24 Σεπτεμβρίου 2008

Μονή Πάτμου: Ενα νέο Βατοπαίδιον;


Κραδασμούς στις σχέσεις Πατριαρχείου - Ελληνικού Δημοσίου έχουν προκαλέσει οι αμφισβητήσεις που έχουν εγερθεί για το ιδιοκτησιακό καθεστώς ακινήτων μεγάλης αξίας που ήταν στην ελεύθερη νομή της ιστορικής Ιεράς Μονής Πάτμου, η οποία ανήκει στη δικαιοδοσία του Φαναρίου.
Οι αμφισβητήσεις αυτές γίνονται μέσα σε ένα «θολό τοπίο» από φημολογούμενα σκάνδαλα -που διερευνώνται από τις αρχές- για πωλήσεις εκτάσεων από κληρικούς σε ιδιώτες υπό ένα ιδιοκτησιακό καθεστώς ασαφές.
Η υπόθεση άκρως επίκαιρη ένεκα και των αποκαλύψεων για τις μεθοδεύσεις με τη χρήση χρυσόβουλων που έγιναν στη Μονή του Βατοπεδίου αναβιώνει δειλά και πρόκειται να εξεταστεί και κατά την εκδίκαση της υπόθεσης της σκανδαλώδους διαχείρισης ακίνητης περιουσίας της Μονής τον Νοέμβριο του 2008.
Η διαμάχη για τη νομιμότητα της ιδιοκτησίας μεγάλων εκτάσεων, κυρίως στα νησιά Μαράθι, Αρκοί κ.λπ., έχει γίνει συγκεκριμένα εξαιρετικά επίκαιρη, καθώς οι αρμόδιες δικαστικές αρχές αναμένεται να αποφανθούν μεταξύ άλλων ποιοι ήταν εκείνοι που εισέπρατταν τα χρήματα από τις πωλήσεις ακινήτων που έγιναν ή γίνονται.
Σύμφωνα με έγγραφο της Κτηματικής Υπηρεσίας Δωδεκανήσου, αμφισβητείται το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Μονής, καθώς, όπως αναφέρεται στο έγγραφο, κατά τη συνθήκη ειρήνης που υπεγράφη το 1947 μεταξύ των Συμμάχων και της Ιταλίας, «όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου, η κινητή και η ακίνητη περιουσία του Ιταλικού Κράτους, εκχωρήθηκαν άνευ τιμήματος στο Ελληνικό Κράτος, και ως εκ τούτου όλα τα νησιά πλην της Ρόδου, της Κω και τμήματος της Λέρου όπου λειτουργεί Κτηματολόγιο, είναι ιδιοκτησίας Ελληνικού Δημοσίου».
Η Ιερά Μονή της Πάτμου έχει στη διάθεσή της «χρυσόβουλα» βυζαντινών αυτοκρατόρων, τουρκικά φιρμάνια κ.λπ., σύμφωνα με τα οποία πιστοποιεί ότι έχει στην ιδιοκτησία της τις εκτάσεις που αμφισβητούνται.
Ομως, το ίδιο έγγραφο της Κτηματικής Υπηρεσίας αναφέρει:
«Ο κτηματολογικός Κανονισμός, ως διάταγμα, κωδικοποίησε και εφάρμοσε διατάξεις του Οθωμανικού Δικαίου, που ίσχυε στα Δωδεκάνησα, προ του έτους 1912 και συνέχιζε να ισχύει μέχρι του έτους 1931. Ως εκ τούτου, πλην των αστικών ακινήτων και των καρποφόρων δέντρων, εντός οικισμών, όλες οι υπόλοιπες εκτάσεις ήταν ιδιοκτησίας του Οθωμανικού Κράτους, κατ' επέκτασιν του Ιταλικού και στη συνέχεια, εκ διαδοχής, του Ελληνικού (όπου δεν υπάρχει Κτηματολόγιο)».
Εξαιτίας αυτών, σημειώνεται στο έγγραφο, «δεν είναι δυνατή η απόκτηση κυριότητας ακινήτων-νησιών, από τον οποιονδήποτε που έχει στη διάθεσή του "χρυσόβουλους λόγους" αυτοκρατόρων του Βυζαντίου. Μόνο με συγκεκριμένες διατάξεις νόμων μπορούν να αναγνωριστούν και να ισχύουν αυτά, με κίνδυνο όμως, κατά τη γνώμη μας, να ανατραπεί όλο το ιδιοκτησιακό καθεστώς, που ισχύει στα Δωδεκάνησα».
Το θέμα του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Μονής της Πάτμου έχει «ιστορία» ετών. Είναι χαρακτηριστικά όσα έγραψε ο πρώην δημοτικός σύμβουλος Πάτμου Χριστόδουλος Βοργιάς προς τη Νομοθετική Υπηρεσία της Βουλής:
«Τρία νησιά, Μάραθος, Τραγονήσι και Χιλιομόδιο, ιδιοκτησιακά ανήκουν στο δήμο της Πάτμου. Για άγνωστους λόγους όμως και διά του νόμου της σιωπής, μέχρι σήμερα η Μονή της Πάτμου επικαρπούται τα παραπάνω νησιά. Τελευταία δε, ως διά μαγείας επώλησε σε αλλοδαπούς και ντόπιους, τη μισή Μάραθο, επικαλούμενη στα συμβόλαια ότι τις χορηγούμενες εκτάσεις τις έχουν από τον όσιο Χριστόδουλο.
Σας επισυνάπτω δε τον χρυσόβουλο λόγο του Αλεξίου Α' του Κομνηνού, από τον οποίο φαίνεται ότι παραχωρείται μόνο η νήσος Πάτμος στον όσιο Χριστόδουλο. Αυτό επαληθεύεται και από το Πρακτικό των Κυκλάδων Νήσων, που παραχωρείται μόνο η Πάτμος. Σας αναφέρω όλα τα παραπάνω για να προλάβετε το κατρακύλισμα της ανελέητης κορδέλας των παπάδων γιατί τα στρέμματα όλα θα γίνουν αυτοκίνητα των 18.000.000 δρχ. Το ζητούμενο είναι: σε ποιους ανήκουν τα νησιά;»
Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι σε έγγραφο του υπουργείου Οικονομικών προς τον ανακριτή στη νήσο Κω, τονίζεται ότι αδυνατεί το υπουργείο να ενημερώσει περί του ιδιοκτησιακού καθεστώτος της Μονής!!!
Τα ανωτέρω εξαιρετικά ενδιαφέροντα αποκτούν κι άλλη διάσταση μετά την αποκάλυψη ότι έχουν καταγραφεί περιπτώσεις πλαστών ή παραποιημένων χρυσόβουλων αυτοκρατόρων στην προσπάθεια της εκκλησίας αλλά και ποικίλων καταπατητών να διεκδικήσουν περιουσίες που δεν τους ανήκαν.
Χαρακτηριστική είναι περίπτωση στην εποχή του Αλέξιου Α', το 1088. Τότε, ο αυτοκράτορας, με χρυσόβουλό του, απαγόρευσε στη Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου να κατέχει άλλες περιοχές εκτός από την Πάτμο, τους Λειψούς και ορισμένες εκτάσεις στη Λέρο.
Επειτα από έναν χρόνο, όμως, οι μοναχοί άρχισαν να αποκτούν περιουσία και μετόχια σε Κρήτη, Κω, Λήμνο, Μικρά Ασία και αλλού.
Για να καλυφθεί αυτή η ατασθαλία πλαστογραφήθηκε χρυσόβουλο στο όνομα του Αλέξιου Α' με χρονολογία 1086 (δηλαδή δύο χρόνια πριν από την πραγματική εντολή).
Υπενθυμίζουμε εξάλλου ότι ο Γενικός Γραμματέας της Περιφέρειας Nοτίου Aιγαίου κ. X. Kόκκινος κλήθηκε πέρσι να δώσει οριστική λύση στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των νησίδων Aρκιοί, Mαράθι και Στρογγύλη που έχουν αποτελέσει το «μήλον της έριδος» ανάμεσα στο Δήμο της Πάτμου, το Eλληνικό Δημόσιο, την Iερά Mονή Πάτμου και ιδιώτες.
H νήσος Aρκιοί ανήκει διοικητικά στο Δήμο Πάτμου, αποτελώντας οικισμό του Δήμου. Mε την κήρυξη της περιοχής του Δήμου Πάτμου υπό κτηματογράφηση και ιδιαίτερα με την ολοκλήρωση της α� ανάρτησης αναδύθηκε το ιδιοκτησιακό πρόβλημα της νήσου Aρκιοί αλλά και των παρακειμένων νησίδων το οποίο δημιούργησε και συντήρησε η ασάφεια των σχετικών νομοθετημάτων καθώς και οι αντικρουόμενες διοικητικές πράξεις που αφορούσαν τις νησίδες.
H Iερά Mονή Πάτμου δήλωσε τις παραπάνω νησίδες επικαλούμενη το Xρυσόβουλο του αυτοκράτορα Aλέξιου A� του Kομνηνού (ως νόμιμο τίτλο) και την ακώλυτη νομή της επί των παραπάνω εδαφών μέχρι σήμερα. Tην 20η.11.2000 εγείρει αγωγή ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Kω κατά του Eλληνικού Δημοσίου και ζητεί να της αναγνωριστεί η κυριότητα των νήσων Aρκιών, Στρογγυλής και Mάραθου. H αγωγή αυτή ουδέποτε εξετάστηκε.
O Δήμος Πάτμου με τη με αριθμό πρωτοκόλλου 4900/14.6.1997 δήλωσή του, δήλωσε έκταση 5.901.412 τ.μ. στους Aρκιούς. H έκταση αυτή παρά το γεγονός ότι διεκδικήθηκε από την Iερά Mονή Πάτμου και το Eλληνικό Δημόσιο εμφανίζεται ως ιδιοκτησία του Δήμου Πάτμου κατά τις πρώτες εγγραφές με έκταση 5.888.387 τ.μ. ’λλο μεγάλο τμήμα των Aρκιών εμφανίζεται ως ιδιοκτησία της Iεράς Mονής Πάτμου.
Tο Eλληνικό Δημόσιο κατά τις πρώτες εγγραφές δε φαίνεται να έχει ιδιοκτησία στους Aρκιούς. Aυτό όμως δε σημαίνει ότι το Eλληνικό Δημόσιο δεν έχει εγείρει διεκδικήσεις.
Aπό το έτος 1985 εγγράφως γνωρίστηκε στο Δήμο Πάτμου ότι η νήσος Aρκιοί ουδέποτε παραχωρήθηκε στο Δήμο Πάτμου, παραμένουσα ως εκ τούτου στο Δημόσιο. O Δήμος Πάτμου είχε τότε απαντήσει δια του νομικού του συμβούλου κου Aντωνίου Aβρίθη με έγγραφο της 26ης Iουνίου 1985 αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι το ιδιοκτησιακό καθεστώς των Aρκιών ρυθμίστηκε με το άρθρο 12 του νόμου 2100/1952.
Tο ιδιοκτησιακό καθεστώς και η κυριότητα του Δήμου Πάτμου στη νήσο Aρκιοί, παρέμενε για δεκαετίες αδιαμφισβήτητο, ο δε Δήμος Πάτμου προέβαινε ανενόχλητα σε μισθώσεις και πωλήσεις ακινήτων, προς τους κατοίκους δημότες του Δήμου Πάτμου. Aμφισβήτηση ήγειρε αρχικά η Διεύθυνση Δασών Δωδεκανήσου και εν συνεχεία το έτος 1987, το Yπουργείο Γεωργίας θεωρώντας ότι η έκταση είναι δημόσια επειδή δεν παραχωρήθηκε με το άρθρο 18 παρ. 1 του νόμου 3800/1957. Aυτό πράγματι είναι γεγονός όπως εξηγήθηκε παραπάνω, η δε παρεξήγηση προήλθε καθώς κατά το παρελθόν ο Δήμος Πάτμου χρησιμοποιούσε σε κάποια τον ως άνω νόμο ως τίτλο κτήσης. Σε άλλα πάλι όμως αναφερόταν ότι χρησιδέσποζε από αμνημονεύτου χρόνου τη νήσο Aρκιοί.
Ένα μεγάλο τμήμα της νησίδος Aρκιοί αλλά και η νήσος Mαράθι εμφανίζονται ως ιδιοκτησίες της Iεράς Mονής Πάτμου η οποία ωστόσο ουδέποτε άσκησε διακατοχικές πράξεις σ� αυτά με αποτέλεσμα να μην μπορεί να τα διεκδικήσει.
Tο δημοτικό συμβούλιο Πάτμου πρότεινε την παραχώρηση (ονομαστικά πλέον) των νησίδων Aρκιοί, Mαράθι και Στρογγύλη στο Δήμο Πάτμου εκτός βέβαια από τις ιδιοκτησίες των ιδιωτών οι οποίες κατέχονται με νόμιμους και μεταγεγραμμένους τίτλους στο Yποθηκοφυλακείο � Kτηματολόγιο Πάτμου.
Η όλη υπόθεση δεν είναι απλή καθώς έχει διαπιστωθεί ότι εκτάσεις σε ακριτικά νησάκια και βραχονησίδες εκχωρούνται σε ιδιώτες δίχως τις ασφαλιστικές δικλίδες για την περαιτέρω μεταβίβασή τους.
Στον νόμο για την τροποποίηση του τελωνειακού κώδικα, που ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο του 1996, κανένας δεν θα μπορούσε να υποπτευθεί ότι θα περιλαμβανόταν διάταξη που ανάβει το «πράσινο φως» για την πώληση μικρών ακριτικών νησιών σε ιδιώτες!
Και όμως λίγους μήνες μετά το επεισόδιο στα Ιμια (Ιανουάριος του 1996) σχετική νομοθετική ρύθμιση, η οποία κατατέθηκε και ψηφίστηκε ως τροπολογία (άρθρο 17, «παραχώρηση ακινήτων του Δημοσίου»), περιελήφθη στον νόμο περί «τροποποιήσεως και συμπληρώσεως του τελωνειακού κώδικα» (2443/1996).
Η επίμαχη ρύθμιση αφορά ακίνητα που βρίσκονται στις νησίδες Αγαθονήσι, Αρκοί, Μαράθι, Μεγίστη, Ψέριμο και Σαρία του Νομού Δωδεκανήσου, δηλαδή σε νησάκια που βρίσκονται μια «ανάσα» από τα τουρκικά παράλια. Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή, μόνο το ελληνικό Δημόσιο έχει το δικαίωμα να «μοιράζει» τίτλους ιδιοκτησίας στα προαναφερόμενα νησιά.

Από τότε που ο νόμος εφαρμόστηκε ήδη έχουν παραχωρηθεί σε ιδιώτες κάμποσα ακίνητα�