Διαφορετικών νομικών ερμηνειών για το τι μέλλει γενέσθαι στην Περιφέρεια επιδέχεται η απόφαση για κώλυμα εκλογιμότητας της επικεφαλής του επιτυχόντος συνδυασμού
Καμμία ασφαλής πρόβλεψη δεν μπορεί να γίνει για το αποτέλεσμα που θα έχει το δικαστικό θρίλερ που μετεκλογικά εξελίσσεται στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Η δημοσιοποίηση χθες της απόφασης του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά (έχει αναρτηθεί το πλήρες κείμενό της στην ιστοσελίδα τού «Ε», www.emprosnet.gr), με την οποία έγινε δεκτή η ένσταση κατά της ανακήρυξης της εκλογής της Χριστιάνας Καλογήρου ως περιφερειάρχη, δε φώτισε όπως αναμενόταν την κατάσταση για το τι θα επακολουθήσει. Κι αυτό συμβαίνει γιατί, σύμφωνα με νομικούς κύκλους, ενώ δέχεται πως η επικεφαλής του συνδυασμού είχε κώλυμα εκλογιμότητας και ακυρώνει την εκλογή της για επηρεασμό των ψηφοφόρων απ’ τη θέση που κατείχε, επιτρέπει στο συνδυασμό, παρ’ όλα αυτά, να παραμείνει ως επιτυχών και να εκλέξει άλλον επικεφαλής. Έτσι δημιουργεί «νομολογία» που ανοίγει το δρόμο να μιμηθούν το ίδιο παράδειγμα στο μέλλον κι άλλοι υποψήφιοι με κωλύματα εκλογιμότητας, προκειμένου να αναδειχθούν οι συνδυασμοί τους επιτυχόντες.
Οι ίδιοι νομικοί κύκλοι εκτιμούν πως ανάλογα και με τις παρεμβάσεις που δικαστικά θα επιδιώξουν όλες οι άλλες πλευρές των επιλαχόντων συνδυασμών, δύο είναι οι βασικές πιθανότητες που διαφαίνονται: ή να γίνει αποδεκτό το αίτημα αναίρεσης επί της απόφασης του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά και να μην ακυρωθεί η εκλογή της κ. Καλογήρου ως περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου, ή να γίνουν ξανά εκλογές μεταξύ των υπόλοιπων
Το κώλυμα
Το δικαστήριο, εκδικάζοντας την ένσταση για την κ. Καλογήρου, βασίστηκε στο Νόμο 3852/2010 του Καλλικράτη και στο άρθρο 117, με τον τίτλο «Κωλύματα και ασυμβίβαστα» (όπως ισχύει μετά την προσθήκη του τελευταίου εδαφίου της περίπτ. δ΄, με το άρθρο 24 του Ν. 4257/2014) που ορίζει ότι: «1. Δεν μπορούν να εκλεγούν ή να είναι Περιφερειάρχες, Αντιπεριφερειάρχες ή περιφερειακοί σύμβουλοι: [...] δ) Υπάλληλοι με οποιαδήποτε σχέση εργασίας του Δημοσίου, των δήμων και των περιφερειών, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, των δημοσίων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων τη Διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο, με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος, στις περιφέρειες στα διοικητικά όρια των οποίων άσκησαν καθήκοντα προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου Γενικής Διεύθυνσης ή Διεύθυνσης, μέσα στο δεκαοκτάμηνο (18) πριν από τη διενέργεια των περιφερειακών εκλογών. Στη ρύθμιση του προηγούμενου εδαφίου δεν υπάγονται οι διευθυντές σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και οι διευθυντές τμημάτων, μονάδων, κλινικών και εργαστηρίων ιατρικής υπηρεσίας τού Ε.Σ.Υ.».
Σε συνδυασμό με το άρθρο 6 του ίδιου Νόμου για τη συγκρότηση αποκεντρωμένων διοικήσεων, αλλά και του Νόμου 2503/1997 που αφορούσε στην υπηρεσιακή κατάσταση και τα καθήκοντα του γενικού γραμματέα των πρώην κρατικών περιφερειών και νυν αποκεντρωμένων διοικήσεων, το δικαστήριο απεφάνθη ότι με την ιδιότητα της γενικής γραμματέα τής ΑΔΑ, η κ. Καλογήρου μπορούσε να επηρεάσει τους ψηφοφόρους.
«[...] η θέσπιση κωλυμάτων εκλογιμότητας αποβλέπει στην αποτροπή αθέμιτου επηρεασμού των ψηφοφόρων, που μπορεί να προκύψει κατά την άσκηση ορισμένων καθηκόντων. Τέτοιο κώλυμα, προκειμένου για τις περιφερειακές εκλογές, θεσπίζεται με τις παραπάνω διατάξεις για τους προϊσταμένους οργανικών μονάδων επιπέδου Γενικής Διεύθυνσης ή Διεύθυνσης, συνεπώς δε και για τους προϊσταμένους τέτοιων μονάδων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων. Εφόσον, λοιπόν, ο Γενικός Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, μετακλητός υπάλληλος με βαθμό α΄ των ειδικών θέσεων, προΐσταται των υπηρεσιών αυτής και είναι ανώτερος των Γενικών Διευθυντών και των Διευθυντών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, εμπίπτει και αυτός, κατά μείζονα λόγο, στο ίδιο με τους τελευταίους αυτούς κώλυμα, αφού, ασκώντας τα ανώτερα αυτά καθήκοντα, έχει κατά τεκμήριο μεγαλύτερη δυνατότητα αθέμιτου επηρεασμού των ψηφοφόρων, λαμβανομένου υπόψη και του ότι δεν προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση του Ν. 3852/2010 αντίθετη νομοθετική βούληση, δηλαδή βούληση για την εξαίρεσή του από το κώλυμα αυτό. Και ναι μεν οι διατάξεις που θεσπίζουν κωλύματα πρέπει πράγματι να ερμηνεύονται στενά (ΑΕΔ 5 και 15/00, ΣτΕ 2340/00, 3323/03, 1664/04, 4112/09), πλην όμως, η στενή αυτή ερμηνεία επιβάλλεται όταν πρόκειται για πρόσωπα που ασκούν παρόμοια καθήκοντα με αυτά για τα οποία θεσπίζεται συγκεκριμένο κώλυμα εκλογιμότητας, αλλά είναι ενταγμένα σε άλλες υπηρεσίες, οπότε δεν επιτρέπεται ερμηνευτική επέκταση του συγκεκριμένου κωλύματος, και όχι όταν πρόκειται για πρόσωπα που ασκούν στην ίδια υπηρεσία ανώτερα καθήκοντα από τα πρόσωπα για τα οποία θεσπίζεται το κώλυμα αυτό, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης», αναφέρει η απόφαση.
Το σκεπτικό δηλαδή του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά είναι πως δεν μπορεί να έχει κώλυμα εκλογιμότητας ο υφιστάμενος, π.χ. ένα διευθυντικό στέλεχος της ΑΔΑ, κι όχι ο προϊστάμενός του, ο γενικός γραμματέας.
Πώς θα εκλεγεί;
Με την ίδια απόφασή του, το δικαστήριο, σ’ ό,τι αφορά στο τι θα γίνει μετά, τονίζει πως «σε περίπτωση [μεταξύ άλλων] ακυρώσεως της εκλογής Περιφερειάρχη, έχουν εφαρμογή τα άρθρα 161 και 162 τού Ν. 3852/2010, που ορίζουν ότι εκλέγεται νέος Περιφερειάρχης από ειδικό εκλεκτορικό σώμα».
Αν λοιπόν το αίτημα αναίρεσης της κ. Καλογήρου προς το Συμβούλιο της Επικρατείας δε γίνει δεκτό, προκειμένου να γίνει η ανακήρυξη του αποτελέσματος των περιφερειακών εκλογών στο Βόρειο Αιγαίο, το Διοικητικό Εφετείο Πειραιά ορίζει πως οι εκλεγέντες του συνδυασμού «Εμείς, για το Αιγαίο», του οποίου επικεφαλής ήταν η κ. Καλογήρου, ως ειδικό εκλεκτορικό σώμα θα εκλέξουν μεταξύ τους το διάδοχό της.
Επ’ αυτής όμως της προοπτικής, έγκυροι νομικοί διατυπώνουν σοβαρότατες αντιρρήσεις, μνημονεύοντας κατ’ αρχάς άλλο άρθρο του ίδιου Νόμου του «Καλλικράτη», το 153, τονίζοντας ότι τα άρθρα 161 και 162 αφορούν σε περιπτώσεις που ο περιφερειάρχης έχει ήδη ορκιστεί και αναλάβει καθήκοντα, ενώ στην προκειμένη περίπτωση ακυρώθηκε η εκλογή της υποψήφιας περιφερειάρχη γιατί είχε κώλυμα εκλογιμότητας. Επισημαίνουν, μάλιστα, πως η εγκύκλιος για τις περιφερειακές εκλογές τού 2014 σταματούσε στο άρθρο 153, αφού το επόμενο άρθρο αφορά στην ορκωμοσία που ακολουθεί τη δικαστική ανακήρυξη των αποτελεσμάτων των εκλογών.
Στο άρθρο 153 με τίτλο «Επανάληψη της εκλογής σε περίπτωση ακύρωσης», αναφέρεται: «1. Αν ακυρωθεί η εκλογή για παράβαση νόμου ή για οποιαδήποτε πλημμέλεια, επαναλαμβάνεται η ψηφοφορία ανάμεσα στους ίδιους υποψηφίους που είχαν ανακηρυχθεί νόμιμα».
Πολιτικό ζήτημα
Οι νομικοί με τους οποίους συνομιλήσαμε, ανέφεραν πως το θέμα είναι εξόχως πολιτικό και διευκρίνισαν ότι η Δικαιοσύνη ή θα δεχθεί πως δεν έχει κώλυμα εκλογιμότητας η κ. Καλογήρου και θα αναιρέσει την απόφαση ακύρωσης της εκλογής της, ή θα πρέπει, αφού θεωρήσει ότι υπάρχει ζήτημα επηρεασμού των ψηφοφόρων, να αποφανθεί ότι θα γίνουν εκλογές, επειδή για να αναδειχθεί επιτυχών ο συνδυασμός επηρεάστηκαν οι ψηφοφόροι. Γιατί με τη νομολογία που δημιουργείται, στο μέλλον θα τίθεται επικεφαλής συνδυασμού πρόσωπο με κώλυμα εκλογιμότητας μόνο και μόνο για να κερδίσει η παράταξή του στις εκλογές και στη συνέχεια θα αποχωρεί για να αναδειχθεί άλλο στέλεχος του ίδιου συνδυασμού επικεφαλής.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν αποκλείεται (μάλλον αναμένεται) οι ενιστάμενοι που πέτυχαν την ακύρωση της εκλογής της κ. Καλογήρου, να επιδιώξουν, στηρίζοντας και σε επίπεδο Συμβουλίου της Επικρατείας την άποψή τους, την έκδοση απόφασης για διενέργεια εκλογών, στις οποίες βάσει του άρθρου 153 δε θα μπορεί να συμμετάσχει ο συνδυασμός «Εμείς, για το Αιγαίο». Ανάλογα θα μπορούσε να κινηθεί και ο συνδυασμός της μείζονος αντιπολίτευσης του Νάσου Γιακαλή.
Στελέχη τής Ν.Δ. σε τοπικό επίπεδο εκτιμούν ότι δεν υπάρχουν σαφή ερείσματα που να στηρίζουν την απόφαση ακύρωσης της εκλογής της περιφερειάρχη, ενώ ανάλογη αισιοδοξία επικρατεί και στο συνδυασμό της, που θεωρεί ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας θα αναιρέσει την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά.
ΕΜΠΡΟΣ
Οι ίδιοι νομικοί κύκλοι εκτιμούν πως ανάλογα και με τις παρεμβάσεις που δικαστικά θα επιδιώξουν όλες οι άλλες πλευρές των επιλαχόντων συνδυασμών, δύο είναι οι βασικές πιθανότητες που διαφαίνονται: ή να γίνει αποδεκτό το αίτημα αναίρεσης επί της απόφασης του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά και να μην ακυρωθεί η εκλογή της κ. Καλογήρου ως περιφερειάρχη Βορείου Αιγαίου, ή να γίνουν ξανά εκλογές μεταξύ των υπόλοιπων
Το κώλυμα
Το δικαστήριο, εκδικάζοντας την ένσταση για την κ. Καλογήρου, βασίστηκε στο Νόμο 3852/2010 του Καλλικράτη και στο άρθρο 117, με τον τίτλο «Κωλύματα και ασυμβίβαστα» (όπως ισχύει μετά την προσθήκη του τελευταίου εδαφίου της περίπτ. δ΄, με το άρθρο 24 του Ν. 4257/2014) που ορίζει ότι: «1. Δεν μπορούν να εκλεγούν ή να είναι Περιφερειάρχες, Αντιπεριφερειάρχες ή περιφερειακοί σύμβουλοι: [...] δ) Υπάλληλοι με οποιαδήποτε σχέση εργασίας του Δημοσίου, των δήμων και των περιφερειών, νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, των κρατικών νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, των δημοσίων επιχειρήσεων και των επιχειρήσεων τη Διοίκηση των οποίων ορίζει άμεσα ή έμμεσα το Δημόσιο, με διοικητική πράξη ή ως μέτοχος, στις περιφέρειες στα διοικητικά όρια των οποίων άσκησαν καθήκοντα προϊσταμένου οργανικής μονάδας επιπέδου Γενικής Διεύθυνσης ή Διεύθυνσης, μέσα στο δεκαοκτάμηνο (18) πριν από τη διενέργεια των περιφερειακών εκλογών. Στη ρύθμιση του προηγούμενου εδαφίου δεν υπάγονται οι διευθυντές σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και οι διευθυντές τμημάτων, μονάδων, κλινικών και εργαστηρίων ιατρικής υπηρεσίας τού Ε.Σ.Υ.».
Σε συνδυασμό με το άρθρο 6 του ίδιου Νόμου για τη συγκρότηση αποκεντρωμένων διοικήσεων, αλλά και του Νόμου 2503/1997 που αφορούσε στην υπηρεσιακή κατάσταση και τα καθήκοντα του γενικού γραμματέα των πρώην κρατικών περιφερειών και νυν αποκεντρωμένων διοικήσεων, το δικαστήριο απεφάνθη ότι με την ιδιότητα της γενικής γραμματέα τής ΑΔΑ, η κ. Καλογήρου μπορούσε να επηρεάσει τους ψηφοφόρους.
«[...] η θέσπιση κωλυμάτων εκλογιμότητας αποβλέπει στην αποτροπή αθέμιτου επηρεασμού των ψηφοφόρων, που μπορεί να προκύψει κατά την άσκηση ορισμένων καθηκόντων. Τέτοιο κώλυμα, προκειμένου για τις περιφερειακές εκλογές, θεσπίζεται με τις παραπάνω διατάξεις για τους προϊσταμένους οργανικών μονάδων επιπέδου Γενικής Διεύθυνσης ή Διεύθυνσης, συνεπώς δε και για τους προϊσταμένους τέτοιων μονάδων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων. Εφόσον, λοιπόν, ο Γενικός Γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, μετακλητός υπάλληλος με βαθμό α΄ των ειδικών θέσεων, προΐσταται των υπηρεσιών αυτής και είναι ανώτερος των Γενικών Διευθυντών και των Διευθυντών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, εμπίπτει και αυτός, κατά μείζονα λόγο, στο ίδιο με τους τελευταίους αυτούς κώλυμα, αφού, ασκώντας τα ανώτερα αυτά καθήκοντα, έχει κατά τεκμήριο μεγαλύτερη δυνατότητα αθέμιτου επηρεασμού των ψηφοφόρων, λαμβανομένου υπόψη και του ότι δεν προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση του Ν. 3852/2010 αντίθετη νομοθετική βούληση, δηλαδή βούληση για την εξαίρεσή του από το κώλυμα αυτό. Και ναι μεν οι διατάξεις που θεσπίζουν κωλύματα πρέπει πράγματι να ερμηνεύονται στενά (ΑΕΔ 5 και 15/00, ΣτΕ 2340/00, 3323/03, 1664/04, 4112/09), πλην όμως, η στενή αυτή ερμηνεία επιβάλλεται όταν πρόκειται για πρόσωπα που ασκούν παρόμοια καθήκοντα με αυτά για τα οποία θεσπίζεται συγκεκριμένο κώλυμα εκλογιμότητας, αλλά είναι ενταγμένα σε άλλες υπηρεσίες, οπότε δεν επιτρέπεται ερμηνευτική επέκταση του συγκεκριμένου κωλύματος, και όχι όταν πρόκειται για πρόσωπα που ασκούν στην ίδια υπηρεσία ανώτερα καθήκοντα από τα πρόσωπα για τα οποία θεσπίζεται το κώλυμα αυτό, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης», αναφέρει η απόφαση.
Το σκεπτικό δηλαδή του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά είναι πως δεν μπορεί να έχει κώλυμα εκλογιμότητας ο υφιστάμενος, π.χ. ένα διευθυντικό στέλεχος της ΑΔΑ, κι όχι ο προϊστάμενός του, ο γενικός γραμματέας.
Πώς θα εκλεγεί;
Με την ίδια απόφασή του, το δικαστήριο, σ’ ό,τι αφορά στο τι θα γίνει μετά, τονίζει πως «σε περίπτωση [μεταξύ άλλων] ακυρώσεως της εκλογής Περιφερειάρχη, έχουν εφαρμογή τα άρθρα 161 και 162 τού Ν. 3852/2010, που ορίζουν ότι εκλέγεται νέος Περιφερειάρχης από ειδικό εκλεκτορικό σώμα».
Αν λοιπόν το αίτημα αναίρεσης της κ. Καλογήρου προς το Συμβούλιο της Επικρατείας δε γίνει δεκτό, προκειμένου να γίνει η ανακήρυξη του αποτελέσματος των περιφερειακών εκλογών στο Βόρειο Αιγαίο, το Διοικητικό Εφετείο Πειραιά ορίζει πως οι εκλεγέντες του συνδυασμού «Εμείς, για το Αιγαίο», του οποίου επικεφαλής ήταν η κ. Καλογήρου, ως ειδικό εκλεκτορικό σώμα θα εκλέξουν μεταξύ τους το διάδοχό της.
Επ’ αυτής όμως της προοπτικής, έγκυροι νομικοί διατυπώνουν σοβαρότατες αντιρρήσεις, μνημονεύοντας κατ’ αρχάς άλλο άρθρο του ίδιου Νόμου του «Καλλικράτη», το 153, τονίζοντας ότι τα άρθρα 161 και 162 αφορούν σε περιπτώσεις που ο περιφερειάρχης έχει ήδη ορκιστεί και αναλάβει καθήκοντα, ενώ στην προκειμένη περίπτωση ακυρώθηκε η εκλογή της υποψήφιας περιφερειάρχη γιατί είχε κώλυμα εκλογιμότητας. Επισημαίνουν, μάλιστα, πως η εγκύκλιος για τις περιφερειακές εκλογές τού 2014 σταματούσε στο άρθρο 153, αφού το επόμενο άρθρο αφορά στην ορκωμοσία που ακολουθεί τη δικαστική ανακήρυξη των αποτελεσμάτων των εκλογών.
Στο άρθρο 153 με τίτλο «Επανάληψη της εκλογής σε περίπτωση ακύρωσης», αναφέρεται: «1. Αν ακυρωθεί η εκλογή για παράβαση νόμου ή για οποιαδήποτε πλημμέλεια, επαναλαμβάνεται η ψηφοφορία ανάμεσα στους ίδιους υποψηφίους που είχαν ανακηρυχθεί νόμιμα».
Πολιτικό ζήτημα
Οι νομικοί με τους οποίους συνομιλήσαμε, ανέφεραν πως το θέμα είναι εξόχως πολιτικό και διευκρίνισαν ότι η Δικαιοσύνη ή θα δεχθεί πως δεν έχει κώλυμα εκλογιμότητας η κ. Καλογήρου και θα αναιρέσει την απόφαση ακύρωσης της εκλογής της, ή θα πρέπει, αφού θεωρήσει ότι υπάρχει ζήτημα επηρεασμού των ψηφοφόρων, να αποφανθεί ότι θα γίνουν εκλογές, επειδή για να αναδειχθεί επιτυχών ο συνδυασμός επηρεάστηκαν οι ψηφοφόροι. Γιατί με τη νομολογία που δημιουργείται, στο μέλλον θα τίθεται επικεφαλής συνδυασμού πρόσωπο με κώλυμα εκλογιμότητας μόνο και μόνο για να κερδίσει η παράταξή του στις εκλογές και στη συνέχεια θα αποχωρεί για να αναδειχθεί άλλο στέλεχος του ίδιου συνδυασμού επικεφαλής.
Με αυτά τα δεδομένα, δεν αποκλείεται (μάλλον αναμένεται) οι ενιστάμενοι που πέτυχαν την ακύρωση της εκλογής της κ. Καλογήρου, να επιδιώξουν, στηρίζοντας και σε επίπεδο Συμβουλίου της Επικρατείας την άποψή τους, την έκδοση απόφασης για διενέργεια εκλογών, στις οποίες βάσει του άρθρου 153 δε θα μπορεί να συμμετάσχει ο συνδυασμός «Εμείς, για το Αιγαίο». Ανάλογα θα μπορούσε να κινηθεί και ο συνδυασμός της μείζονος αντιπολίτευσης του Νάσου Γιακαλή.
Στελέχη τής Ν.Δ. σε τοπικό επίπεδο εκτιμούν ότι δεν υπάρχουν σαφή ερείσματα που να στηρίζουν την απόφαση ακύρωσης της εκλογής της περιφερειάρχη, ενώ ανάλογη αισιοδοξία επικρατεί και στο συνδυασμό της, που θεωρεί ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας θα αναιρέσει την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά.
ΕΜΠΡΟΣ
