Ποιες είναι οι συνέπειες όταν η τοπική διοίκηση αγνοεί τις ανάγκες των πολιτών και τους περιορίζει στο περιθώριο μιας διαδικασίας που μοιάζει με εικονική διαβούλευση; Η Σάμος το έχει ζήσει αυτό και το 1995, με το χαμένο χωροταξικό σχέδιο που έριξε τη νησιωτική κοινωνία σε μια μόνιμη κατάσταση στασιμότητας και οικονομικής εξάρτησης. Και σήμερα, φαίνεται πως βαδίζουμε ξανά στον ίδιο δρόμο, με την τοπική διοίκηση να μην έχει μάθει τίποτα από τα λάθη του παρελθόντος.
Η πρόσφατη ανακοίνωση του Δήμου Ανατολικής Σάμου για το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Τ.Π.Σ.) φέρνει με έντονο τρόπο στην επιφάνεια όλα όσα πήγαν στραβά το 1995 και συνεχίζουν να πηγαίνουν στραβά και σήμερα. Οι εξαγγελίες για την «εκπόνηση» του σχεδίου μπορεί να ακούγονται σωστές, αλλά κρύβουν από πίσω τους μια επικίνδυνη αδιαφορία για τις πραγματικές ανάγκες της τοπικής κοινωνίας.
Η δημοτική αρχή, αντί να ακούσει προσεκτικά τις προτάσεις και ανησυχίες των δημοτικών παρατάξεων και των τοπικών φορέων, προσπαθεί να «διορθώσει» τα πάντα μέσω μιας διαδικασίας που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική συμμετοχή.
Η ανακοίνωση περιορίζεται σε μια επιφανειακή αναφορά στην κεντρική πλατφόρμα του ΥΠΕΝ, προσφέροντας στους πολίτες την «ευκαιρία» να υποβάλουν τις απόψεις τους μέσω email ή διαδικτυακά. Στη θεωρία αυτό ακούγεται σωστό, αλλά στην πράξη, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ούτε τον χρόνο ούτε την τεχνολογική πρόσβαση για να συμμετάσχουν με τον τρόπο αυτό. Όταν οι πολιτικές και οι αποφάσεις για το μέλλον του νησιού παίρνονται πίσω από κλειστές πόρτες και χωρίς ουσιαστική ενημέρωση, τότε η διαδικασία αυτή δεν είναι «διαβούλευση», αλλά απλώς μια τυπική υποχρέωση για να λέγεται πως υπάρχει συμμετοχή.
Αντί να υπάρχει πλήρης διαφάνεια και ανοικτός διάλογος με τους πολίτες, η Δημοτική Αρχή επιλέγει να συνεχίσει τη γνωστή της τακτική: να προχωρά με τα σχέδιά της χωρίς να ενημερώνει πλήρως τους ενδιαφερόμενους φορείς και χωρίς να ενσωματώνει ουσιαστικά τις απόψεις της τοπικής κοινωνίας. Μάλιστα, ο χρόνος για την ολοκλήρωση του σχεδίου φαίνεται να πιέζεται, χωρίς καμία σαφήνεια σχετικά με το πότε και πώς θα παρουσιαστούν τα πρώτα σενάρια και τι θα σημαίνουν αυτά για την καθημερινότητα των πολιτών. Αν είναι πραγματικά «άμεση» η εκπόνηση του σχεδίου, τότε είναι ακόμα πιο κρίσιμο να υπάρχει πλήρης διαφάνεια και ενεργή συμμετοχή του κόσμου.
Όμως, εδώ είναι το παράδοξο: η Σάμος δεν χρειάζεται άλλες «σβησμένες» αποφάσεις από κεντρικές επιτροπές ή μελετητές που δεν έχουν καμία σύνδεση με τα πραγματικά προβλήματα του νησιού. Χρειάζεται ένα σχέδιο που να σέβεται τις ανάγκες των πολιτών, να δίνει κίνητρα στους νέους να μείνουν και να επιστρέψουν στη Σάμο, και να αναπτύσσεται με όραμα και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, όχι με σπασμωδικές ενέργειες και βιαστικά βήματα που οδηγούν στην απογοήτευση.
Η πραγματικότητα είναι ότι το 1995, όταν το χωροταξικό σχέδιο μπήκε στην κατάψυξη, η Σάμος έχασε πολύτιμο χρόνο. Αυτό το λάθος το πληρώνουμε μέχρι σήμερα με περιορισμένη ανάπτυξη και έλλειψη στρατηγικής. Και τώρα, με την ίδια «ευκολία», η τοπική διοίκηση απειλεί ξανά να βάλει την ταφόπλακα στις πραγματικές ευκαιρίες βιώσιμης ανάπτυξης του νησιού.
Αν η Σάμος θέλει να δει πραγματική πρόοδο και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, πρέπει να ξεκινήσει με το πιο απλό: Να ακούσει, να συμμετάσχει, να σεβαστεί τον χρόνο και τις προτάσεις των πολιτών. Δεν μπορεί η τοπική διοίκηση να συνεχίσει να εργάζεται σε κλειστά γραφεία, παρακάμπτοντας τη φωνή της κοινωνίας. Η συμμετοχή δεν είναι απλώς μια διαδικασία. Είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο θα χτιστεί το μέλλον του νησιού.
Η Σάμος έχει μάθει από τα λάθη του παρελθόντος, αλλά φαίνεται πως οι υπεύθυνοι για την ανάπτυξή της δεν έχουν μάθει τίποτα. Ελπίζουμε να μην είναι αργά για να διορθωθεί η πορεία, γιατί αν δεν γίνει τώρα, η Σάμος θα ξαναβρεθεί σε μια κατάσταση απόλυτης στασιμότητας και εξάρτησης.
