Πριν από λίγες μέρες μίλησα στη Βουλή για το δημογραφικό πρόβλημα, καλεσμένος της αρμόδιας κοινοβουλευτικής Επιτροπής. Αξιοποιώντας αυτό το επίσημο βήμα, προσπάθησα να γνωστοποιήσω στην εθνική αντιπροσωπεία και στην κοινή γνώμη μια σειρά από στοιχεία, τα οποία περιγράφουν το μείζον ζήτημα: την επερχόμενη δημογραφική κατάρρευση του πληθυσμού στην Ελλάδα. Βασικές επισημάνσεις της ομιλίας μου ήταν οι εξής:
Με την είσοδο του 21ου αιώνα ο ελληνικός πληθυσμός εισήλθε σε μια πορεία συνεχούς αριθμητικής συρρίκνωσης και παράλληλης γήρανσης. Όπως θα δείξουμε στη συνέχεια, πρόκειται για τερματική και όχι προσωρινή φάση δημογραφικής εξέλιξης, η οποία, αν δεν αλλάξουν οι τρέχουσες τάσεις, οδηγεί τη νεοελληνική κοινωνία προς το τέλος της. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, ο ελληνικός πληθυσμός το 2015 ήταν ήδη ο 6ος πιο γηρασμένος στον κόσμο, ενώ το 2030 αναμένεται να είναι ο 5ος με μέση ηλικία τα 49 έτη!
Η βασική αιτία αυτής της εν εξελίξει δημογραφικής κατάρρευσης του ελληνικού πληθυσμού είναι ο χαμηλός ρυθμός γεννήσεων, ο οποίος για τρεις και πλέον δεκαετίες έχει πέσει κάτω από την κρίσιμη τιμή των δύο περίπου παιδιών ανά γυναίκα (όριο για τη διατήρηση ενός πληθυσμού). Σήμερα, με την επιβάρυνση που έχει δημιουργήσει και η οικονομική κρίση, ο ρυθμός γεννήσεων είναι περίπου στα 1,3 παιδιά ανά γυναίκα, συνυπολογιζομένων και των γεννήσεων αλλοδαπών (οι οποίες φτάνουν περίπου στο 17% του ετήσιου συνόλου).
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι σήμερα στην Ελλάδα 100 γυναίκες γεννούν 130 παιδιά και άρα κατά μέσον όρο γεννούν 65 κόρες. Δηλαδή φέρνουν στη ζωή μια μικρότερη γενιά γυναικών. Αυτή η γενιά με τη σειρά της (αν ο ρυθμός γεννήσεων δεν αυξηθεί) θα γεννήσει μια ακόμη μικρότερη γενιά, κ.ο.κ. Πρόκειται για μια αυτοτροφοδοτούμενη διαδικασία αριθμητικής συρρίκνωσης, της οποίας τα πρώτα στάδια έχουμε ήδη διανύσει.
Τρεις επισημάνσεις ζωτικής σημασίας
1. Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών δεν είναι το αίτιο του ελληνικού δημογραφικού προβλήματος. Είναι όμως ένας παράγοντας που το επιτείνει σημαντικά και μάλιστα με δύο τρόπους: μέσω της περαιτέρω μείωσης των γεννήσεων και μέσω της δημιουργίας ενός ρεύματος μεταναστευτικής εξόδου των Ελλήνων. Ήδη εκτιμάται ότι έχουν μεταναστεύσει σχεδόν μισό εκατομμύριο νέοι Έλληνες, οι οποίοι παίρνουν μαζί τους και τις γεννήσεις που θα παρήγαν.
2. Ο παραπάνω συνδυασμός αρνητικού ισοζυγίου γεννήσεων-θανάτων και αρνητικού μεταναστευτικού ισοζυγίου γηγενών είναι η επανάληψη αυτού που συνέβη στη Βουλγαρία από το 1990 έως σήμερα: Στο διάστημα αυτό ο πληθυσμός της Βουλγαρίας μειώθηκε από τα εννέα (9) στα επτά (7) εκατομμύρια και συνεχίζει να μειώνεται σε μια πορεία ασταμάτητης συρρίκνωσης. Από αυτή την άποψη η Βουλγαρία αποτελεί για την Ελλάδα ένα δημογραφικό προπομπό, ο οποίος μας δείχνει δραματικά τί θα συμβεί από εδώ και εμπρός στη χώρα μας.
3. Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη ανεπτυγμένη χώρα που έχει δημογραφικό πρόβλημα. Παρόμοια είναι η κατάσταση και σε άλλες χώρες της Ευρώπης (π.χ. Γερμανία, Ιταλία). Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις, όπως π.χ. η Γαλλία ή οι Σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες προσεγγίζουν τον επιθυμητό ρυθμό γεννήσεων των δύο παιδιών ανά γυναίκα, εφαρμόζοντας ένα ευρύ φάσμα πολιτικών. Τα παραπάνω είναι πιθανόν να αποτελούν μια βάση για αναζήτηση λύσης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Σε αυτό το θέμα η Ελλάδα οφείλει να πρωτοστατήσει λαμβάνοντας συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.
Οι προβλέψεις της Eurostat
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, οι προβλέψεις που κάνει η Eurostat στο λεγόμενο κύριο δημογραφικό της σενάριο για το 2050, δίνουν την εξής εικόνα για τον ελληνικό πληθυσμό: Στο μέσον του 21ου αιώνα δεν θα ξεπερνά τα εννέα εκατομμύρια και βέβαια θα συνεχίσει να μειώνεται. Το χειρότερο ωστόσο είναι ότι από τα εννέα εκατομμύρια, περίπου τα τρία θα είναι άνω των 65 ετών! Δηλαδή στο μέσον του τρέχοντος αιώνα, ο ελληνικός πληθυσμός θα βρίσκεται στα πρόθυρα της δημογραφικής κατάρρευσης με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την κοινωνική ασφάλιση, το δημόσιο σύστημα υγείας, την οικονομική ανάπτυξη, την άμυνα κ.λπ.
Εν όψει των παραπάνω εξελίξεων, ορισμένοι διατείνονται ότι τη λύση στο ελληνικό δημογραφικό πρόβλημα θα δώσουν οι καταφθάνουσες μεταναστευτικές ροές από χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Όσοι το ισχυρίζονται αυτό, παραβλέπουν ότι το δημογραφικό έλλειμμα της Ελλάδας σύντομα θα είναι τόσο μεγάλο, ώστε αν επιδιωχθεί αυτό να καλυφθεί αποκλειστικά με μεταναστευτικές ροές, τότε σε λίγες δεκαετίες η Ελλάδα θα είναι μια άλλη χώρα. Δεν θα μιλάμε βέβαια τότε για επίλυση του δημογραφικού, αλλά για μια μαζική και απότομη αντικατάσταση πληθυσμού, η οποία θα εγκυμονεί άλλης τάξεως προβλήματα.
Από τις παραπάνω αναφορές είναι σαφές ότι η πρώτη προτεραιότητα σήμερα για την Ελλάδα είναι η αντιμετώπιση του δημογραφικού της προβλήματος. Αυτό δεν αναιρεί την ανάγκη για την οικονομική της ανασύνταξη, η οποία αποτελεί προϋπόθεση και για τη δημογραφική της ανάκαμψη. Για να επιτευχθεί όμως αυτό, απαιτείται η εκπόνηση μιας πολυδιάστατης και μακροχρόνιας πληθυσμιακής στρατηγικής, την οποία πρέπει να εφαρμόσουν με πλήρη επίγνωση των ευθυνών τους όλες οι πολιτικές δυνάμεις.
Στοιχεία για τις επερχόμενες πληθυσμιακές μεταβολές αλλά και προτάσεις για μια Εθνική Πληθυσμιακή Στρατηγική έχω καταθέσει στο βιβλίο μου «Σιωπηρή Άλωση – Το δημογραφικό και το μεταναστευτικό πρόβλημα της Ελλάδας». Την ομιλία μου στη Επιτροπή της Βουλής για το Δημογραφικό μπορεί κανείς να την παρακολουθήσει στο παρακάτω βίντεο.
