Κατά τη διάρκεια των επίσημων συνομιλιών του Έλληνα πρωθυπουργού με τον τότε Γάλλο πρόεδρο τον Οκτώβριο του 2015, όταν η συζήτηση έφτασε στο μεταναστευτικό, ο Αλέξης Τσίπρας είπε με έμφαση στον Φρανσουά Ολάντ: «Ξέρω ότι πιέζεται πολύ η Άγκελα στο εσωτερικό της και θα τη διευκολύνω. Η Ελλάδα θα αναλάβει ένα σημαντικό βάρος». Σχεδόν έκπληκτος για την προσφορά, ο Φρανσουά Ολάντ τον επαίνεσε με ίχνος γαλλικής ειρωνείας, λέγοντας: «Αλέξη είσαι ένας πραγματικός Ευρωπαίος».
Ο λογαριασμός ήρθε λίγες μέρες αργότερα, στη μίνι σύνοδο κορυφής για το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Μία σύνοδος που πραγματοποιήθηκε σχεδόν αποκλειστικά για την Ελλάδα. Από τη στιγμή που η Τουρκία δεν συμμετείχε, ο Έλληνας πρωθυπουργός δεν είχε κανένα λόγο να παρευρεθεί. Ήταν ξεκάθαρο ότι η σύνοδος ήταν μία σκηνοθεσία για να φορτώσουν στην Ελλάδα το κύριο βάρος.
Ο Αλέξης Τσίπρας, όμως, όχι μόνο πήγε, αλλά και επιχείρησε να παρουσιάσει τις δυσμενέστατες αποφάσεις σαν διπλωματική νίκη. Χωρίς αμφιβολία ήταν μία νίκη για την Άγκελα Μέρκελ, η οποία είχε τότε βγει προσωρινά από τη δύσκολη θέση με την εθελοντική προσφορά του Έλληνα ομόλογού της. Λίγο καιρό πριν από την παραπάνω συνομιλία Τσίπρα-Ολάντ, ανταποκρινόμενη στις επιθυμίες των Γερμανών βιομηχάνων, η καγκελάριος είχε κάνει έμμεση πρόσκληση προς Σύριους πρόσφυγες, υιοθετώντας ουσιαστικά πολιτική ανοικτών συνόρων.
Δεν είναι τυχαίο ότι από τότε ο Έλληνας πρωθυπουργός εισπράττει συγχαρητήρια για την υπεύθυνη στάση του στο προσφυγικό! Έμοιαζε, μάλιστα, ο ίδιος να βρίσκει μία μορφή παρηγοριάς με τα όσα έπραττε και συνεχίζει να πράττει σ’ αυτό το πεδίο. Σε αντίθεση με την εφαρμογή του 3ου μνημονίου, η οποία γονάτιζε ακόμα πιο πολύ τα μικρομεσαία στρώματα, στο προσφυγικό-μεταναστευτικό έχει βρει γήπεδο για να αποδείξει τον αριστερό ανθρωπισμό του, παρότι είναι ηλίου φαεινότερο ότι η Ελλάδα από τότε είχε ξεπεράσει τα όριά της.
Βαφτίζοντας το κρέας ψάρι
Η επικοινωνιακή στρατηγική της κυβέρνησης ήταν από τότε μια παραλλαγή τη γνωστής συνταγής «βαφτίζουμε το κρέας ψάρι». Η «νίκη» συνίστατο στο ότι «αποτρέψαμε τα χειρότερα». Το πρόβλημα από τότε ήταν ότι η κυβέρνηση υπογραμμίζει τι απέφυγε, υποβαθμίζοντας σκοπίμως τις δεσμεύσεις που κάθε φορά αναλαμβάνει, όπως τώρα με τη συμφωνία Τσίπρα-Μέρκελ. Τότε, επαναλάμβανε σε κάθε τόνο ότι «αποφύγαμε ένα στρατόπεδο προσφύγων 50.000 ή ακόμα και 60.000 ατόμων στο κέντρο της Αθήνας»!
Η Ελλάδα είχε τότε δεσμευτεί να φιλοξενήσει 50.000 πρόσφυγες και μετανάστες από το σύνολο των 100.000 που θα φιλοξενούσε όλη η ΕΕ. Τότε, στη σύνοδο δεν είχε συζητηθεί σχεδόν καθόλου η κατανομή και το χρονοδιάγραμμα υποδοχής των υπόλοιπων 50.000 προσφύγων και μεταναστών. Όσο και αν φαίνεται αδιανόητο, η συζήτηση είχε αφιερωθεί σχεδόν αποκλειστικά στις υποχρεώσεις της χώρας μας.
Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί του δυσανάλογου βάρους που είχε συμφωνήσει να σηκώσει η χρεοκοπημένη Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, είχε συμφωνήσει να φιλοξενήσει 30.000 πρόσφυγες και μετανάστες, αλλά και να δώσει στέγη, μέσω επιδότησης ενοικίου, σε άλλους 20.000 έως το τέλος του 2015. Τότε, ο πρωθυπουργός διαβεβαίωνε ότι οι 50.000 «στο σύνολό τους αποτελούν θέσεις προσωρινής φιλοξενίας μέχρι να ξεκινήσει η διαδικασία της μετεγκατάστασης».
Από τότε ήταν εμφανές πως τα πράγματα θα εξελίσσονταν διαφορετικά. Στη σύνοδο δεν είχε διευκρινιστεί η διάρκεια διαμονής τους, ούτε υπήρχε πρόβλεψη για την μετεγκατάσταση τους σε άλλη χώρα της ΕΕ. Το πιθανότερο αποτέλεσμα, λοιπόν, είναι να εγκλωβιστούν μόνιμα στην Ελλάδα. Εξάλλου, έχουμε πείρα σ’ αυτό τον τόπο από το ουδέν μονιμότερον του προσωρινού.
Αντιφατική ρητορική
Εκτός τούτου, η τότε κυβερνητική ρητορική ήταν αντιφατική. Ενώ ο πρωθυπουργός έκανε λόγο για παραμονή δύο μηνών, ταυτόχρονα δήλωνε ότι η ελληνική πρόταση για την επιδότηση του ενοικίου θα έχει ως αποτέλεσμα την «ένταξη των προσφύγων στον κοινωνικό ιστό της χώρας». Η δήλωσή του εκείνη ήταν ομολογία ότι είχε αποδεχτεί στην πράξη τη μόνιμη εγκατάσταση.
Σήμερα, τρία χρόνια μετά, η πραγματικότητα διαψεύδει όλες εκείνες τις καθησυχαστικές διαβεβαιώσεις και επιβεβαιώνει τους φόβους που είχαν εκφραστεί τότε. Μπορεί τότε να μην είχε ακόμα κλείσει ο λεγόμενος βαλκανικός διάδρομος, αλλά ήταν από τότε εμφανές ότι τα πράγματα βάδιζαν προς αυτή την κατεύθυνση. Με άλλα λόγια, ήταν προφανές ότι θα εγκλωβίζονταν στην Ελλάδα μεγάλος αριθμός.
Σήμερα, επιπρόσθετα, η Ελλάδα καλείται να δεχτεί πίσω και μερικές χιλιάδες ακόμα για να διευκολυνθεί η καγκελάριος που αντιμετωπίζει πρόβλημα επιβίωσης από τους σκληροπυρηνικούς Χριστιανοκοινωνιστές πολιτικούς αδελφούς της. Είναι αλήθεια ότι τα σύννεφα για την καγκελάριο είχαν φανεί από τότε. Κάτω από το βάρος των έντονων αντιδράσεων στο ίδιο της το κόμμα, η Άγκελα Μέρκελ είχε κάνει στροφή. Σε διάστημα λίγων μηνών, εξάλλου, η δημοτικότητά της είχε σημειώσει αρνητικό ρεκόρ. Για να το πούμε αλλιώς, αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Γερμανία δεν είναι κεραυνός εν αιθρία.
Ο Αλέξης Τσίπρας είχε παραδεχτεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο έλεος της Τουρκίας: «Η συνεννόηση με την Τουρκία είναι αυτή που θα δημιουργήσει τις συνθήκες για τη μείωση των ροών των προσφύγων». Ταυτόχρονα, έτρεφε την ελπίδα πως η στάση του στο μεταναστευτικό θα οδηγούσε σε ηπιότερη αντιμετώπιση της Ελλάδας από τους δανειστές. Όλα αυτά, όμως, ήταν προσδοκίες, σε αντίθεση με το κύμα των μεταναστών που ήταν και παραμένει απτή πραγματικότητα.
Νεφέλη Λυγερού
