Τις τελευταίες ημέρες, έχουν κυκλοφορήσει δυο κείμενα σχετικά με την εκπόνηση του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΤΠΣ) για τους Δήμους Ανατολικής Σάμου. Το πρώτο προέρχεται από την κυρία Καλλιόπη Ροδίτη, μέλος της Επιτροπής Επίβλεψης του ΤΠΣ Σάμου, και αφορά τη διαδικασία και τις εξελίξεις του σχεδίου, ενώ το δεύτερο είναι η επίσημη ανακοίνωση του Δήμου Ανατολικής Σάμου.
Αυτά τα δύο κείμενα, παρά τη φαινομενική τους συνέπεια, αναδεικνύουν σοβαρές διαφορές που αξίζει να σχολιαστούν. Οι καθυστερήσεις και τα χρονικά περιθώρια, η διαφάνεια και η ενημέρωση των πολιτών, και ο γενικότερος τρόπος που διαχειρίζεται ο Δήμος την όλη διαδικασία είναι σημεία που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης και κριτικής.
Σύμφωνα με το κείμενο της κυρίας Ροδίτη, η διαδικασία εκπόνησης του ΤΠΣ για τη Σάμο υπόκειται σε "ασφυκτικά περιορισμένα χρονοδιαγράμματα". Από την άλλη, στην ανακοίνωση του Δήμου δεν αναφέρεται πουθενά η ίδια ανησυχία, παρά μόνο μια γενική αναφορά στην "ανάδοχο εταιρεία" που θα παρουσιάσει τα εναλλακτικά σενάρια χωρικής ανάπτυξης το προσεχές διάστημα.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι: Γιατί η ενημέρωση από τον Δήμο δεν αποτυπώνει την πραγματική κατάσταση και τα χρονικά περιθώρια που έχουν ήδη εξαντληθεί; Ποιες είναι οι πραγματικές συνέπειες αυτής της καθυστέρησης; Εάν οι μελέτες δεν έχουν ολοκληρωθεί ή αν υπάρχει καθυστέρηση στην παρουσίαση των εναλλακτικών σεναρίων, γιατί το κοινό δεν έχει ενημερωθεί αναλυτικά;
Η ανακοίνωση του Δήμου Ανατολικής Σάμου αναφέρει ότι οι πολίτες μπορούν να καταθέσουν τις απόψεις τους μέσω της πλατφόρμας του ΥΠΕΝ (https://polsxedia.ypen.gov.gr
), δίνοντας την εντύπωση ότι το σύστημα συμμετοχής είναι ανοιχτό και διαφανές. Όμως, η δήλωση αυτή, από μόνη της, παραμένει αρκετά γενική και δεν παρέχει σαφείς οδηγίες για το πώς και πότε θα διασφαλιστεί η ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στην όλη διαδικασία.
Η κυρία Ροδίτη στο κείμενό της τονίζει την ανάγκη για "ωριμότητα" και "προετοιμασία" από τους πολίτες, προειδοποιώντας ότι η υλοποίηση του ΤΠΣ θα έχει μακροχρόνιες συνέπειες για τις μελλοντικές γενιές. Και ενώ το διακύβευμα είναι τεράστιο, το ερώτημα παραμένει: ποιος έχει πραγματικά ενημερωθεί και έχει προετοιμαστεί για να συμμετάσχει σε αυτή τη διαδικασία; Οι πολίτες έχουν τον απαιτούμενο χρόνο και τη δυνατότητα να ενημερωθούν για τις μελέτες, να καταθέσουν προτάσεις και να διασφαλίσουν ότι η φωνή τους θα ακουστεί; Φαίνεται ότι η καθυστέρηση στην παρουσίαση των προτάσεων και η έλλειψη οργανωμένης ενημέρωσης για τη διαδικασία συμμετοχής, δεν διευκολύνει την ενεργή συμμετοχή της κοινότητας.
Επιπλέον, το θέμα της εξωτερικής ανάθεσης της μελέτης είναι επίσης κρίσιμο. Ο Δήμος Ανατολικής Σάμου αναφέρει ότι η εκπόνηση του ΤΠΣ χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, και την υλοποίησή του αναλαμβάνει εξωτερική μελετητική εταιρεία. Αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με το ποιος καθορίζει τις προτεραιότητες ανάπτυξης και πόσο οι τοπικές ανάγκες θα ληφθούν υπόψη σε αυτό το ευρύτερο, εξωτερικό πλαίσιο σχεδιασμού.
Οι ανησυχίες της κυρίας Ροδίτη σχετικά με τη "μεγάλη ποσότητα δεδομένων" και την ανάγκη να "εξαντληθούν οι δυνατότητες του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου", έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την παθητική στάση που φαίνεται να τηρεί ο Δήμος σε σχέση με την προετοιμασία των πολιτών και της τοπικής κοινωνίας για να ανταποκριθούν στη διαδικασία. Υπάρχει πραγματικά η δυνατότητα για αποτελεσματική και "ευέλικτη" προσαρμογή του σχεδίου στις τοπικές ανάγκες ή το σχέδιο κινείται σε ένα πιο στενό, κεντρικό πλαίσιο, αποκομμένο από τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας;
Η Σάμος, όπως πολλές άλλες περιοχές της χώρας, βρίσκεται σε μια κομβική στιγμή, καθώς η τοπική ανάπτυξη και το περιβάλλον του νησιού αντιμετωπίζουν πολλαπλές προκλήσεις. Η εκπόνηση του ΤΠΣ, αν γίνει σωστά, μπορεί να προσφέρει την ευκαιρία για ένα βιώσιμο μέλλον. Όμως, το γεγονός ότι η διαδικασία αυτή δείχνει να κινείται με βιασύνη, χωρίς ουσιαστική πληροφόρηση και συμμετοχή της κοινωνίας, εγείρει σοβαρές ανησυχίες για το αποτέλεσμα. Αν δεν ληφθούν υπόψη οι πραγματικές ανάγκες των πολιτών και δεν εξασφαλιστεί η πλήρης διαφάνεια, η Σάμος μπορεί να ξαναβρεθεί στην ίδια ακριβώς θέση όπως το 1995, όταν το πρώην χωροταξικό σχέδιο είχε προκαλέσει σοβαρές καθυστερήσεις και προβλήματα στην ανάπτυξή της.
Η κατάσταση είναι κρίσιμη και η απαίτηση για διαφάνεια, συμμετοχή και σωστό χρονικό προγραμματισμό δεν έχει ξαναγίνει τόσο επίκαιρη. Η Σάμος αξίζει έναν πραγματικά βιώσιμο και συμμετοχικό σχεδιασμό για το μέλλον της, και είναι καιρός να σταματήσουμε να αφήνουμε το μέλλον του νησιού μας στην τύχη του.
