Η εικόνα επαναλαμβάνεται με αυξανόμενη συχνότητα σε κάθε γιορτή, λιτανεία και πανηγύρι: φαντάροι, ναύτες, ένστολοι στέκονται ευθυτενείς, κρατώντας στους ώμους τους τις ιερές εικόνες, ενώ οι πιστοί στέκονται γύρω, παρατηρητές. Οι εικόνες – σύμβολα λαϊκής πίστης και πολιτισμικής κληρονομιάς – έχουν περάσει από τα χέρια του απλού λαού στις στολές του κρατικού μηχανισμού.
Η συμμετοχή του στρατού σε τελετές τιμής, σε εθνικές επετείους ή ακόμα και σε ορισμένες εκδηλώσεις μνήμης μπορεί να έχει έναν συμβολικό χαρακτήρα. Όμως, όταν η ίδια η ιερή εικόνα – φορέας προσευχής, πίστης και ελπίδας – σηκώνεται όχι από τους πιστούς αλλά από υπηρετούντες με εντολή, τότε η πράξη αυτή παύει να είναι έκφραση λατρείας και γίνεται επίδειξη τάξης και πειθαρχίας.
Ας είμαστε ειλικρινείς: οι φαντάροι δεν συμμετέχουν επειδή πιστεύουν· συμμετέχουν επειδή τους ανατέθηκε. Κανείς δεν τους ρώτησε αν νιώθουν δέος, αν γνωρίζουν τον άγιο, αν προσεύχονται. Καλούνται να σηκώσουν το ιερό σαν να πρόκειται για άσκηση ή παράταξη.
Κι έτσι, μια πράξη που θα έπρεπε να ανήκει στο σώμα της κοινότητας, στον παππού που γονάτισε χρόνια μπροστά στην εικόνα, στο παιδί που μεγαλώνει με τις διηγήσεις της γιαγιάς του, καταλήγει να μεταφέρεται από αγνώστους – πολλές φορές από άλλες περιοχές – που δεν έχουν καν δεσμό με το προσκύνημα.
Πού είναι οι πολίτες; Πού είναι οι τοπικοί εθελοντές, τα εκκλησιαστικά συμβούλια, οι νέοι του χωριού, οι γυναίκες των κοινοτήτων; Πότε θεωρήθηκε ότι δεν είναι «αρκετοί» ή «άξιοι» για να κουβαλήσουν την πίστη τους; Η Εκκλησία, αντί να ενθαρρύνει τη λαϊκή συμμετοχή, μοιάζει να αποδέχεται – αν όχι να επιζητά – τη στρατιωτικοποίηση των θρησκευτικών τελετών.
Η πίστη, όμως, δεν είναι υπόθεση της στολής. Δεν είναι επίδειξη τάξης, ούτε πειθαρχίας. Είναι ζωντανή σχέση, βιωμένη εμπειρία, συμμετοχή και κοινότητα.
Όταν η εικόνα βγαίνει στον δρόμο, δεν ζητά φρουρά. Ζητά ανθρώπους. Ανθρώπους που την πιστεύουν, την αγαπούν, την κουβαλούν γιατί θέλουν – όχι γιατί τους το ανέθεσαν.
Ας επανέλθει λοιπόν η λιτανεία εκεί που ανήκει: στην κοινωνία, στον λαό, στους πιστούς. Γιατί οι εικόνες δεν είναι λάβαρα· είναι μνήμες, είναι πίστη, είναι λαϊκή ψυχή. Και αυτή δεν φορά στολή.
