαθέτει τα αναγκαία πολιτικά, διπλωματικά και οικονομικά όπλα για να τις πειθαναγκάσει. Όταν επιβάλλει οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία είναι έλλειμμα πολιτικής βούλησης και όχι αδυναμία η μη άσκηση έμπρακτων πιέσεων, συμπεριλαμβανομένης της απειλής κυρώσεων, σε πολύ πιο αδύναμες χώρες. Στο πλαίσιο της κοινής ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, οι απελάσεις θα γίνονται με ειδικές πτήσεις τσάρτερ.
/slpress.
