Στις 30 Οκτωβρίου 2020 η Σάμος συγκλονίζεται από μια σεισμική δόνηση μεγέθους 6,7 Ρίχτερ. Δύο νέα παιδιά έχασαν τη ζωή τους, ενώ μεγάλες ήταν και οι καταστροφές. Η δόνηση γίνεται αισθητή και στην Αθήνα. Στα παράλια της Μικράς Ασίας πολλά κτίρια κατέρρευσαν και αρκετοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Έχουν περάσει μόλις 15 ημέρες από τότε και όμως ο χρόνος φαίνεται μεγαλύτερος, σχεδόν ξεχάσαμε ότι αυτός ο σεισμός συνέβη.
Και όμως το μέγεθος του σαμιακού σεισμού δεν ήταν καθόλου αμελητέο και όπως γράφει στη HuffPost Greece ο μηχανικός Γιάννης Δημητρόπουλος δεν παύει να είναι ίσως ο μεγαλύτερος σεισμός των τελευταίων 50 ετών στον ελληνικό χώρο και ένας από τους 10-15 σοβαρότερους της σύγχρονης ιστορίας μας.
Η HuffPost Greece φιλοξενεί τις σκέψεις αρθρογράφων γιατί ο σεισμός αυτός όχι μόνο δεν πρέπει να ξεχαστεί αλλά αντίθετα πρέπει να προβληματίσει, καθώς όπως υπογραμμίζει ο κ. Δημητρόπουλος επειδή κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα γίνει και πόσο δυνατός θα είναι ο επόμενος σεισμός σε έναν τόπο καλό είναι να μην παίζουμε με την αντισεισμική προστασία είτε των καινούργιων και νομότυπων κτιρίων είτε -το δυσκολότερο ενίοτε- των παλιότερων ή όσων «καλώς» ή κακώς έγιναν με κάποιου είδους αυθαιρεσία.
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΑΣΟΥΜΕ, ΕΞΗΓΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
Οπλισμός στο Αιγαίο
Επειδή κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα γίνει και πόσο δυνατός θα είναι ο επόμενος σεισμός, καλό είναι να μην παίζουμε με την αντισεισμική προστασία των κτιρίων.
Την Ελλάδα την ξέρουμε ως σεισμογενή χώρα και όχι άδικα. Στον παγκόσμιο χάρτη, που ανανεώνει διαρκώς η ιστοσελίδα της αμερικανικής κυβερνητικής υπηρεσίας γεωλογικών ερευνών USGS, βλέπουμε τη γνωστή θέση της Ελλάδας στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών, σχετικά κοντά στα οποία εντοπίζονται συνήθως τα επίκεντρα των σεισμών. Παρόλο που αυτή η μικρή γωνιά της ανατολικής Μεσογείου (ή ακριβέστερα το τόξο, στρογγυλεμένο μεταξύ Ιονίου και νοτίου Αιγαίου) δεν παρουσιάζει ούτε τη σεισμική συχνότητα ούτε τα μεγέθη τόπων όπως η Ινδονησία και η Ιαπωνία, δεν λείπουν σχεδόν από καμία χρονιά οι σεισμοί άνω των 6 «Ρίχτερ» - και δεν υπάρχει νομός της Ελλάδας που να μην έχει το δικό του ιστορικό δονήσεων αλλά και καταστροφών.
Το μέγεθος του σαμιακού σεισμού δεν ήταν καθόλου αμελητέο...ίσως είναι ο μεγαλύτερος σεισμός των τελευταίων 50 ετών στον ελληνικό χώρο και ένας από τους 10-15 σοβαρότερους της σύγχρονης ιστορίας μας.
Το ότι μάθαμε να ζούμε με τους σεισμούς – όπως μας προέτρεπαν οι Αρχές το 1978-1981 που χτυπήθηκαν διαδοχικά οι δύο μεγαλύτερες πόλεις μας από τον Εγκέλαδο – φαίνεται από πολλά και κυρίως από την αντοχή που δείχνουν σε γενικές γραμμές κτίρια και υποδομές, όπως και τον σχετικά μικρό αριθμό θυμάτων. Οι εύκολες συγκρίσεις βέβαια είναι απατηλές, όπως αυτές που έγιναν με τους γείτονες στο πρόσφατο γεγονός, στις οποίες δεν φαίνεται να λαμβάνεται επαρκώς υπόψη ότι η Σμύρνη των τριών εκατομμυρίων έχει εκατονταπλάσιο πληθυσμό από το νησί της Σάμου, καθώς και πάμπολλες πολυκατοικίες, που λόγω ύψους κινδυνεύουν περισσότερο από τα τυπικά διώροφα του ακριτικού μας τόπου.
Το μέγεθος του σαμιακού σεισμού δεν ήταν καθόλου αμελητέο. Ακόμη κι αν υιοθετήσει κανείς το μικρότερο νούμερο που δίνει το αστεροσκοπείο κι όχι το 7άρι του USGS (επιστημονικές εκτιμήσεις είναι αυτές και διαφέρουν, το θυμόμαστε κι από την εποχή της Ουψάλα[ς]), δεν παύει να είναι ίσως ο μεγαλύτερος σεισμός των τελευταίων 50 ετών στον ελληνικό χώρο και ένας από τους 10-15 σοβαρότερους της σύγχρονης ιστορίας μας. Παρόμοιος αλλά με λίγο νοτιότερο επίκεντρο (στη στεριά) ήταν αυτός του 1904, που δείχνει ότι η Σάμος και ακριβέστερα το ρήγμα στον κόλπο της Εφέσου, παρόλο που δεν είναι Κεφαλονιά και Ζάκυνθος, ωστόσο έχει το δικό της σοβαρό ιστορικό.
Το μέγεθος (όπως και αλλού) έχει τη σημασία του αλλά δεν είναι το παν. Παίζει ρόλο και το λεγόμενο εστιακό βάθος όπως και η κατεύθυνση στην οποία θα διοχετευτεί η ενέργεια. Συχνά στα τεχνικά έργα είμαστε υποχρεωμένοι να εκλαϊκεύσουμε λέγοντας ότι η τάδε γέφυρα «αντέχει σεισμό τόσου μεγέθους», κάτι που τεχνικά δεν έχει μεγάλο νόημα. Το μέγεθος είναι μια λογαριθμική συνάρτηση της εκλυόμενης ενέργειας: όσο πιο μεγάλο το βάθος και η απόσταση, τόσο μεγαλύτερο και το ποσοστό της ενέργειας που δεν θα επηρεάσει το σημείο ενδιαφέροντος. Για το λόγο αυτό υπάρχουν και άλλα αριθμητικά μεγέθη που είναι πιο κατάλληλα για να μετρήσουν τις συνέπειες της δόνησης.
Η κλίμακα Μερκάλι είναι ένας χρήσιμος μπούσουλας για να αξιολογηθεί το αποτέλεσμα του σεισμού. Προσωπικά θεωρώ «σοβαρές» τις δονήσεις των πέντε βαθμών Μερκάλι και άνω: όταν αρχίζουν να πέφτουν αντικείμενα από ράφια ή αλλού είναι μια ένδειξη ότι κάτι συμβαίνει πέρα από το σύνηθες και ανώδυνο.
Στα 7 με 9 Μερκάλι που παρατηρήθηκαν στο ανατολικό Αιγαίο κινδυνεύουν ακόμη και τα «μέσα» ή τα καλά σχεδιασμένα κτίρια.
Το έδαφος παίζει κι αυτό το ρόλο του, πέρα από την ποιότητα ή και παλαιότητα των κατασκευών. Θα θυμούνται πολλοί από τον αθηναϊκό σεισμό του 1999 τα ιδιαίτερα προβλήματα δίπλα στον Κηφισό και Ιλισό καθώς και σε μια περιοχή ονόματι Λίμνη στα Λιόσια – φαινόμενα που παρατηρήθηκαν και φέτος: οι δύο έφηβοι στη Σάμο σκοτώθηκαν από κατάρρευση σπιτιών δίπλα στο λεγόμενο «Γεφυράκι» (ένα από τα καλυμμένα σήμερα ρέματα), ενώ και στο σμυρναίικο Μπαϊρακλί τα κακά εδάφη αποδίδονται στις προσχώσεις από τον ομηρικό Μέλητα ποταμό που εκβάλλει εκεί κοντά.
Ίσως ακόμη πιο πρακτικό μέτρο είναι οι επιταχύνσεις, που εκφράζονται ως ποσοστό της επιτάχυνσης βαρύτητας (g) και χρησιμοποιούνται στον αντισεισμικό σχεδιασμό κτιρίων. Είναι χρήσιμο να έχουμε υπόψη μας, χωρίς απαραίτητα να είμαστε μηχανικοί, ότι στον υπολογισμό της στατικής επάρκειας το κρισιμότερο μέγεθος δεν είναι ούτε το «ίδιο βάρος» του κτιρίου ούτε το κινητό φορτίο που θα του επιβάλουμε: είναι οι κατακόρυφες και κυρίως οριζόντιες (δηλ. άλλης διεύθυνσης από τις βαρυτικές) δυνάμεις που θα δεχτεί ένα κτίριο αν και εφόσον χτυπηθεί από τον σεισμό. Αν δεν υπήρχε ο σεισμός θα ήταν ενδεχομένως (και απλοποιητικά μιλώντας) αρκετό το σκυρόδεμα μόνο του στις κολώνες – καθώς μπορεί να αντέξει τη συμπίεση – και με τα σίδερα του οπλισμού στα δοκάρια και τις πλάκες (για να παραλαμβάνει το τέντωμα ή «εφελκυσμό» της κάμψης).
Eπειδή κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα γίνει και πόσο δυνατός θα είναι ο επόμενος σεισμός σε έναν τόπο, καλό είναι να μην παίζουμε με την αντισεισμική προστασία είτε των καινούργιων και νομότυπων κτιρίων είτε -το δυσκολότερο ενίοτε- των παλιότερων ή όσων «καλώς» ή κακώς έγιναν με κάποιου είδους αυθαιρεσία.
Ο αγαπητός μας καθηγητής όμως στο Πολυτεχνείο δεν παρέλειπε να επαναλάβει την επωδό: «όταν έρθει ο σεισμός...», τότε όλα τα δεδομένα αλλάζουν. Αυτός είναι και ένας βασικός λόγος που μπαίνουν τα «τσέρκια» (σίδερα που τυλίγουν τις κολώνες και τα δοκάρια) και που πάση θυσία, ακόμη κι αν κάποιες ρωγμές είναι ανεκτές, πρέπει να αποφεύγεται η «ψαθυρή θραύση», ο θρυμματισμός δηλαδή ή οι τρομακτικές, λοξές διατμητικές ρωγμές.
Το «οπλισμένο» σκυρόδεμα, που πάντα μου άρεσε να το γράφω με το παλιομοδίτικο ωμέγα, είναι μια τεχνική με ρίζες στις κονίες της αρχαιοελληνικής και ρωμαϊκής εποχής, βελτιωμένη με τις καθοριστικές καινοτομίες (προσθήκη χάλυβα) που ξεκίνησαν από τις αναπτυγμένες χώρες του 19ου αιώνα και καθιερώθηκαν τον 20ο, καθιστώντας εγχειρίδια όπως το γερμανικό Beton-Kalender απαραίτητα βοηθήματα για τον τεχνικό κόσμο. Τη μπετονιέρα και το προϊόν της (άσχετα με τα όσα μάθαμε στις σχολικές εκθέσεις ιδεών για την «τσιμεντούπολη») δεν τα «κατηγοράμε»: το αρμονικό μίγμα τσιμέντου και χάλυβα κάνει συχνά τη διαφορά ανάμεσα στο κτίριο που αντέχει και το φαινομενικά όμοιο που πλήττεται. Το κεφάλι μας στα τεχνικά έργα και στη ζωή γενικά δεν μπορούμε να το έχουμε ήσυχο: τα πάντα είναι θέμα πιθανοτήτων αυξημένων ή μειωμένων, όχι απόλυτης βεβαιότητας. Για τον λόγο αυτό, κι επειδή κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πότε θα γίνει και πόσο δυνατός θα είναι ο επόμενος σεισμός σε έναν τόπο (όποιος υπονοεί ότι προβλέπει, εκφράζεται με μια δόση εντυπωσιοθηρίας αν όχι τσαρλατανισμού), καλό είναι να μην παίζουμε με την αντισεισμική προστασία είτε των καινούργιων και νομότυπων κτιρίων είτε -το δυσκολότερο ενίοτε- των παλιότερων ή όσων «καλώς» ή κακώς έγιναν με κάποιου είδους αυθαιρεσία. Η οποία, κακά τα ψέματα, δεν περιορίζεται στην «απέναντι» ακτή του Αιγαίου και στα γκετζέκοντου, τα πάμπολλα κτίρια που ξεφύτρωσαν «νύχτα» στις εκεί μεγαλουπόλεις.
Η Σάμος άντεξε… Εμείς;
Το 2020 μας σφυρηλατεί στο αμόνι συνεχών κρίσεων. Λειτουργεί ως αναφλεκτήρας και κριτής των πάντων.
30 Οκτωβρίου 2020! Το ρολόι δείχνει 13:51…
Το νησί κινείται στους ρυθμούς του. Το ίδιο και ο γράφων. Σε καθεστώς τηλεργασίας, ”μαγειρεύοντας” και όντας ανέμελος στη ροή του χρόνου και των αυτοματοποιημένων κινήσεων της ρουτίνας, απολαμβάνω την ψευδαίσθηση του ελέγχου της ζωής μου.
...Αίφνης, ο χρόνος παγώνει και επιταχύνεται την ίδια στιγμή. Η αρχική συνομιλία με τον εαυτό μου με οδηγεί στο συμπέρασμα της πολλαπλούς βίαιης εισβολής στο σπίτι. Δειλά - δειλά κατευθύνομαι προς το σαλόνι. Η βοή δυναμώνει, ο ήχος εντείνεται, η κίνηση του σπιτιού προσομοιάζει σε αυτή ενός εκκρεμούς. Οι σκέψεις παύουν και το ορμέμφυτο ένστικτο της επιβίωσης αναλαμβάνει τα ηνία της ζωής. Ευρισκόμενος σε μονοκατοικία, πετάγομαι κυριολεκτικά εκτός, τάχιστα! Το βλέμμα μου μαγνητίζεται από ένα σύννεφο σκόνης. Παράλληλα η γη σείεται. Διαφαίνεται κόσμος να τρέχει στο Βαθύ. Σπίτια έχουν καταρρεύσει. Εγκέλαδος!
Η ιερουργία της σιωπής κατά τη συνειδητοποίηση της σοβαρότητας της κατάστασης διήρκησε ελάχιστα δευτερόλεπτα. Και εκεί που νιώθεις τους παλμούς να κατασταλάζουν, τα μάτια σου έλκονται από το ”φούσκωμα” της θάλασσας. Το πρώτο τσουνάμι ”αλά γκρέκα” είναι γεγονός. Πρωτόγνωρες καταστάσεις. Τα νέα διαχέονται... Οι πρώτες πληροφορίες αναφέρονται σε 6,7 ρίχτερ. Οι επόμενες κινήσεις ήταν ενταγμένες στην ταχύτητα των εξελίξεων. Η αίσθηση του χρόνου όπως ορίζεται στον υλικό κόσμο δεν υφίσταται.
Εντός ολίγων λεπτών κατηφόρισα στο κέντρο της πόλης. Η ατμόσφαιρα βρίθει από ταραχή και ανησυχία. Το νερό έχει κυριολεκτικά εισχωρήσει στην πόλη. Καταστηματάρχες στην προσπάθειά τους να συνέλθουν συλλέγουν τα τραπεζο-καθίσματα μέσα από τη θάλασσα. Οδηγοί αναζητούν εναγωνίως τα αυτοκίνητά τους. Πλήθος αιτούντων διεθνούς προστασίας έχουν συρρεύσει με τη σειρά τους. Ο φόβος, προκληθείς από το έκτακτο φυσικό φαινόμενο αγγίζει του πάντες. Αρκετοί εξ αυτών σπεύδουν να προσφέρουν χείρα βοηθείας στα πληγέντα παραλιακά καταστήματα. Όμως σε αυτές τις στιγμές καταστροφής και σύγχυσης ορισμένοι καθοδηγούμενοι εκ των κατωτέρων ενστίκτων τους και κυριευμένοι από αγελαία νοοτροπία επιδίδονται σε πλιάτσικο. Οι φωνές αρχικά των ιδιοκτητών, εν συνεχεία των υπολοίπων και τέλος η έγκαιρη εμφάνιση της αστυνομίας δημιούργησαν ένα σκηνικό χαοτικό. Ταυτόχρονα το 112 έχει ήδη ενημερώσει για την πιθανότητα εκδήλωσης ενός δεύτερου τσουνάμι. Η θάλασσα προετοιμάζεται για τη δεύτερη επέλασή της. Κόσμος τρέχει μακριά από το υδάτινο στοιχείο, αστυνομικοί προσπαθούν να εκδιώξουν τους παρανομούντες και οι σειρήνες να επιτείνουν ένα κλίμα απόλυτης αναστάτωσης.
Οι ώρες και οι μέρες που ακολούθησαν διακρίνονται από ένα κοινό χαρακτηριστικό, τους μετασεισμούς. Η χορεία των μετασεισμών ακόμα και τη στιγμή καταγραφής των σκέψεων μου δεν έχει κοπάσει. Οι ειδικοί αναφέρονται σε έναν αριθμό της τάξεως άνω των 300 αισθητών μετασεισμών. Η Σάμος ανυψώθηκε 18-25 εκατοστά. Οι πρώτες δύο νύχτες ήταν εξαντλητικές. Το βίωμα ενός τόσο ισχυρού σεισμού σε κλονίζει εσωτερικά. Οι αισθήσεις σου διευρύνονται. Αλλιώς αντιλαμβάνεσαι αυτό που επισυμβαίνει. Οι παλμοδονήσεις, οι ορίζουσες την ύπαρξή μας γίνονται ένα με τη γη. Πριν από κάθε μετασεισμό, λαμβάνεις ένα σήμα από τη γη. Ένας ήχος εκπορευόμενος ωσάν από τα έγκατα της γης, ένα μακρινό αλλά στιβαρό ‘ποδοβολητό’ οριοθετεί το αρχικό στίγμα της συνέχειας. Όλοι είμαστε κομμάτια της φύσης, τα οποία σαλεύουν σε κάθε εκδήλωσή της. Πόσο ανήμπορος και μικροσκοπικός αισθάνεσαι! Πόσο τρομακτική και ταυτόχρονα σαγηνευτική είναι η ενεργειακή διασύνδεση με τη δημιουργία;
Η τρίτη νύχτα επεφύλασσε σε εμάς, στους πλησίον στο camp διαμένοντες μία επιπλέον αναταραχή. Εκρήξεις φιάλων αερίου από την προκληθείσα φωτιά στη νοτιοδυτική πλευρά του camp. Μία τσάντα με τα απαραίτητα δίπλα στην πόρτα. Ύπνος με ρούχα και υπό τη συνοδεία των απανωτών μετασεισμών. Εν αναμονή, σύμφωνα με τους ειδικούς, ενός ισχυρού μετασεισμού άνω των 5,5 ρίχτερ. Εικόνες από τα γειτονικά παράλια να καταδεικνύουν το μέγεθος της καταστροφής. Αυτή ήταν και είναι η καθημερινότητά μας, συνοδευόμενη πάντα από τον μόνιμο πια επισκέπτη, τον ”κορωνιό”, όπως τον προσφωνεί η γιαγιά μου Αθηνά. Πολλοί άνθρωποι αναγκάστηκαν να εκκενώσουν τα σπίτια τους. Άλλοι έλαβαν το τελειωτικό οικονομικό χτύπημα. Το κυριότερο πλήγμα για το νησί όμως είναι ο άδικος χαμός των δύο μαθητών. Καλό ταξίδι Κλαίρη και Άρη στον τόπο των αγγέλων. Συλλυπητήρια στις οικογένειες τους για το δυσαναπλήρωτο κενό. Κρίμα πραγματικά κρίμα…
Το 2020 μας σφυρηλατεί στο αμόνι συνεχών κρίσεων. Λειτουργεί ως αναφλεκτήρας και κριτής των πάντων. Μία μετά την άλλη οι δυσκολίες μας ωθούν σε βίαιη μεταστροφή από την μέχρι τώρα κατεστημένη αφασία. Όταν αρνούμαστε πεισματικά να αλλάξουμε εκουσίως, τότε οι συνθήκες επέρχονται με τρόπο σαρωτικό να μετασχηματίσουν τις δομές του υπερτροφικού ματαιόδοξου εγώ τού σύγχρονου ανθρώπου. Η ανάληψη της ευθύνης καλεί τους πάντες μηδενός εξαιρουμένου. Οι επερχόμενες προκλήσεις πάσης φύσεως και προελεύσεως προμηνύονται δυσχερέστερες. Η πορεία προς τη συνειδητοποίηση προϋποθέτει την αποδοχή αλλαγής, την προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα και την ορθή ιεράρχηση των αναγκών με μοναδικό σκοπό αρχικά την επιβίωσή μας. Μετά το βίωμα και τον εσωτερικό κλονισμό οφείλουμε να καταδείξουμε την έμπνευση. Η Σάμος άντεξε! Εμείς; Χρέος μας να αντέξουμε, όλοι μαζί...
Όπως πολύ εύστοχα διάβασα κάπου: Πορευόμαστε με δύο νότες. Με ΡΕ και ΦΑ: Ρεαλισμό και Φαντασία!
Ερμής Σούλης Σκιαδόπουλος
ΜΙΑ ΠΙΟ ΑΙΣΙΟΔΟΞΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΕΑΝΔΡΟ Τ. ΡΑΚΙΝΤΖΗ
Χαμός - σωσμός
Ακόμη και στις καταστροφές υπάρχουν ευκαιρίες
Η ιστορία διδάσκει ότι πολλές φορές οι παντός είδους κρίσεις μπορεί να επιφέρουν θετικά αποτελέσματα, όπως συνέβη για παράδειγμα το 1953 όταν έγιναν οι καταστροφικοί σεισμοί στα Επτάνησα. Τότε, ο Ξενοφών Ζολώτας, Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, είπε σε συνεργάτη του που κλαψούριζε για τις οικονομικές συνέπειες , «αυτός παιδί μου δεν είναι σεισμός, αλλά σωσμός για την οικονομία». Τα λόγια του επαληθεύθηκαν ενδεικτικά όχι μόνο στα Επτάνησα , που μετά τους σεισμούς ξανακτίστηκαν και έγιναν ωραιότερα, αλλά και στη Καλαμάτα, που μετά τους σεισμούς έγινε μια πολύ ωραία επαρχιακή πόλη, αλλά και στη Θεσσαλονίκη, που μετά την πυρκαγιά του 1917 το κέντρο της σχεδιάστηκε και έγινε μια σύγχρονη ωραία ευρωπαϊκή πόλη.
Φυσικά δεν θέλω να πω, ότι χαιρόμαστε όταν γίνονται φυσικές καταστροφές, αντίθετα λυπόμαστε βαθύτατα για τις ανθρώπινες απώλειες ιδίως όταν πρόκειται για μικρά παιδιά, όπως συνέβη πρόσφατα στη Σάμο με την απώλεια των δύο παιδιών, που συγκίνησε το Πανελλήνιο. Απλά επαναλαμβάνω το αρχαίο ρητό ουδέν κακό αμιγές καλού και ότι μια συμφορά αποτελεί μια πρόκληση, που κλείνει ένα κύκλο, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει ένα άλλον, που εξαρτάται από μας πόσο θα επωφεληθούμε από την ευκαιρία που μας δίνεται ή θα την αφήσουμε να χαθεί και αυτή. Σύμφωνα με τα παραπάνω το λεχθέν από τον φίλο φιλόσοφο Στέλιο Ράμφο, ότι η πανδημία μπορεί να αποδειχθεί ευλογία είναι μια πρόβλεψη, που εξαρτάται από μας αν θα επαληθευθεί.
Είναι γεγονός ότι στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς για την πατρίδα, την έναρξη των οποίων μπορούμε να την οριοθετήσουμε με την έναρξη της οικονομικής κρίσης του 2009, όπου και τελειώνει η εποχή της ευημερίας, επισυνέβησαν με μεγάλη ταχύτητα πολλά γεγονότα. Η εμφάνιση δε της πανδημίας και τα περιοριστικά μέτρα που ακολούθησαν ανέκοψαν την ανάκαμψη της οικονομικής πορείας που είχε αρχίσει να διαφαίνεται στη χώρα. Στο διάστημα αυτό δημιουργήθηκαν πολλές νέες καταστάσεις, όπως τα μνημόνια, το προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα με απόπειρα εισβολής στον Έβρο, οι αλλαγές στους πολιτικούς σχηματισμούς, εξαγγελίες χωρίς αντίκρισμα, έξαρση της αντιεξουσιαστικής βίας με εμπρησμούς και θανάτους αθώων της Marfin, καταλήψεις, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια , οικονομική κρίση, κόκκινα δάνεια, πλημμύρες στη Μάνδρα, πυρκαγιά στο Μάτι , απόκρουση των τουρκικών διεκδικήσεων σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας με κίνδυνο ένοπλης σύγκρουσης και τώρα η πανδημία με τα lockdown, που κινδυνεύει να καταστρέψει την οικονομία.
Καθένα από τα παραπάνω γεγονότα αποτελεί μια στάση, που θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο για την δημιουργία μιας καλύτερης κατάστασης, ή τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης ή την ανάκαμψη της οικονομίας ή άλλες βελτιωτικές αλλαγές. Σε κάποια χάσαμε την ευκαιρία, όπως με τα μνημόνια που τα δαιμονοποιήσαμε, σε άλλα επικράτησε το πελατειακό κράτος και ματαιώθηκαν κάποιες προσπάθειες αλλαγών, γενικά έχομε μάλλον ένα αρνητικό ισοζύγιο, αλλά έχουν γίνει και θετικά βήματα, όπως με την άμυνα της χώρας κυρίως με τη σύναψη διεθνών συμμαχιών και την αντιμετώπιση της πανδημίας. Επειδή όμως όλα τα βλέπουμε φορώντας κομματικούς φακούς, είναι βέβαιο ότι δεν θα συμφωνήσομε στα συν και πλην.
Η αντιμετώπιση της πανδημίας και οι συνέπειες της είναι η σοβαρότερη απειλή για τη χώρα μας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που πρέπει να την αντιμετωπίσουμε ενωμένοι, χωρίς προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης, με υπομονή, γιατί κανείς δεν ξέρει την διάρκεια της, ώστε στο τέλος να αποβεί ευλογία και επαληθευθεί η πρόβλεψη του Στέλιου Ράμφου, γιατί εμείς σαν υπεύθυνοι πολίτες θα έχουμε συνειδητοποιήσει ότι υπερέχει το γενικό καλό από το ατομικό συμφέρον.
Ηλίας Γιαννακόπουλος
Φιλόλογος, πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχ
Σεισμός: Φόβος και σκέψεις
Η δύναμή μας είναι μία. Να ξαναγίνουμε άνθρωποι.
«Αν είν’ η μέρα βροχερή, σέρνει πιο πλούσιο φώς… μα κι ο σεισμός βαθύτερη τη χτίση θεμελιώνει, τι ο ζωντανός παλμός της γης που πλάθει είναι κρυφός…», (Α. Σικελιανός, Λυρικός βίος).
Ο ποιητής αντιμετωπίζει το σεισμό με μία αισιόδοξη φιλοσοφική διάθεση. Κι αυτό όχι γιατί αγνοεί τις συνέπειές του, αλλά γιατί πιστεύει πως ένα φυσικό φαινόμενο – γεγονός πρέπει να το αντιμετωπίζουμε με άλλον τρόπο από ό,τι αυτό που πηγάζει από ανθρώπινη συμπεριφορά. Στη φύση ιχνηλατούμε τους νόμους λειτουργίας των διαφόρων συστημάτων της, ενώ στον άνθρωπο τα αίτια και τις προθέσεις του.
Ο σεισμός (από το σείω…) μπορεί να φοβίζει, να προκαλεί δέος, να φέρνει καταστροφές και θανάτους, αλλά δεν εκδικείται. Η κλιματική αλλαγή ίσως να μην «ακούμπησε» ακόμη τα εσώτερα δώματα του πλανήτη.
Ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο, ένας τρόπος λειτουργίας του πλανήτη μας εδώ κι εκατομμύρια χρόνια. Ο άνθρωπος δεν συμφιλιώθηκε ποτέ με αυτήν την λειτουργία και την αντιμετωπίζει με δέος, αφού δεν γνωρίζει ούτε το χρόνο, ούτε τον τόπο, ούτε την ένταση αυτής της Οργής της Γης. Γι’ αυτό έπλασε μύθους για να καλύψει το κενό της επιστημονικής γνώσης – πρόβλεψης. Αφού δεν μπορεί ακόμη να τον προβλέψει, προσπαθεί να μετριάσει τις επιπτώσεις και τις απώλειες.
Ο σεισμός δεν μπορεί να αξιολογηθεί ως κάτι καλό ή κακό. Ό,τι συμβαίνει στη φύση θεωρείται νομοτέλεια. Η φυσική αναγκαιότητα επιβάλλει την αποδοχή της. Μπορούμε να την ερμηνεύσουμε, αλλά δεν μπορούμε να την αναστείλουμε. Η αποδοχή της συνιστά το αναγκαίο και πρωταρχικό στάδιο για την Ελευθερία μας (Έγελος). Οι δύο άλλες αναγκαίες γνώσεις – αποδοχές είναι η κοινωνικήπραγματικότητα και αυτή της υλικής υπόστασης – λειτουργίας του σώματός μας. Η αποδοχή βέβαια δεν σημαίνει και υποταγή.
Ο σεισμός μάς διδάσκει πως η Γη συνεχώς πάλλεται και προσπαθεί να βρει την ισορροπία της. Δεν είναι ένα στατικό σύστημα. Αλλάζει διαρκώς και υπακούει στον συμπαντικό Ηρακλείτειο νόμο της συνεχούς μεταβολής («τα πάντα ρει»). Ο Παρμενίδης ίσως να μην είδε καθαρά κάποιες λειτουργίες της μητέρας Γης και γι’ αυτό δεν συμβιβάστηκε ποτέ με την αναγκαιότητα της αλλαγής.
Ο σεισμός (Εγκέλαδος < Έγκειμαι + λας = πέτρα, έδαφος, γη / εξου και το Έλλην < Ελ = θεός ήλιος, φώς + λην = πέτρα, γη…) φέρνει μαζί του την αγριότητα και τη δύναμη του πατέρα του (Τάρταρος), αλλά και την ισορροπία και την ευαισθησία της μητέρας του, της Γης. Είναι το σύμβολο της αρμονίας μέσα από τις συγκρούσεις (οι διάφορες πλάκες που μετατοπιζόμενες συγκρούονται). Η γνωστή «Παλίντονος αρμονία» του σκοτεινού φιλόσοφου.
Ο σεισμός ως φυσικό φαινόμενο δεν υπακούει στις ανθρώπινες σκοπιμότητες. Γι’ αυτό όσοι επενδύουν – σαν στη δύναμή του σφάλλουν. Η γνωστή θεωρία περί «διπλωματίας των σεισμών» προκαλεί θυμηδία και αποκαλύπτει την πολιτική αβελτηρία. Κι αυτό γιατί δεν μπορείς να θεμελιώσεις την Ειρήνη και τη συνεννόηση ανθρώπων και κρατών στο Θυμό και στον Πόνο που είναι οι μόνιμοι συνοδοί του σεισμού.
Εξάλλου η «φύσις κρύπτεσθαι φιλεί». Μπορεί με τους κλυδωνισμούς και τα τραντάγματα να δείχνει τη μικρότητα του ανθρώπου, αλλά σίγουρα προετοιμάζει τη νέα κατάσταση της γήινης κατοικίας μας. Δεν ζητά τη συγκατάθεσή μας. Επιβάλλει τους δικούς του νόμους. Η φύση δεν γνωρίζει τις δημοκρατικές διαδικασίες. Είναι δεσποτική και απόλυτη…
Ποιος μπορεί να γνωρίζει ποιον καινούριο κόσμο θα γεννήσει ο σεισμός; Το σύμπαν κινείται στους δικούς του ρυθμούς. Αυτό που ο άνθρωπος θεωρεί το τέλος μπορεί να είναι η αρχή. Κι αυτό γιατί ο χρόνος του σύμπαντος είναι «άχρονος». Ούτε μπορούμε να ξέρουμε πως οι εκρήξεις του πειθαρχούν σε μια απόλυτη αιτιοκρατία (Αϊνστάιν) ή είναι προϊόν μιας απόλυτης τυχαιότητας και απροσδιοριστίας, όπως την όρισε ο Χάϊζενμπεργκ.
Εμείς ζούμε στην αγωνία και στην αβεβαιότητα. Η Εντροπία των σεισμικών δονήσεων είναι δύσκολο να μετρηθεί. Ελπιζουμε μόνο αυτό που είπε ο Σολωμός:
«Το χάσμα π’ άνοιξε ο σεισμός, ευθύς εγιόμισε άνθη».
Να κλείσουν τα χάσματα και να φυτρώσουν άνθη. Τα χαλάσματα και η απώλεια των ανθρώπινων ζωών είναι ευθύνη και της ανθρώπινης απρονοησίας. Τα χαλάσματα φέρνουν τραύματα για όσους έχασαν τα σπίτια τους. Για εμάς, τους άλλους είναι μία εικόνα που στην αρχή μάς τρομάζει και «συμπονάμε» αλλά γρήγορα τη συνηθίζουμε και στο τέλος δεν μας αφορά.
Τα «χάσματα» του σεισμού μπορούν να λιπάνουν το έδαφος για την ανθοφορία της ανθρώπινης σκέψης και την αφύπνιση της συνείδησης. Ο πόνος και η λύπη από τις απώλειες ανθρώπων, τα δάκρυα και η απελπισία μας για τις υλικές καταστροφές του σεισμού μπορούν να μας θυμίσουν την περατότητά μας και το πόσο ακόμη ανίσχυροι είμαστε στις «καταχθόνιες» δυνάμεις.
Η δύναμή μας είναι μία. Να ξαναγίνουμε άνθρωποι. Αυτό σημαίνει να αποδεχτούμε τα φυσικά φαινόμενα ως «αναγκαίο» γιατί κατά τον Επίκτητο «ουδέν κακόν κατά φύσιν». Να συνειδητοποιήσουμε το περιεχόμενο της «φύσης» μας και να ζούμε σύμφωνα με τις επιταγές της, όπως δίδαξε ο στωϊκισμός και ο ιδρυτής της, Ζήνων ο Κιτιεύς:
«Ομολογουμένως τη φύσει ζην, όπερ ταυτό του κατ’ αρετήν ζην».
https://www.huffingtonpost.gr/
