Πώς οι επιδοτήσεις έγιναν χρυσή μπίζνα για έναν επιχειρηματία που δεν κατέβηκε ποτέ στο χωράφι
Στη Σάμο, ένα νησί όπου το αλάτι της θάλασσας μπλέκεται με το άρωμα του κρασιού και των αμπελιών, οι παλιοί αγρότες έχουν μάθει να λυγίζουν τη ράχη τους κάτω από τον ήλιο. Εκεί, η δουλειά δεν έχει ρολόγια — μόνο γη, ιδρώτα και υπομονή.
Κι όμως, ανάμεσα στους ανθρώπους που σκάβουν, ποτίζουν και θερίζουν, ξεφύτρωσε μια αλλιώτικη φιγούρα: ένας γνωστός επιχειρηματίας του νησιού που κατάφερε να εμφανιστεί ως… αγρότης χωρίς ποτέ να κρατήσει τσάπα.
Σύμφωνα με πληροφορίες από ελέγχους του ΟΠΕΚΕΠΕ, ο συγκεκριμένος επιχειρηματίας φέρεται να έχει λάβει επιδοτήσεις για καλλιέργειες που δεν υφίστανται καν. Δηλώθηκαν εκτάσεις σε απομονωμένες περιοχές του νησιού — πλαγιές που δεν είδαν ποτέ φυτεμένο σπόρο, χωράφια που παραμένουν εγκαταλελειμμένα εδώ και χρόνια.
Τα ποσά επαρκούσαν για να δημιουργήσουν αίσθηση αδικίας στους πραγματικούς αγρότες: χιλιάδες ευρώ σε ενισχύσεις για έναν άνθρωπο που ζει από τουριστικές επενδύσεις και εμπόριο και όχι από τη γη.
«Εμείς ματώνουμε κάθε χρόνο για να πάρουμε ψίχουλα», λέει ο Γιώργος, αμπελουργός από ορεινό χωριό της Σάμου «Και βλέπουμε κάτι “αγρότες” που φοράνε κουστούμι και παίρνουν επιδοτήσεις επειδή ξέρουν πώς να συμπληρώσουν μια αίτηση».
Η υπόθεση έχει προκαλέσει ψιθύρους και αντιδράσεις στο νησί. Κανείς δεν μιλά ανοιχτά — η Σάμος είναι μικρή, όλοι γνωρίζονται — αλλά οι περισσότεροι συμφωνούν πως τέτοια περιστατικά υπονομεύουν τη δουλειά μιας ολόκληρης κοινότητας. Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί φαίνεται να έχουν αρχίσει να ερευνούν τις δηλώσεις του επιχειρηματία, ωστόσο μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει επίσημη ανακοίνωση.
Η περίπτωση του Σαμιώτη επιχειρηματία δεν είναι μεμονωμένη. Τα τελευταία χρόνια, το σύστημα επιδοτήσεων έχει μετατραπεί για κάποιους σε εργαλείο εύκολου κέρδους. Δηλώνονται εκτάσεις χωρίς καλλιέργεια, ενοικιάζονται εικονικά βοσκοτόπια, και χρήματα από τα ευρωπαϊκά ταμεία ρέουν σε ανθρώπους που δεν έχουν καμία σχέση με την πρωτογενή παραγωγή.
Αυτή η κατάσταση, όμως, δεν είναι απλώς οικονομικό σκάνδαλο· είναι κοινωνική προσβολή. Για τους αγρότες της Σάμου, που βλέπουν τη γη τους να γίνεται «επένδυση» στα χαρτιά άλλων, το πρόβλημα είναι θέμα αξιοπρέπειας. «Δεν θέλουμε επιδόματα, θέλουμε δικαιοσύνη», λένε χαρακτηριστικά.
Ο επιχειρηματίας της Σάμου συνεχίζει να δραστηριοποιείται στον τουρισμό και το εμπόριο, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα στα χαρτιά αγροτική ιδιότητα. Έτσι, επωφελείται από προγράμματα που θεσπίστηκαν για να κρατήσουν ζωντανή την ύπαιθρο, όχι για να γεμίσουν τραπεζικούς λογαριασμούς ανθρώπων που δεν έχουν αγροτική δραστηριότητα.
Ορισμένοι τον χαρακτηρίζουν «αγρότη της βιτρίνας» — άνθρωπο που εμφανίζει καλλιέργειες μόνο στα έντυπα. Δεν ποτίζει, δεν μαζεύει, δεν καλλιεργεί· απλώς εισπράττει.
Το ερώτημα παραμένει: ποιος ελέγχει τους ελέγχους; Πώς γίνεται να δηλώνει κανείς αγρότης χωρίς να καλλιεργεί, και να λαμβάνει χρήματα που προορίζονται για εκείνους που αγωνίζονται πραγματικά;
Η απάντηση ίσως κρύβεται στη διαχρονική αδυναμία του κράτους να διασταυρώσει δεδομένα, αλλά και στη σιωπή των τοπικών κοινωνιών που κουράστηκαν να περιμένουν δικαιοσύνη.
Στη Σάμο, οι αμπελώνες συνεχίζουν να δίνουν το περίφημο κρασί τους. Οι παλιοί αγρότες κοιτούν τη γη τους με περηφάνια και αγωνία.
Και κάπου πιο πέρα, ένας επιχειρηματίας που δεν λερώθηκε ποτέ από χώμα, απολαμβάνει τους καρπούς ενός συστήματος που ακόμη δεν έχει μάθει να ξεχωρίζει ποιος ιδρώνει πραγματικά για το ψωμί του και ποιος απλώς ξέρει να δηλώνει.
