26 Αυγούστου 2022

ΓΙΑ ΤΟ ΦΡΑΓΜΑ ΚΑΡΒΟΥΝΗ...Γράφει ο Μανόλης Κάρλας Περιφερειακός Σύμβουλος Βορείου Αιγαίου




 Ταμιευτήρας Καρβούνη Σάμου 
       
Επειδή το τελευταίο χρονικό διάστημα πολύς λόγος και δίκαια γίνεται για το "Φράγμα Καρβούνη" θεώρησα σκόπιμο να αναφερθώ διεξοδικά στο ιστορικό διεκδίκησης αυτού του έργου, στις εγκεκριμένες τεχνικές μελέτες του καθώς και στην μελέτη σκοπιμότητας  και στις όσες και όποιες άλλες απαραίτητες  μελέτες που υπολείπονται και απαιτούνται προκειμένου αυτό να καταστεί ώριμο και έτοιμο για ένταξη σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα υλοποίησης, υπό την οποιαδήποτε μορφή.


Σέβομαι κάθε άποψη σχετική με το θέμα καλόπιστη και καλοπροαίρετη και στηριγμένη όχι στο θυμικό αλλά σε λογικά επιχειρήματα και κυρίως σε επίσημα αποδεικτικά στοιχεία και δη σε έγγραφα. 
Το έτος 1991, εκπονήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας, κατόπιν ανάθεσης σε μελετητικό γραφείο, αναγνωριστική μελέτη, για την κατασκευή επιφανειακών ταμιευτήρων στα νησιά του Νομού Σάμου.
Για την περιοχή Καρλοβάσου η μελέτη προέκρινε την κατασκευή μιας λιμνοδεξαμενής στην περιοχή Υδρούσας και μιας λιμνοδεξαμενής ή φράγματος στο Μεγάλο Ρέμα (Κερκήτειο). Λόγω αντιδράσεων των κατοίκων από το γεγονός ότι το έργο θα κατασκευάζονταν σε βοσκοτόπους κατά κύριο λόγο και σε γεωργικές εκτάσεις και παρά το γεγονός ότι η μελέτη είχε εγκριθεί αρμοδίως και τα έργα έβαιναν προς υλοποίηση, υπήρξε παρέμβαση του τότε τοπικού βουλευτή προς το αρμόδιο Υπουργείο Γεωργίας , για την απένταξη αυτών των έργων και την προώθηση ως εναλλακτικής λύσης της πρότασης παραγόντων της πόλης του Καρλοβάσου για την κατασκευή φράγματος στην περιοχή Χατζημανώληδες του όρους Καρβούνη.
Το Υπουργείο Γεωργίας τελικά ενέκρινε με απόφασή του την συνέχιση της μελέτης κατασκευής του Ταμιευτήρα Υδρούσας στη θέση Γεωργαράδες με την εκπόνηση της οριστικής μελέτης του φράγματος Καρβούνη νήσου Σάμου. 
Σήμερα για το εν λόγω έργο ,χωρητικότητας 850 χιλ κ.μ. και κόστους 18.928.000 € σε τιμές του 2000, υπάρχουν ήδη έτοιμες κάποιες μελέτες από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αλλά απαιτείται χρηματοδότηση για την συμπλήρωση των μελετών αυτών με άλλες εξειδικευμένες ,προκειμένου να τεκμηριωθεί η δυνατότητα και η σκοπιμότητα κατασκευής του αλλά και η δυνατότητα κατασκευής των δικτύων διανομής νερού, δεδομένου ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες των εμπλεκομένων Υπουργείων είχαν εκφράσει εγγράφως τον προβληματισμό τους για τα θέματα αυτά.

Οι μελέτες που υπάρχουν για το φράγμα Καρβούνη είναι δύο :
1) Η οριστική γεωλογική μελέτη και η μελέτη σεισμικότητας και σεισμικής επικινδυνότητας (απόφαση αρ. πρωτ. 12885/27-6-2002 της Δ/νσης Τεχνικών Μελετών και Κατασκευών του Υπουργείου Γεωργίας). Οι μελέτες αυτές έγιναν από την Εταιρεία Υδροδομική και η διάρκεια της σύμβασης ήταν από 15/9/1997 μέχρι 6/12/2001.
2)Η Α’ φάση (προέγκριση χωροθέτησης) της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, απόφαση με αρ. πρωτ 8245/17-01-2002 της Δ/νσης Σχεδιασμού Εγγειοβελτιωτικών Έργων και Αξιοποίησης Εδαφοϋδατικών Πόρων του Υπουργείου Γεωργίας. Η μελέτη αυτή έγινε από το μελετητικό γραφείο του κ. Κούλα. 
Οι μελέτες που υπολείπονται για να είναι έτοιμο και ώριμο το έργο για ένταξη και δημοπράτηση, κοστίζουν περί τις 500.000 ευρώ (τιμές της πρώτης δεκαετίας του 2000) χρήματα που το Υπουργείο Γεωργίας, υπό οποιαδήποτε πολιτική ηγεσία ,παρά τις πείσμονες προσπάθειες μας, έγγραφες και δια ζώσης, δεν διέθεσε ΠΟΤΕ. Αιτία το γεγονός ότι οι εισηγήσεις των αρμόδιων κεντρικών υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας προς τους εκάστοτε πολιτικούς προϊσταμένους τους, για το συγκεκριμένο έργο, ήταν πάγια από ΑΚΡΑΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΚΤΙΚΕΣ έως ΑΠΟΛΥΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ. Το παρουσίαζαν ,με την απαραίτητη τεκμηρίωση, ως έργο ασύμφορο και προβληματικό και αντ’ αυτού αντιπρότειναν πάντοτε τις λύσεις  των μικρότερων φραγμάτων:
 α) στους Γεωργαράδες Υδρούσας χωρητικότητας 440.000 κ.μ. και κόστους 4.548.000 ευρώ και  
β)στο Μεγάλο Ρέμα Καρλοβάσου (Κερκήτειο) χωρητικότητας 700000 κ.μ. και κόστους 3.668.400ευρω, σε τότε τιμές, ως έργα φιλικότερα προς το περιβάλλον, σαφώς οικονομικότερα αθροιστικά και συγκριτικά και ίσης ή και μεγαλύτερης χωρητικότητας. 
Οι υπολειπόμενες μελέτες αφορούν δράσεις για την συμπλήρωση της Β' φάσης της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και λεπτομερώς αναφέρονται στα σχετικά έγγραφα 8306/1482/17-04-2000 της Γενικής Δ/νσης Περιβάλλοντος τουΥΠΕΧΩΔΕ,106626/06-10-2000 και 132830/07-05-2003 της ΕΥΠΕ του ΥΠΕΧΩΔΕ και 11535/19-07-2005 της Δ/νσης Σχεδιασμού Εγγειοβελτιωτικών Έργων και Αξιοποίησης Εδαφοϋδατικών Πόρων του Υπουργείου Γεωργίας. 
Οι μελέτες αυτές είναι :
Υδρολογική-Υδρογεωλογική μελέτη : με κατάρτιση του υδάτινου ισοζυγίου της υδρολογικής λεκάνης που θα τεκμηριώνει την διαθεσιμότητα των υδάτινων πόρων, για τεκμηρίωση κατασκευής του έργου και τις επιπτώσεις από την κατασκευή του στους υδάτινους πόρους των κατάντη περιοχών (επιφανειακά και υπόγεια ύδατα), με εξέταση και του ενδεχόμενου υφαλμύρυνσης των παράκτιων περιοχών.

Τεχνική μελέτη Αγωγού Προσαγωγής : μελέτη διέλευσης του αγωγού προσαγωγής του νερού μετά το Φράγμα, με εξέταση εναλλακτικών λύσεων και οι επιπτώσεις αυτού. Ειδικότερα, θα πρέπει να ελεγχθεί κατά πόσο είναι εφικτή η διέλευση του αγωγού προσαγωγής ύδατος από το φαράγγι, αν απαιτείται διάνοιξη οδοποιίας για την διέλευση αυτού του αγωγού και τις επιπτώσεις που θα προκαλέσει αυτή η επέμβαση. Εναλλακτικά, να εξεταστεί αν ο αγωγός μπορεί να διέλθει σε μεγαλύτερο ύψος και εκτός φαραγγιού, ακολουθώντας στο μεγαλύτερο μέρος του, τυχόν υφιστάμενη οδοποιία.     

Τεχνικοοικονομική μελέτη :
Έλεγχος απαίτησης άντλησης για την αξιοποίηση του νερού και πόσο θα επιβαρύνει το κόστος του νερού για τις διάφορες χρήσεις.
Αναφορά στο κόστος νερού, για κάθε μια από τις εναλλακτικές λύσεις αντιμετώπισης του προβλήματος ύδρευσης και άρδευσης στην περιοχή.
Εξέταση της σκοπιμότητας χρήσης του νερού για ύδρευση- άρδευση και γενικότερα τεκμηρίωση της κατασκευής του Φράγματος, εξετάζοντας την πιθανότητα το κόστος νερού να είναι απαγορευτικό για την κατασκευή και λειτουργία του Φράγματος στην προτεινόμενη θέση.

Μελέτη Διερεύνησης του Βαθμού Επιπτώσεων του έργου σε εκείνα τα χαρακτηριστικά του τόπου για τα οποία αυτός έχει τεθεί υπό καθεστώς προστασίας (άρθρο 6 Κ.Υ.Α 33318/3028/28-12-98), λαμβάνοντας υπόψη τη νέα κατάσταση μετά τις πρόσφατες πυρκαγιές και τον τρόπο διαχείρισης των πλεοναζόντων και των απαιτούμενων υλικών για την κατασκευή του έργου. Επίσης να εξεταστεί η πιθανότητα κατασκευής Φράγματος μικρότερου μεγέθους, τις εναλλακτικές του θέσεις και την δυνατότητα κατασκευής περισσότερων του ενός μικρών φραγμάτων στην ίδια ή σε διαφορετική λεκάνη, τα οποία θα είναι φιλικότερα προς το περιβάλλον. 
  
Μελέτη Πλημμυρικού Κύματος, που θα περιλαμβάνει ,σύμφωνα με γνωμοδότηση της Δ/νσης Υποδομής του Γενικού Επιτελείου Στρατού :
Μελέτη υπονόμευσης του Φράγματος
Μελέτη Πλημμυρικού Κύματος

Η υλοποίηση των μελετών αυτών είναι απαραίτητη, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των εμπλεκόμενων υπηρεσιών που αναφέρονται ανωτέρω, ούτως ώστε να περατωθεί η Β' φάση της μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του έργου και να επανυποβληθεί για να προχωρήσει η έγκριση των περιβαλλοντικών όρων του.

Το έργο αυτό παρουσιάζει τα εξής προβλήματα :
Α) Περιβαλλοντολογικά
Το όρος Άμπελος ή Καρβούνης, έχει καταγραφεί το 1995 από το ΕΚΒΥ και περιλαμβάνεται στα CORINΕ και στο NATURA 2000 με κωδ. GR4120002(κατηγορία Β). Προστατεύεται από το Χωροταξικό καθώς η περιοχή είναι χαρακτηρισμένη με στοιχείο Β, δηλ. περιοχή προστασίας της φύσης. Από τα 135 στρέμματα περίπου που θα καλυφθούν από τα έργα του φράγματος, το μεγαλύτερο ποσοστό είναι δασική έκταση ευρισκόμενη σε καθεστώς προστασίας. Η κατασκευή του έργου θα σημάνει απώλεια 135 στρεμμάτων πολύτιμου δάσους. Από τα δύο σημαντικότερα δάση του νησιού ,το ένα που κάλυπτε την περιοχή Μπουρνιάς Σπαθαραίων, με τραχεία πεύκη, κάηκε ολοσχερώς. Το δεύτερο αυτό του Καρβούνη, αποτελούμενο από μαύρη πεύκη στην κεντρική του περιοχή και τραχεία στην περιφέρειά του κάηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος του και αυτό που έχει απομείνει είναι το ΒΔ τμήμα του στο οποίο περιλαμβάνεται και η περιοχή του σχεδιαζόμενου φράγματος Καρβούνη. Τούτο δείχνει την σημαντικότητα του δάσους αυτού για το νησί.
Β) Υδρολογικά - Οικονομικά
Το φράγμα Καρβούνη αποτελεί ένα ασύμφορο οικονομικά έργο με μικρή λεκάνη απορροής και η προτίμηση των τοπικών παραγόντων σε αυτό έχει σχέση με το γεγονός ότι δεν απαλλοτριώνονται βοσκότοποι ή γεωργική γη αλλά μόνο δάσος. Άποψη εξ αρχής του Υπουργείου Γεωργίας και των αρμοδίων υπηρεσιών της ΝΑ  Σάμου, ήταν ότι το έργο είχε πολλά μειονεκτήματα και θα έπρεπε να εξεταστούν άλλες λύσεις. Λόγω των αντιδράσεων των κατοίκων της περιοχής και της εμμονής τους στην κατασκευή του έργου στο σημείο αυτό και προς περαιτέρω διερεύνηση του θέματος, το έτος 2008,ανατέθηκε από την ΝΑ Σάμου, γνωμοδότηση για την αξιολόγηση όλων των προτάσεων κατασκευής ταμιευτήρων στο νομό, στα πλαίσια του προγράμματος του Υπουργείου Γεωργίας «Αλέξανδρος Μπαλτατζής», στον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Λέκκα. Μετά από αυτοψίες  στην περιοχή, που πραγματοποιήθηκαν παρουσία του Νομάρχη κ. Κάρλα ,και του Αντινομάρχη κ. Ζάχαρη, η γνωμοδότηση του κ Λέκκα για την κατασκευή ταμιευτήρα στην περιοχή Καρβούνη, ήταν αρνητική (έγγραφο με αρ πρωτ 4792/6-10-2008) διότι α) η λεκάνη απορροής-τροφοδοσίας του φράγματος είναι μικρή και β) το έργο δεν είναι κεντροβαρικό ώστε να εξυπηρετεί την κάλυψη των αναγκών σε νερό μεγαλύτερου μέρους του νησιού, λογική με την οποία θα πρέπει να σχεδιαστεί το όποιο έργο ήθελε κατασκευαστεί.

Ενημερωτικά :
Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Γεωργίας κ. Παπαγιαννίδης κατά την επίσκεψή του στην Σάμο τον Iούνιο του 2008  μας υποσχέθηκε χρηματοδότηση 22 εκατομμυρίων ευρώ από το πρόγραμμα «Αλέξανδρος Μπαλτατζής» για ταμιευτήρες-φράγματα-λιμνοδεξαμενές και μαστεύσεις και για τα τρία νησιά του Νομού μας. 

Το Νομαρχιακό Συμβούλιο με την υπ. Αρ. 101/29-09-2008 απόφασή του πρότεινε τα προς χρηματοδότηση έργα και στα τρία νησιά. 

Η μείζων αντιπολίτευση, οι περισσότεροι νομαρχιακοί σύμβουλοι από την περιοχή του Καρλοβάσου αντέτειναν τότε την πρόταση για το φράγμα Καρβούνη, κόστους 18 εκατομμυρίων ευρώ με το επιχείρημα ότι υπήρχε ώριμη μελέτη, πράγμα ΑΝΑΛΗΘΕΣ.
Τα χρήματα που μας υποσχέθηκαν δεν έφτασαν στην Σάμο ΠΟΤΕ. Μας έμεινε μόνο η αντιπαράθεση όπως συνέβη και σε πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας που και αυτές εισέπραξαν όπως και εμείς, ΜΟΝΟ ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ.  

Για το Φράγμα Καρβούνη επισκέφτηκα επανειλημμένα με μηχανικούς της Νομαρχίας την Δ6 Διεύθυνση του ΥΠΕΧΩΔΕ, αρμόδια για την μελέτη-κατασκευή φραγμάτων ανά την Ελλάδα.
Μας υποσχέθηκαν, ξεκίνησε σχετική αλληλογραφία και υποβάλαμε επίσημα αίτημα για την ολοκλήρωση των μελετών αυτών και την κατασκευή του έργου.

Η θητεία μου έληξε στις 31/12/2010.

Σήμερα, δέκα χρόνια μετά οι μελέτες του έργου παραμένουν ανολοκλήρωτες με αποτέλεσμα αδυναμία ένταξής του σε χρηματοδοτικά προγράμματα για την υλοποίησή του, υπό την οποιαδήποτε μορφή.

Μανώλης Ν. Κάρλας
Περιφερειακος Σύμβουλος-πρώην Νομάρχης Σάμου