Τους τελευταίους μήνες με τα αλλεπάλληλα lockdown και τους περιορισμούς κοινωνικών επαφών όπως μαρτυρούν εμπειρικές διαπιστώσεις στην Πατρίδα και μερικές μέχρι στιγμή επίσημες κοινωνιολογικές έρευνες σε διεθνή κλίμακα, η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών σημείωσε θεαματική άνοδο.
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών από εφήβους μέχρι τα μέλη της τρίτης ηλικίας ήταν, είναι και, δυστυχώς, οι προβλέψεις επισημαίνουν ότι θα συνεχίσει να είναι μια οδυνηρή ψυχοκοινωνική πραγματικότητα.
Η κατανάλωση αλκοόλ αυξήθηκε στην εποχή της πανδημίας και το γεγονός απαιτεί προσοχή αλλά το αλκοόλ δεν αποτελεί μια νέα πραγματικότητα. Παγκόσμια ιστορικά δεδομένα πιστοποιούν ότι από την στιγμή που κάποιος προϊστορικός μας πρόγονος ανακάλυψε το αλκοόλ και τις ευεργετικές του επιδράσεις στο κεντρικό μας νευρικό σύστημα ξεκίνησε και η ιστορία αυτής της ουσίας που προέρχεται από τη φύση και η επίδραση του στην ανθρώπινη συμπεριφορά σχετίζεται άμεσα με τις αναισθητικές και κατασταλτικές του ιδιότητες.
Το τεράστιο ψυχό-κοινωνικό πρόβλημα του αλκοολισμού καλύψαμε στο βιβλίο που συγγράψαμε με την κόρη μου Dr Νατάσα Πιπεροπούλου το οποίο κυκλοφορεί διεθνώς στην Αγγλική γλώσσα και ήδη προβλήθηκε εδώ στο αγαπημένο σας blog. Το βιβλίο μπορείτε να το αποκτήσετε δωρεάν από τον σύνδεσμο:
https://bookboon.com/en/addictions-ebook
Το αλκοόλ οξειδώνεται μέσα στο αίμα και από την καύση του απολήγει ως διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Όταν όμως ο ρυθμός κατανάλωσης είναι μεγαλύτερος από τον ρυθμό καύσης τότε τα υποκειμενικά συναισθήματα, που είναι γνωστά σε όλους μας, ξεκινούν με την ευχάριστη ζαλάδα και καταλήγουν σε αυτό που χαρακτηρίζουμε ως μέθη!..
Το πρόβλημα του αλκοολισμού στην Ελλάδα είναι διαπιστωμένο και τεράστιο αφού αφορά ίσως περισσότερους από 200,000 αλκοολικούς σε αντίθεση με το πρόβλημα των ναρκωτικών όπου τα εξαρτημένα άτομα υπολογίζονται πολύ λιγότερα από 50,000!
Η εξελικτική πορεία προς την εξάρτηση
Η πορεία εξάρτησης στο αλκοόλ περιλαμβάνει τέσσερις διαχρονικά φάσεις:
Αρχικά όπως όλοι μας το άτομο πίνει οινοπνευματώδη ποτά σε κάποιο γεύμα ή σε κοσμικές συγκεντρώσεις αλλά χάνει τον έλεγχο της κατανάλωσης όταν αρχίζει να επιδιώκει και να εφευρίσκει νέες αιτίες δήθεν "εορτασμού" για να δικαιολογήσει την κατανάλωση αλκοόλ σε μεγαλύτερες ποσότητες και πιο συχνά.
Στη δεύτερη φάση το άτομο με δέος ανακαλύπτει ότι έχει "κενά μνήμης" καθώς ξεχνά τις δραστηριότητές του σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ.
Στην τρίτη φάση το άτομο διαπιστώνει την ακατανίκητη ανάγκη του για αλκοόλ και ενώ πασχίζει να περιορίσει την κατανάλωση σε τακτά και ελεγχόμενα διαστήματα ανακαλύπτει έντρομο ότι χρειάζεται το αλκοόλ του σε συνεχή βάση!
Στην τέταρτη φάση της εκφυλιστικής πορείας προς την εξάρτηση το άτομο ζει μόνο για το ποτό εγκαταλείποντας κοινωνικές, οικονομικές, επαγγελματικές δραστηριότητες, παραμελώντας τον εαυτό του και την οικογένεια του. Στο σημείο αυτό μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το άτομο "έχει κτυπήσει...πάτο!"
Εδώ θεωρώ χρήσιμο να αναφερθώ σε ένα ρητό το οποίο χρησιμοποιούν με ύφος μισό-αστείο, μισό-σοβαρό οι Γιαπωνέζοι και το «σερβίρουν» μαζί με το εθνικό τους ποτό το σάκι το οποίο περικλείει μακροχρόνια εμπειρική σοφία λέγοντας ότι:
«Πρώτα το άτομο παίρνει ένα ποτό, μετά το ποτό παίρνει ένα ποτό και τελικά το ποτό παίρνει…. το άτομο!»
Πέντε τύποι αλκοολικών
Διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα υποστηριζόμενα από εμπειρικές έρευνες ξεπερνώντας το μονοδιάστατο στερεότυπο του αλκοολισμού συνθέτουν ένα σχήμα 5 διαφορετικών τύπων και συγκεκριμένα:
Ο ΑΛΦΑ τύπου αλκοολισμός έχει σαφή ψυχογενή αίτια και οφείλεται, συνήθως, στον εθισμό που προκαλείται από την κατανάλωση αλκοόλ για την επιτυχή καταστολή ψυχικών δυσχερειών και προβλημάτων. Τα άτομα που ανήκουν σε αυτόν τον τύπο αλκοολικού μπορούν να βοηθηθούν αποτελεσματικά αντικαθιστώντας το αλκοόλ με κάποια αγχολυτικά υποστηριζόμενα ταυτόχρονα από κάποιας μορφής ψυχοθεραπεία.
Ο ΒΗΤΑ τύπου αλκοολισμός αφορά περιπτώσεις υπερβολικής χρήσης αλκοόλ από άτομα με έντονη κοινωνικότητα που αναγκάζονται να καταναλώσουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ επειδή το απαιτούν οι κοινωνικό-οικονομικές συνθήκες και μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε οργανικά προβλήματα (π.χ. με το ήπαρ) αλλά συνήθως δεν διαπιστώνεται ψυχική ή οργανική εξάρτηση.
Ο ΓΑΜΑ τύπος αφορά άτομα με έντονη ψυχική και οργανική εξάρτηση από το αλκοόλ που εκδηλώνεται με την ανικανότητά τους να σταματήσουν το ποτό ακόμα και αν συντρέχουν σοβαροί λόγοι υγείας και με την τάση τους να αυξάνουν τη συχνότητα και την ποσότητα της «δόσης» τους καθώς ο εθισμός στο αλκοόλ δημιουργεί μια αντίστοιχη ανοχή. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν τα συμπτώματα του «στερητικού συνδρόμου» που σχετίζονται με την δημιουργία της ψυχοσωματικής κατάστασης ανοχής ( ταχυκαρδία, νευρικότητα, έντονη εφίδρωση, αίσθηση ναυτίας και ανεξέλεγκτο τρέμουλο)
Ο ΔΕΛΤΑ τύπου αλκοολισμός έχει στοιχεία ψυχικής και σωματικής εξάρτησης όπως και ο γάμα τύπος αλλά διαφέρει στο σημείο όπου ο αλκοολικός «δέλτα» κατορθώνει να σταματήσει την κατανάλωση αλκοόλ χάσει τις αισθήσεις του, ενώ
Ο ΕΨΙΛΟΝ τύπος, γνωστός παλιότερα και ως «διψομανία» αναφέρεται στα άτομα που καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες αλκοόλ για κάποια χρονικά διαστήματα (ίσως μέρες στη σειρά, ακόμη και βδομάδες) καταλήγοντας σε κάποιο νοσηλευτικό ίδρυμα ή κέντρο αποτοξίνωσης. Εκεί, αφού επιτύχουν την αποτοξίνωση, την οργανική απελευθέρωση από την εξάρτηση τους στο αλκοόλ θα παραμείνουν «καθαρά» για κάποιο χρονικό διάστημα που συνήθως μεσολαβεί μέχρι και την επόμενη κρίση «διψομανίας» που καταλήγει, με φαύλο-κυκλική επανάληψη, στο «στέγνωμα» τους σε κάποιο κέντρο αποτοξίνωσης.
Αιτίες και θεραπεία
Παρά τις επίμονες και επίπονες προσπάθειες ερευνητικών ομάδων σε παγκόσμια κλίμακα δεν τεκμηριώθηκε εάν ο αλκοολισμός οφείλεται σε οργανικά, κληρονομικά ή ψυχοκοινωνικά αίτια. Στις σύγχρονες ψυχοδυναμικές θεωρήσεις η ροπή προς τον αλκοολισμό όπως και η ροπή προς την Ναρκομανία αιτιολογείται από ψυχολογικές καταστάσεις υπέρμετρου στρες και άγχους, διάχυτης και αναιτιολόγητης ανασφάλειας, έντονων συναισθημάτων ενοχών και χαμηλό βαθμό αυτοπεποίθησης.
Μελέτες που εξετάζουν μια σειρά ψυχοκοινωνικών παραγόντων που εξηγούν γιατί κάποια άτομα γίνονται αλκοολικά ενώ αλλά δεν γίνονται, απολήγουν στο εντυπωσιακό συμπέρασμα ότι σε κοινωνικά συστήματα και κουλτούρες όπου τοποθετείται έμφαση στην έννοια του «ανδρισμού» υπάρχουν εντυπωσιακά ψηλά ποσοστά αλκοολικών ( Ιρλανδία, Γαλλία, Ηνωμένες Πολιτείες ) ενώ σε κουλτούρες όπου επικρίνεται η ακραία συμπεριφορά τα ποσοστά αλκοολισμού είναι χαμηλά.
Με το ίδιο ψυχοκοινωνικό μοτίβο επεξηγούνται τα χαμηλά ποσοστά αλκοολισμού στην Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία σαν συνάρτηση της κατανάλωσης αλκοολούχων ποτών, κυρίως με το φαγητό (αν και όπως προκύπτει από πρόσφατες έρευνες στην ελληνική νεολαία, αυτή η τελετουργία φθίνει ολοταχώς ενώ αυξάνεται δραματικά η κατανάλωση ουίσκι, τζιν και βότκας στα περιώνυμα «ορθάδικα» ).
Η θεραπευτική αντιμετώπιση του αλκοολικού ατόμου ξεκινά με την οργανική αποτοξίνωση σε κάποιο εξειδικευμένη κλινική ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζεται με ψυχοθεραπεία καθώς από μόνη της η οργανική αποτοξίνωση ΔΕΝ δίνει σχεδόν κανένα μακρόχρονα αξιόλογο αποτέλεσμα αν και βραχυχρόνια το άτομο φαίνεται να ανακτά τις δυνάμεις του και να λειτουργεί. Παράλληλα παρέχεται ψυχοθεραπευτική στήριξη την οικογένεια του αλκοολικού.
Τα πλέον εντυπωσιακά αποτελέσματα παρουσιάζει διεθνώς η οργάνωση «Ανώνυμοι Αλκοολικοί» που ξεκίνησε το 1934 και ήδη αριθμεί τεράστιους αριθμούς ομάδων σε εθνικό και τοπικό επίπεδο σε όλες σχεδόν τις χώρες του πλανήτη.
Η φιλοσοφία των ομάδων τύπου «Ανώνυμοι Αλκοολικοί» εδραιώνεται στην Αρχή της αλληλοβοήθειας του αλκοολικού από άλλα άτομα που είχαν το ίδιο πρόβλημα και το ξεπέρασαν με επιτυχία.
