Νότης Μαριάς, Πρόεδρος του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ- Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ, Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην Ευρωβουλευτής, notismarias@gmail.com
Δεν χρειάστηκε να περάσουν παρά λίγες μόνο ημέρες προκειμένου να επιβεβαιωθεί η αποκάλυψη που κάναμε τη Δευτέρα 11 Ιανουαρίου 2021 σε σχέση με την απόφαση βόμβα του Δικαστηρίου της ΕΕ (ΔEE) το οποίο με τη νομολογία του στην υπόθεση C-621/15 N. W κλείνει το δρόμο στη νομική ασυλία των πολυεθνικών του κορονοεμβολίου. Και αυτό τη στιγμή που στη Γερμανία ανακοινώθηκαν 10 θάνατοι προσώπων τα οποία λίγες μέρες πιο πριν είχαν εμβολιασθεί κατά του κορονοϊού
. Το ίδιο έγινε δυστυχώς και στη Νορβηγία όπου πέθαναν 23 άτομα τα οποία επίσης είχαν εμβολιασθεί κατά του κορονοϊού λίγες μέρες πιο πριν. Και αντί το ζήτημα αυτό να απασχολήσει τους ηγέτες της ΕΕ οι οποίοι συνεδρίασαν την Πέμπτη 21 Ιανουαρίου 2021 με τηλεδιάσκεψη για τα ζητήματα της πανδημίας τελικά αυτοί επικεντρώθηκαν στο απαράδεκτο ζήτημα της έκδοσης πιστοποιητικών εμβολιασμού Covid-19 και στη μελλοντική τους χρήση ανοίγοντας το δρόμο σε μια σύγχρονη Πανευρωπαϊκή Σπιναλόγκα καθώς είναι προφανές ότι όσοι δεν θα έχουν εμβολιασθεί και δεν θα διαθέτουν συνακόλουθα το πολυπόθητο πιστοποιητικό εμβολιασμού θα αποκλείονται από μια σειρά εκφάνσεις της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
ΠΟΥ, κυβερνήσεις και πολυεθνικές δρομολογούν το πιστοποιητικό εμβολιασμού
Όσο και αν προσπαθεί να αποφύγει «το πικρό ποτήριο» τελικά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) είναι επί της ουσίας ο ενορχηστρωτής της εκστρατείας για την έκδοση πιστοποιητικών εμβολιασμού. Έτσι σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωσή του, «ο ΠΟΥ και η Εσθονία συμφώνησαν πρόσφατα να συνεργαστούν για την ανάπτυξη ενός ψηφιακά ενισχυμένου Διεθνούς Πιστοποιητικού Εμβολιασμού» (www.who.int/news-room 7/10/2020).
Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι ήδη η Εσθονική εταιρεία Tech-savvy Estonia στις αρχές του 2020 άρχισε να δοκιμάζει μια εφαρμογή που θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ένα είδος ψηφιακού «διαβατηρίου ανοσίας», επιτρέποντας στους χρήστες με αντισώματα να δείξουν στους εργοδότες και σε άλλους τον μειωμένο κίνδυνο εξάπλωσης του κορονοϊού (www.straitstimes.com 4/12/2020).
Ακολούθησε η Qantas Airlines που ανακοίνωσε ότι δεν θα πετούν με την εταιρεία όσοι δεν θα έχουν εμβολιασθεί (bbc.com 23/11/2020). Mάλιστα ο ΠΟΥ με νέες δηλώσεις του έριξε λάδι στη φωτιά επισημαίνοντας ότι εξετάζει τη θέσπιση ηλεκτρονικών πιστοποιητικών εμβολιασμού (www.straitstimes.com 4/12/2020).
Σε άλλο μήκος κύματος η Ολλανδία με τον Υπουργό Υγείας να δηλώνει ότι η καταχώρηση των εμβολιασθέντων στον σχετικό Αρχείο θα είναι εθελοντική και δεν θα οδηγεί στη χορήγηση πιστοποιητικού εμβολιασμού καθώς η Ολλανδική κυβέρνηση εξέφρασε φόβους ότι κάτι τέτοιο θα αξιοποιηθεί από τις επιχειρήσεις οι οποίες θα το απαιτούν πλέον από τους εργαζομένους τους (nltimes.ni 22/12/2020). Στο άλλο άκρο κυριολεκτικά η Ισπανία με τον Υπουργό Υγείας να ανακοινώνει ότι η Μαδρίτη σχεδιάζει «να συντάξει κατάλογο με τους πολίτες της που θα αρνηθούν να εμβολιαστούν κατά του κορονοϊού και να μοιραστεί τα ονόματά τους και με άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (Η Καθημερινή 29/12/2020).
Και ενώ αυτά συμβαίνουν σε επίπεδο κυβερνήσεων, στον ιδιωτικό τομέα ήδη οι πολυεθνικές βρίσκονται ένα βήμα πιο μπροστά. Έτσι οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας μπαίνουν στο παιχνίδι με την IBM να έχει αναπτύξει τη δική της εφαρμογή, που ονομάζεται Digital Health Pass. Επιπλέον βρίσκεται σε εξέλιξη το Common Pass από πέντε μεγάλες αεροπορικές εταιρείες σε επιλεγμένες διαδρομές που δοκιμάστηκαν επιτυχώς σε πτήσεις της Cathay Pacific μεταξύ Σιγκαπούρης και Χονγκ Κονγκ και της United Airlines μεταξύ Λονδίνου και Νέας Υόρκης. Αυτό που κάνει το Common Pass είναι ότι επιτρέπει την μετάδοση προσωπικών πληροφοριών για την υγεία, ειδικά τα τέστ Covid-19 και την κατάσταση εμβολιασμού, από πιστοποιημένα εργαστήρια και ιστότοπους εμβολιασμού (www.euronews.com 7/1/2021).
Η πρωτοβουλία Μητσοτάκη για το ψηφιακό πιστοποιητικό εμβολιασμού
Και ενώ η Ελλάδα αντιμετωπίζει πλέον τεράστιες προκλήσεις στα εθνικά θέματα και σύρεται κυριολεκτικά σε διερευνητικές επαφές με την Τουρκία, ο Κυριάκος Μητσοτάκης εντελώς ξαφνικά βγαίνει στο προσκήνιο με στόχο τη θεσμοθέτηση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ενός ψηφιακού πιστοποιητικού εμβολιασμού για τον κορονοϊό. Έτσι στις 12 Ιανουαρίου 2021 απέστειλε επιστολή στην Πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με κοινοποίηση στα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπου ο Έλληνας Πρωθυπουργός επισημαίνει ότι «στην Ελλάδα, κινηθήκαμε γρήγορα και εφαρμόσαμε διαδικασίες για τη διευκόλυνση της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων που έχουν εμβολιαστεί κατά του Covid-19. Ένα βασικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η δημιουργία ενός πρότυπου πιστοποιητικού, που θα αποδεικνύει ότι ένα άτομο έχει επιτυχώς εμβολιαστεί», συνεχίζοντας ότι το πιστοποιητικό αυτό «θα χρησιμοποιείται κατά την επιβίβαση σε όλα τα μέσα μεταφοράς: αεροπορικά, θαλάσσια και σιδηροδρομικά». Και αφού παρατηρεί ότι «ενώ δεν πρόκειται να καταστήσουμε τον εμβολιασμό υποχρεωτικό ή προαπαιτούμενο για να ταξιδεύσει κάποιος, τα άτομα που έχουν εμβολιαστεί θα πρέπει να είναι ελεύθερα να ταξιδεύουν».
Καθώς όμως η πρωτοβουλία του Κυριάκου Μητσοτάκη αντιμετώπισε έντονη κριτική από οργανώσεις προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων (efsyn 12/1/2021) ο Έλληνας Πρωθυπουργός αναγκάστηκε να επανέλθει με άρθρο του στο Euroactiv και στο Das Morning Briefing όπου επιχείρησε μια σχετική αναδίπλωση αναφέροντας ότι «το πιστοποιητικό εμβολιασμού δεν θα οδηγεί σε κανέναν περιορισμό της ελευθερίας να ταξιδεύουμε, αλλά αντιθέτως θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία μιας λωρίδας ταχείας κυκλοφορίας για τα ταξίδια (fast travel lane) για όσους διαθέτουν αυτό το ψηφιακό, τυποποιημένο πιστοποιητικό» (www.capital.gr 21/1/2021). Δηλαδή το πιστοποιητικό εμβολιασμού δεν θα είναι τίποτε άλλο παρά ένα είδος εισιτηρίου business class ή μια χρυσή κάρτα μιλίων που απλά θα σου επιτρέπει να χρησιμοποιείς τη γνωστή fast lane που υπάρχει στα αεροδρόμια προκειμένου να μην περιμένεις πολλή ώρα στην ουρά για έλεγχο!!!
Αυτό κι΄ αν θα πει ευρηματικότητα προκειμένου να δικαιολογηθεί η αναδίπλωση.
Η Ανακοίνωση της Κομισιόν για το πιστοποιητικό εμβολιασμού
Η πρωτοβουλία της Κομισιόν για τη θεσμοθέτηση πανευρωπαϊκού πιστοποιητικού εμβολιασμού ενσωμάτωσε στην από 19/1/2021 Ανακοίνωσή της προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ (COM (2021) 35 final). Όπως επισήμανε εν προκειμένω η Επιτροπή «αν και είναι πρόωρο να προβλεφθεί η χρήση πιστοποιητικών εμβολίου για άλλους σκοπούς εκτός από την προστασία της υγείας, μια προσέγγιση της ΕΕ μπορεί να διευκολύνει στο μέλλον άλλες διασυνοριακές αιτήσεις τέτοιων πιστοποιητικών». Και αφού πλέον η Κομισιόν ανοίγει το δρόμο για την πανευρωπαϊκή χρήση των πιστοποιητικών εμβολιασμού και σε άλλους τομείς πλην της υγείας στη συνέχεια παρατηρεί ότι «θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τα κράτη μέλη για πιστοποιητικά εμβολιασμού τα οποία μπορούν να αναγνωριστούν και να χρησιμοποιηθούν σε συστήματα υγείας σε ολόκληρη την ΕΕ σε πλήρη συμμόρφωση με τη νομοθεσία περί προστασίας δεδομένων της ΕΕ». Για τον λόγο αυτόν η Κομισιόν παρατηρεί ότι «το δίκτυο eHealth θα καθορίσει το ελάχιστο σύνολο δεδομένων που απαιτείται για τέτοια πιστοποιητικά σε επίπεδο ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου ενός μοναδικού αναγνωριστικού και ενός κατάλληλου πλαισίου εμπιστοσύνης που θα διασφαλίζει το απόρρητο και την ασφάλεια». Πρόκειται για μια εργασία η οποία κατά την Κομισιόν «θα πρέπει να ολοκληρωθεί έως το τέλος Ιανουαρίου 2021 και να παρουσιαστεί στον ΠΟΥ ως πιθανό καθολικό πρότυπο». Και η Κομισιόν καταλήγει ζητώντας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ «μια κοινή προσέγγιση για τα πιστοποιητικά εμβολιασμού που θα συμφωνηθεί έως τα τέλη Ιανουαρίου 2021, ώστε τα πιστοποιητικά των κρατών μελών να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ταχέως σε συστήματα υγείας σε ολόκληρη την ΕΕ και πέραν αυτής».
Η Απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για το πιστοποιητικό εμβολιασμού
Παρά τις αντιρρήσεις που εκφράστηκαν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τόσο στην πρόταση Μητσοτάκη όσο και στην πρόταση της Κομισιόν σε σχέση με το πιστοποιητικό εμβολιασμού κυρίως από πλευράς Γαλλίας και άλλων χωρών, εντούτοις σύμφωνα με τα Προφορικά Συμπεράσματα του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ μετά τη βιντεοδιάσκεψη με τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 21 Ιανουαρίου 2021 «οι ηγέτες συμφώνησαν να εργαστούν για ένα τυποποιημένο και διαλειτουργικό μέσο απόδειξης του εμβολιασμού για ιατρικούς σκοπούς. Οι ηγέτες θα καθορίσουν σε μεταγενέστερο στάδιο τις συνθήκες υπό τις οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα εν λόγω πιστοποιητικά» (concilium.europa.eu 21/1/2021).
Αναλύοντας σε συνέντευξή του την παραπάνω απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ο Σαρλ Μισέλ επισήμανε ότι «τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου συμφώνησαν να διαμορφώσουν ένα τυποποιημένο και διαλειτουργικό πιστοποιητικό εμβολιασμού για ιατρικούς σκοπούς. Πιστεύουμε ότι θα είμαστε σε θέση να συμφωνήσουμε ως προς τα κοινά στοιχεία που θα πρέπει να περιλαμβάνονται στα πιστοποιητικά για ιατρικούς σκοπούς. Και στη συνέχεια μπορούμε να εξετάσουμε σε ποιες περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιούνται τα εν λόγω πιστοποιητικά». (concilium.europa.eu 21/1/2021).
Αυτό σημαίνει ότι στην πράξη η ΕΕ προχωρά ακάθεκτη στη θεσμοθέτηση πανευρωπαϊκού πιστοποιητικού εμβολιασμού και μάλιστα σύμφωνα με την παραπάνω Ανακοίνωση της Κομισιόν αυτό θα γίνει μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου 2021 δηλαδή εντός των αμέσως επομένων ημερών. Και όλα αυτά παρότι με στόχο τον εφησυχασμό της κοινής γνώμης τόσο από τον ελληνικό όσο και τον ξένο τύπο επιχειρήθηκε να καλλιεργηθεί η εντύπωση ότι οι διάφοροι ευρωπαίοι ηγέτες δήθεν αντιτάσσονται στη θεσμοθέτηση πιστοποιητικού εμβολιασμού.
Ανήθικο και παράνομο το πιστοποιητικό εμβολιασμού
Όμως η θεσμοθέτηση πιστοποιητικού εμβολιασμού όπως επισήμανε ακόμη και το euronews θέτει τεράστια ζητήματα ηθικής τάξεως (www.euronews.com 7/1/2021) καθώς η ελευθερία συμμετοχής στην οικονομική και κοινωνική ζωή θα εξαρτάται πλέον από την κατάσταση της υγείας κάθε πολίτη δημιουργώντας έτσι συνθήκες σύγχρονης Σπιναλόγκας με αποκλεισμούς όσων δεν θα έχουν εμβολιασθεί. Μάλιστα «ο επικεφαλής προστασίας δεδομένων της Ε.Ε. Wojciech Wiewiórowski χαρακτήρισε την ιδέα ενός διαβατηρίου ανοσίας «ακραία», έχοντας επανειλημμένα εκφράσει ανησυχία για αυτήν (efsyn 12/1/2021).
Επιπλέον η κατάσταση της υγείας ως κριτήριο απόλαυσης οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων αναμένεται πέραν του κορονοϊού να αρχίσει να αφορά και άλλες ασθένειες.
Στο πλαίσιο αυτό και καθώς θα έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου οι εργοδότες θα ζητούν πλέον αναλυτικό πιστοποιητικό υγείας ως απαραίτητη προϋπόθεση για οποιαδήποτε πρόσληψη ενώ τα ασφαλιστικά ταμεία και οι ασφαλιστικές εταιρείες θα αναπροσαρμόζουν τις ασφαλιστικές εισφορές και τα ασφάλιστρα αναλόγως με την κατάσταση υγείας κάθε εργαζομένου-ασφαλισμένου.
Επιπλέον η υποχρέωση κοινοποίησης σε τρίτους του πιστοποιητικού εμβολιασμού που θα περιλαμβάνει προσωπικά ιατρικά δεδομένα αντίκειται στις διατάξεις του νόμου περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων.
Μάλιστα καθώς ο εμβολιασμός δεν είναι υποχρεωτικός είναι προφανές ότι δεν μπορούν να προκύπτουν ποινές και απαγορεύσεις λόγω μη εμβολιασμού.
Πολύ δε περισσότερο καθώς στην παρούσα φάση δεν υπάρχει επάρκεια εμβολίων για όλους, το πιστοποιητικό εμβολιασμού θα χορηγεί παρανόμως διάφορα προνόμια στους εμβολιασθέντες, παραβιάζοντας τις διατάξεις περί ισότητας καθώς και τις διατάξεις περί απαγόρευσης των διακρίσεων.
Σε κάθε περίπτωση υπάρχει έντονη αμφισβήτηση κατά πόσο η ίδια η ΕΕ διαθέτει σχετική αρμοδιότητα θεσμοθέτησης σε ενωσιακό επίπεδο του υπό κρίση πιστοποιητικού εμβολιασμού δεδομένου ότι στα θέματα υγείας οι αρμοδιότητες ανήκουν στα κράτη μέλη της ΕΕ και όχι στις Βρυξέλλες.
Πέραν τούτων ο εν τοις πράγμασι επιβαλλόμενος αναγκαστικός εμβολιασμός μέσω του πιστοποιητικού εμβολιασμού παραβιάζει τις ατομικές ελευθερίες και αντίκειται και στις διατάξεις του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.
Και όλα αυτά βέβαια σε μια φάση κατά την οποία σύμφωνα και με τις σχετικές μελέτες ακόμη και αν κάποιος έχει εμβολιασθεί αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να μεταδώσει τον ιό.
Το μόνο λοιπόν που θα πετύχει η ΕΕ με την θεσμοθέτηση του πιστοποιητικού εμβολιασμού και τον εν τοις πράγμασι διαχωρισμό των πολιτών σε εμβολιασθέντες και μη, είναι να εντείνει τις κοινωνικές αντιθέσεις και τον κοινωνικό αποκλεισμό και να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερο κύμα αντιδράσεων αλλά και δυσπιστίας των πολιτών για το εμβόλιο.
Γιατί είναι προφανές ότι η θεσμοθέτηση πιστοποιητικού εμβολιασμού θα αξιοποιηθεί από τις διάφορες εταιρείες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και θα οδηγήσει σε αποκλεισμούς των μη εμβολιασθέντων από τα ταξίδια, την αναψυχή και άλλες πλευρές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής οδηγώντας στη δημιουργία μιας σύγχρονης Πανευρωπαϊκής Σπιναλόγκας.
