Τα εντυπωσιακά αυξημένα κρούσματα βίαιης και συχνά τυφλής αντικοινωνικής συμπεριφοράς, φόνοι σε ξεκαθάρισμα λογαριασμών, αναίτιες δολοφονίες ‘για ψύλλου πήδημα΄, γυναικοκτονίες, ληστείες, κλοπές, βιασμοί και σεξουαλικές παρενοχλήσεις, καταχρήσεις με ναρκωτικά, εκβιασμοί, εκπόρνευση, και ιδιαίτερα κρούσματα «παιδική βίας» και αντιπαράθεσης «οπαδικών συμμοριών» με μαχαίρια αποτελούν πρωτόγνωρες πραγματικότητες για την ελληνική κοινωνία που απαιτούν συστηματική μελέτη.
Θα προσπαθήσω με το σημερινό μου άρθρο να προσφέρω μια ψυχό-κοινωνική ερμηνεία της αντικοινωνικής συμπεριφοράς στην πάλαι ποτέ ειρηνική, ρομαντική, φιλική, εντυπωσιακά ανθρώπινη «Ψωροκώσταινα», στην Πατρίδα μας Ελλάδα,όπου πριν μερικές δεκαετίες υπήρχε εμφανέστατα και αδιαμφισβήτητα ο απαιτούμενος σεβασμός της προσωπικής ελευθερίας και αξιοπρέπειας ανάμεσα σε συμπολίτες, με την εξαίρεση μιας ελάχιστης μειονότητας μεμονωμένων ατόμων και συγκεκριμένων «ομάδων-συμμοριών» με αντικοινωνική συμπεριφορά.
Ευελπιστώ ότι δεν θα δημιουργήσω φοβικές αντιδράσεις, αλλά δεν μπορώ να αποφύγω τη δημοσιοποίηση των ανησυχιών που με διακατέχουν, όπως και πολλούς άλλους συναδέλφους των κοινωνικών επιστημών, αναφορικά με την αύξηση των περιστατικών βίαιης συμπεριφοράς ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ανάμεσα σε παιδιά εφηβικής ηλικίας.
Οι εκρήξεις βίας προέρχονται, συνήθως, από αυξημένα επίπεδα θυμού και απογοήτευσης, αλλά στην εξέλιξη της τελευταίας δεκαετίας διαπιστώνουμε και αύξηση της αντικοινωνικής συμπεριφοράς που σχετίζεται με την ανεργία και την ανέχεια στην καθημαγμένη μετά την υποταγή το 2010 στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την «τρόϊκα» (τώρα πια αποκαλούμενη «θεσμοί») ελληνική οικονομία.
Φρονώ ότι θα συμφωνήσετε μαζί μου καθώς δηλώνω σήμερα ότι τα φαινόμενα βίαιης αντικοινωνικής συμπεριφοράς επιδεινώθηκαν στη διετία του κοινωνικού μας αποκλεισμού με την πανδημία.
Οι προσωπικές μου ανησυχίες εντείνονται ακόμη περισσότερο από την απλή διαπίστωση ότι ΔΕΝ υπάρχουν προγράμματα διαχείρισης της κοινωνικής κρίσης (που προκλήθηκε από την οικονομική κρίση και την επιδείνωσή της με lockdown και απαγόρευση ελεύθερης κυκλοφορίας στη διάρκεια της πανδημίας) το οποίο λογικά ΑΠΑΙΤΕΙ τη συνεργασία της Ελληνικής Αστυνομίας με τα Υπουργεία Παιδείας και Κοινωνικών Υπηρεσιών, ΟΛΩΝ των πολιτικών Κομμάτων και, καθώς αφορά όλους μας, την ενεργό συμμετοχή των παραγωγικών τάξεων και των εργοδοτικών φορέων.
Προφανώς ανόητες αιτιάσεις που εδρεύουν στις υπερφίαλες εκτιμήσεις πολιτικού και οικονομικού «κόστους ή ωφέλειας» οδηγούν σε αδράνεια τις δυνάμεις της Πατρίδας μας ενώ οφείλουν αντικειμενικά και με αγάπη να σκύψουν άμεσα πάνω από το πρόβλημα λειτουργώντας Ιπποκρατικά και όχι Υποκριτικά για να προλάβουμε ακόμη χειρότερη επιδείνωση της κατάστασης!..
Δεν επιτρέπεται να συνεχίσουμε να αγνοούμε τον διαρκώς αυξανόμενο αριθμό διαζυγίων, τον πρωτόγνωρο αριθμό μονογονεϊκών οικογενειών με την παράλληλη από καιρού κατάλυση της εκτεταμένης οικογένειας, την ουσιαστική οικονομική δυσπραγία αμέτρητων νοικοκυριών και την αφανή ανεργία όπως και την απασχόληση με μισθούς που θυμίζουν «χαρτζιλίκι» και όχι κλασικό μηνιάτικο επικερδούς απασχόλησης
Επανερχόμενος στη συμβατική αντικοινωνική συμπεριφορά, καταθέτω ότι στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, η οποία μετεξελίχθηκε σε μερικές δεκαετίες από καθαρά αγροτική σε αστικό-βιομηχανική, ίσως ταιριάζει περισσότερο από άλλες η θεωρητική ερμηνεία της αντικοινωνικής συμπεριφοράς που συνίσταται από τρεις συγκεκριμένες αιτιολογικές διαστάσεις:
της σύγκρουσης αξιών, της κοινωνικής αποδιοργάνωσης και της ματαίωσης προσδοκιών.
Όλοι γνωρίζουμε λίγο-πολύ ότι στο σχολείο, στο σπίτι, στην Εκκλησία, στη γειτονιά, και από εφημερίδες, περιοδικά, και ράδιο-τηλεοπτικές εκπομπές, κάθε νέα γενιά παιδιών διδάσκεται μια σειρά αξιών που στην ολότητά τους χρησιμεύουν ως βασικά στοιχεία δόμησης και σύνθεσης πλαισίων αναφοράς για κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Λέμε, π.χ., «τα αγαθά με κόπο αποκτώνται, η αλήθεια στο τέλος πάντα θριαμβεύει, ή τον πλούτο πολλοί μίσησαν, τη δόξα ουδείς» και άλλα παρόμοια.
Με το πέρασμα του χρόνου καθώς το παιδί ωριμάζει, αρχίζει να συνειδητοποιεί στην πραγματικότητα ότι πολλά από αυτά που του διδάσκουμε είναι «μισές αλήθειες» και δυστυχώς «επιτυχημένοι» θεωρούνται αυτοί που αποφασίζουν «να πατήσουν σε πτώματα ή να κλέψουν με εύσχημους τρόπους», καθώς καταντήσαμε να θεωρούμε και να διαπιστώνουμε ότι η «καπατσοσύνη» είναι υπέρτερη αξία για οικονομική επιτυχία και κοινωνική καταξίωση από την «τιμιότητα».
Το αποτέλεσμα δεν εξαντλείται στη σύγχυση της νεολαίας σε θέματα εσωτερίκευσης και αποδοχής των διδασκομένων αξιών, και δυστυχώς για κάποιες ομάδες της νεολαίας μας η απόληξη είναι η ολική απάρνηση όλων των αξιών που της διδάσκουμε, δηλαδή αυτές οι ομάδες εμπλέκονται σε αντικοινωνική συμπεριφορά για να καταστρέψουν τα ψευδεπίγραφα είδωλα, χωρίς βέβαια να αναλαμβάνουν και την ευθύνη, και χωρίς να διαθέτουν ούτε τις γνώσεις ούτε, φυσικά, και την εξουσία για να τοποθετήσουν άλλα στη θέση τους.
Μια σταθερή κοινωνία, τυπικά αγροτική κοινωνία δεν χαρακτηρίζεται από συχνές ή έντονες εκδηλώσεις αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Οι νόμοι, γραπτοί και άγραφοι, που διέπουν τις σχέσεις ατόμων και ομάδων είναι σεβαστοί και οι παραβιάσεις περιορίζονται σε περιπτώσεις προσωπικής ψυχοπαθολογίας, διαπροσωπικών, οικονομικών, συναισθηματικών αντιδικιών και εξαιρετικών γεγονότων. Νέα, όμως, ήθη, νέα συστήματα αξιών, νέοι τρόποι διαπροσωπικών σχέσεων δημιουργούν καταστάσεις ψυχό-κοινωνικής «ανομίας» που οδηγούν άτομα και ομάδες σε εκδηλώσεις βίας και άλλων μορφών αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
Στην Πατρίδα μας κρούσματα βίας, ιδιαίτερα τα κρούσματα «παιδικής βίας», είναι «καμπάνα» που χτυπά και μας καλεί σε ΑΜΕΣΗ δράση. Καθώς τελείωσαν οι εντάσεις των Εθνικών και Αυτό-διοικητικών συνιστώ να συμπαραταχθούμε Κόμματα και φορείς, να σκύψουμε με αγάπη και με την καθοδήγηση ειδικών να εφαρμόσουμε συγκεκριμένες δράσεις στη διαχείριση της κρίσης…
Τέτοιες δράσεις απαιτούν και «εθελοντές» χωρίς αμοιβή καθώς στην άτυπα «πτωχευμένη» Ελλάδα Λεφτά ΔΕΝ υπάρχουν…
Εάν κληθώ είμαι ΕΤΟΙΜΟΣ να προσφέρω ΧΩΡΙΣ ΑΜΟΙΒΗ!..
———————————
*O Γιώργος Πιπερόπουλος, Δρ Κοινωνιολογίας – Ψυχολογίας, είναι Επίτιμος Καθηγητής Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ στο Βρετανικό Πανεπιστήμιο Durham, Συνταξιούχος καθηγητής Μάνατζμεντ, Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων και πρώην Πρόεδρος του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
