Το τελευταίο διάστημα, η τοπική κοινωνία της Ανατολικής Σάμου παρακολουθεί με αυξανόμενη ανησυχία τη συνεχιζόμενη πρακτική των απευθείας αναθέσεων έργων από τον Δήμο σε επιχειρήσεις με πολιτικές συνδέσεις. Η πιο πρόσφατη απόφαση αφορά την προμήθεια εμβολίων για τα αδέσποτα ζώα του Δήμου, με συνολικό κόστος 2.725 ευρώ, η οποία ανατέθηκε απευθείας στην επιχείρηση του πρώην αντιδημάρχου και νυν δημοτικού συμβούλου, Αντώνη Καραμηνά.
Αυτή η απόφαση δεν είναι η πρώτη φορά που ανατέθηκε έργο στον συγκεκριμένο επαγγελματία, γεγονός που προκαλεί ερωτήματα σχετικά με τις διαδικασίες που ακολουθούνται για τη διαχείριση των δημόσιων πόρων. Παρά τις νομικές διαδικασίες που επιτρέπουν τις απευθείας αναθέσεις, η επαναλαμβανόμενη ανάθεση έργων σε γνωστά πρόσωπα χωρίς τη διενέργεια διαγωνισμού δημιουργεί κλίμα αδιαφάνειας και ευνοιοκρατίας.
Η συχνή αναφορά σε συγκεκριμένα άτομα και επιχειρήσεις εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη διαφάνεια στις διαδικασίες ανάθεσης έργων. Η τοπική κοινωνία έχει κάθε δικαίωμα να αναρωτιέται αν οι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι προς το συμφέρον όλων των δημοτών ή αν εξυπηρετούν προσωπικά ή πολιτικά συμφέροντα. Όταν πρόκειται για δημόσια χρήματα, η ανάγκη για ανοιχτό και διαφανές σύστημα είναι επιτακτική.
Η αποφυγή διαγωνισμών και η απευθείας ανάθεση έργων συνήθως συνδέονται με την έλλειψη ανταγωνισμού, κάτι που ενδέχεται να οδηγήσει σε μεγαλύτερο κόστος ή σε μειωμένη ποιότητα υπηρεσιών. Όταν αυτές οι διαδικασίες επαναλαμβάνονται και μάλιστα προς τα ίδια πρόσωπα, τότε η αίσθηση της διαπλοκής είναι σχεδόν αδύνατο να αποφευχθεί.
Ακόμη κι αν η νομοθεσία επιτρέπει τις απευθείας αναθέσεις για εξαιρετικές περιπτώσεις, η ηθική διάσταση της υπόθεσης παραμένει αμφισβητήσιμη. Η συνεχής ανάθεση έργων σε άτομα με πολιτική θέση, ακόμη και αν αυτή η πρακτική είναι "νόμιμη", δεν μπορεί να απομακρύνει την αίσθηση της αδιαφάνειας.
Η κοινή γνώμη δικαίως αναρωτιέται: Πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι τα χρήματα των δημοτών χρησιμοποιούνται με τον πιο αποδοτικό και διαφανή τρόπο όταν οι διαδικασίες είναι κλειστές και ευνοούν συγκεκριμένα άτομα;
Η τοπική κοινωνία έχει εκφράσει ήδη την ανησυχία της σχετικά με την έλλειψη ανοιχτής διαγωνιστικής διαδικασίας. Η εφαρμογή ενός συστήματος που εξασφαλίζει διαφάνεια και αυστηρό έλεγχο των προσφορών θα μπορούσε να εγγυηθεί ότι η καλύτερη προσφορά επιλέγεται για το κοινό συμφέρον.
Η πρακτική των απευθείας αναθέσεων πρέπει να επανεξεταστεί, ώστε οι διαδικασίες του Δήμου να γίνουν πιο διαφανείς και αμερόληπτες. Οι δημότες αξίζουν να γνωρίζουν ότι τα χρήματά τους αξιοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μέσω ανοιχτών και διαφανών διαδικασιών.
Η συνεχής ανάθεση έργων στον ίδιο επαγγελματία εγείρει σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την ακεραιότητα και τη διαφάνεια των διαδικασιών του Δήμου Ανατολικής Σάμου. Αν αυτή η πρακτική συνεχιστεί, το ζήτημα της διαφάνειας και της ηθικής διαχείρισης των δημόσιων πόρων θα παραμείνει ανοιχτό και θα ενισχύσει τη δυσπιστία των δημοτών απέναντι στη Δημοτική Αρχή. Είναι καιρός να σταματήσει αυτή η κακοφωνία των απευθείας αναθέσεων και να υπάρξει πραγματική αναβάθμιση της διακυβέρνησης στο Δήμο.
Ο Νόμος 4412/2016 ρυθμίζει τις διαδικασίες για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων και παρέχει τις νομικές προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή προμηθευτικών, κατασκευαστικών και υπηρεσιακών συμβάσεων από τους δημόσιους φορείς, όπως οι Δήμοι και οι άλλοι οργανισμοί του δημόσιου τομέα.
Αναλυτική Εξήγηση των άρθρων 117 και 118 του Νόμου 4412/2016
Άρθρο 117: Απευθείας Ανάθεση (Άρθρο 118 της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ)
Αυτό το άρθρο καθορίζει τις περιπτώσεις υπό τις οποίες επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση, δηλαδή η ανάθεση ενός έργου χωρίς την ανάγκη για διαγωνισμό. Ο νόμος επιτρέπει την απευθείας ανάθεση υπό τις εξής συνθήκες:
Μικρές Συμβάσεις:
Για μικρές συμβάσεις, το όριο που καθορίζει ο Νόμος για την απευθείας ανάθεση είναι το ποσό των 60.000 ευρώ για υπηρεσίες και προμήθειες, και 1.500.000 ευρώ για έργα (χωρίς ΦΠΑ).
Για αυτές τις περιπτώσεις, δεν απαιτείται η διαδικασία διαγωνισμού, αλλά η απόφαση πρέπει να είναι τεκμηριωμένη, με αναφορά στους λόγους που επιλέχθηκε η απευθείας ανάθεση και με την τήρηση των απαιτούμενων διαδικασιών δημοσιότητας και διαφάνειας.
Εξαιρετικές Περιστάσεις:
Η απευθείας ανάθεση μπορεί να γίνει και όταν υπάρχουν έκτακτες καταστάσεις, όπως επείγουσες ανάγκες ή έκτακτες περιστάσεις, που καθιστούν αδύνατο την τήρηση των κανονικών διαδικασιών διαγωνισμού.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η απόφαση για την ανάθεση πρέπει να δικαιολογεί τη φύση της έκτακτης ανάγκης.
Επαναλαμβανόμενες Προμήθειες ή Υπηρεσίες:
Ο Νόμος επιτρέπει την απευθείας ανάθεση σε επαναλαμβανόμενες προμήθειες ή υπηρεσίες (π.χ. εμβόλια για τα αδέσποτα ζώα, όπως στην περίπτωση του Δήμου Ανατολικής Σάμου), όταν οι προηγούμενες διαδικασίες είχαν ήδη περάσει από διαγωνισμό και η ανάγκη για την παροχή είναι καθαρά συνεχής και σταθερή.
Ανάθεση σε Επιχειρήσεις με Ειδικότητες:
Εάν το έργο ή η προμήθεια αφορά εξειδικευμένες υπηρεσίες ή προϊόντα που μόνο συγκεκριμένες επιχειρήσεις μπορούν να παρέχουν (π.χ. κτηνιατρικές υπηρεσίες, όπως στην περίπτωση του εμβολιασμού), επιτρέπεται η απευθείας ανάθεση. Παράλληλα, απαιτείται η τεκμηρίωση της ανάγκης για την επιλογή της συγκεκριμένης επιχείρησης.
Άρθρο 118: Διαγωνιστική Διαδικασία για Σύναψη Συμβάσεων
Το άρθρο αυτό καθορίζει τη διαδικασία για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων μέσω διαγωνισμού, τονίζοντας ότι αυτός είναι ο γενικός κανόνας για την ανάθεση δημόσιων έργων και προμηθευτικών συμβάσεων, ενώ η απευθείας ανάθεση αποτελεί εξαίρεση.
Αυτό το άρθρο περιλαμβάνει τις διαδικασίες για:
Ανοικτές Διαδικασίες:
Όπου όλοι οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλουν προσφορές, και η πιο συμφέρουσα προσφορά επιλέγεται. Είναι η πιο διαφανής διαδικασία και συνιστάται για μεγαλύτερης κλίμακας έργα.
Περιορισμένες Διαδικασίες:
Ο δημόσιος φορέας επιλέγει εκ των προτέρων τους συμμετέχοντες, βάσει των προσόντων τους, και κατόπιν τους καλεί να υποβάλουν προσφορές.
Η διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται όταν η απευθείας ανάθεση δεν είναι επιτρεπτή και όταν υπάρχουν ειδικοί λόγοι που απαιτούν διαπραγμάτευση για την προσαρμογή της σύμβασης ή της προσφοράς.
Συμπερασματικά για το Νόμο 4412/2016
Ο Νόμος 4412/2016 είναι πλήρης και προβλέπει ευέλικτες διαδικασίες για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων, όμως ταυτόχρονα απαιτεί αυστηρό έλεγχο και διαφάνεια. Ουσιαστικά, προβλέπεται η απευθείας ανάθεση μόνο για περιορισμένες περιπτώσεις, όταν υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι που να τη δικαιολογούν, όπως οι έκτακτες ανάγκες ή το μικρό ποσό της σύμβασης. Εάν οι διαδικασίες αυτές δεν τηρούνται σωστά, υπάρχει κίνδυνος για καταχρήσεις και διαφθορά, και αυτό είναι το σημείο που εγείρει αμφιβολίες στην περίπτωση της Ανατολικής Σάμου, όπου η ίδια επιχείρηση αναλαμβάνει συνεχώς έργα, ενδεχομένως χωρίς τη διενέργεια διαγωνισμών.
Αυτός είναι ο λόγος που οι δημότες και η κοινωνία έχουν κάθε δικαίωμα να αναρωτηθούν εάν αυτές οι διαδικασίες εξυπηρετούν πραγματικά το κοινό συμφέρον ή αν αποδεικνύουν ότι οι κανόνες διαφάνειας και αμεροληψίας παραβιάζονται επανειλημμένα.
Αυτή η ανάλυση του Νόμου 4412/2016 εστιάζει στα άρθρα 117 και 118, τα οποία αφορούν τις διαδικασίες για τις απευθείας αναθέσεις και τις διαγωνιστικές διαδικασίες, και ερμηνεύει τις προβλέψεις του Νόμου
