Αρχιπέλαγος
Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας
19/5/2017
Προς
Αναπληρωτή Υπουργό Περιβάλλοντος & Ενέργειας, κ. Φάμελλο
Κοινοποίηση Υπουργό Περιβάλλοντος & Ενέργειας , κ. Σταθάκη
Αναπληρωτή Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, κ. Τσιρώνη Γενική Γραμματέα Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας, κα. Μπαριτάκη Αντιπεριφερειάρχη Σάμου, κ Κατρακάζο Δήμαρχο Σάμου, κ. Αγγελόπουλο
Προϊσταμένη Διεύθυνσης Δασών Ν. Σάμου κα. Κινιαζοπούλου Λιμενάρχη Σάμου, κ. Κωνσταντέλη Εισαγγελέα Σάμου, κα Μαραγκάκη
Θέμα: Επείγουσα Ανάγκη Διαχείρισης Ατόμου Μεσογειακής Φώκιας στη Σάμο
Αξιότιμε κ Φάμελλε,
Η επιστολή αυτή αφορά στο θέμα που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια στην περιοχή της Σάμου, με μία Μεσογειακή φώκια Monachus monachus η οποία παρουσιάζει ασυνήθιστη συμπεριφορά, προσεγγίζοντας κατοικημένες περιοχές και λουόμενους (βλ σχετική απόφαση ΥΠΕΚΑ Αρ. Πρωτ 143556/2462/ 14 -9-2016).
Αξιοσημείωτο είναι ότι αποτελεί το μοναδικό άτομο Μεσογειακής φώκιας που παρόλο το γεγονός ότι εδώ και 3 χρόνια προσεγγίζει κατοικημένες περιοχές και ανθρώπους, έχει καταφέρει να επιβιώσει και να αποφευχθεί η ηθελημένη θανάτωσή της. Σε αυτό έχει συμβάλλει καθοριστικά το γεγονός ότι από την αρχή του εντοπισμού της, τον Απρίλιο του 2014 οπότε και θανατώθηκε η μητέρα της, βρίσκεται υπό συνεχή διακριτική παρακολούθηση από ερευνητές και εθελοντές του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος, καθώς και με την αμέριστη υποστήριξη πολλών μελών της τοπικής κοινωνίας και τη στενή συνεργασία του Λιμεναρχείου Σάμου.
Πρέπει να αναφερθεί ότι όταν η συγκεκριμένη φώκια ήταν νεαρής ηλικίας, δεν αποτελούσε κίνδυνο για την ασφάλεια των λουομένων. Πλέον όμως, στην ηλικία των 3.5 ετών, το πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι κατά την αλληλεπίδραση της με τους ανθρώπους, προκαλεί άθελά της τραυματισμούς (δεν πρόκειται για επιθέσεις αλλά ένα «παιχνίδι» από ένα θαλάσσιο θηλαστικό που έχει βάρος περίπου 200 κιλά). Ως αποτέλεσμα, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος τόσο για το θανάσιμο τραυματισμό λουομένου, όσο και για την ηθελημένη θανάτωση της φώκιας.
Πρέπει να αναφερθεί επίσης, ότι η συγκεκριμένη φώκια συχνά βρίσκεται σε δυσπρόσιτες ακτές μακριά από κατοικημένες περιοχές, ενώ τακτικά καταγράφουμε να διανύει μεγάλες αποστάσεις που ξεπερνούν και τα 150 ναυτικά μίλια, ανάμεσα στη Σάμο, τα γειτονικά νησιά και τις ακτές της Τουρκίας (για παράδειγμα τους προηγούμενους μήνες βρισκόταν στις ακτές του Karaburun βόρεια της Σμύρνης, ενώ την προηγούμενη εβδομάδα βρισκόταν στην ανατολική πλευρά των Φούρνων Κορσεών). Δυστυχώς όμως καθώς καταγράφουμε σχεδόν καθημερινά τις μετακινήσεις της, βλέπουμε ότι συχνά επιστρέφει στις κατοικημένες ακτές και τις πολυσύχναστες παραλίες της Σάμου, όπου βρίσκεται και πάλι αυτές τις ημέρες.
Όπως έχουμε επισημάνει με πολυάριθμα έγγραφα προς τους αρμόδιους τοπικούς φορείς από την άνοιξη του 2015, είναι άμεση προτεραιότητα να υπάρξει ουσιαστική διαχείριση αυτού του ατόμου Μεσογειακής Φώκιας. Αυτό είναι πλέον κατεπείγον τόσο με γνώμονα την προστασία της φώκιας, όσο και για την ασφάλεια των λουομένων, δεδομένου ότι η Σάμος όπου συνήθως βρίσκεται, είναι ένα ιδιαίτερα τουριστικό νησί στο οποίο κατά τους θερινούς μήνες, βρίσκονται καθημερινά στις παραλίες χιλιάδες λουόμενοι.
Πρέπει να αναφερθεί επίσης ότι έως τον Ιούλιο του 2016 δεν είχε οριστεί κάποια αρμόδια αρχή για το χειρισμό του συγκεκριμένου ζητήματος και ως αποτέλεσμα το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», σε συνεργασία με το Λιμεναρχείο Σάμου και μεγάλο αριθμό ντόπιων εθελοντών, διαχειριστήκαμε αυτή την ιδιαίτερα ασυνήθιστη περίπτωση συμπεριφοράς θαλάσσιου θηλαστικού. Τον Αύγουστο του 2016, ορίστηκε ως αρμόδια αρχή για τη διαχείριση του ζητήματος η Διεύθυνση Δασών Σάμου, η οποία έπειτα από διαβουλεύσεις με διάφορους φορείς και με το ΥΠΕΚΑ, απορρίπτοντας τις δικές μας άμεσα υλοποιήσιμες προτάσεις, κατέληξε στην πρόταση διαχείρισης μέσω της μεταφοράς της συγκεκριμένης φώκιας στο ενυδρείο του ΕΛΚΕΘΕ στην Κρήτη. Ωστόσο, αυτή η πρόταση, ήταν απόρροια μίας γραφειοκρατικής προσέγγισης μετάθεσης ευθυνών, η οποία όλοι γνωρίζαμε ότι δεν ήταν άμεσα υλοποιήσιμη. Ως αποτέλεσμα κατά την τουριστική περίοδο του 2016 δεν υπήρξε καμία ουσιαστική διαχείριση της συγκεκριμένης φώκιας και από τύχη αποφεύχθηκε ένα πιθανώς μοιραίο ατύχημα.
Καθώς η τουριστική περίοδος έχει ήδη ξεκινήσει και είναι αναπόφευκτες οι νέες αλληλεπιδράσεις της φώκιας με τους λουόμενους, θεωρούμε ότι οφείλουμε όλοι να συνδράμουμε στην άμεση διαχείριση αυτού του ζητήματος, με τρόπο που θα διασφαλίζει τόσο την προστασία των λουόμενων, όσο και την μελλοντική επανένταξη της φώκιας στο φυσικό της περιβάλλον.
Παρακάτω συνοψίζουμε τις θέσεις/ προτάσεις του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος για το ζήτημα αυτό:
- Η μεταφορά της φώκιας και η απελευθέρωσή της σε άλλη περιοχή (π.χ. Αλόννησος , Κάρπαθος), που έχει κατά καιρούς προταθεί είναι μία μη-ρεαλιστική λύση, καθώς η φώκια αυτή απλώς θα συνεχίσει την ίδια συμπεριφορά στη νέα περιοχή, όπου θα μεταφερθούν και τα αντίστοιχα προβλήματα.
- Η μεταφορά της φώκιας σε μία δεξαμενή στους χώρους του ενυδρείου του ΕΛΚΕΘΕ Κρήτης , που έχει προταθεί ως λύση από το ΥΠΕΚΑ, θεωρούμε ότι θα αποτελέσει την καταδίκη της συγκεκριμένης φώκιας, δεδομένου ότι έπειτα δεν θα μπορέσει ξανά να απελευθερωθεί και να επιβιώσει στο φυσικό της περιβάλλον. Συνεπώς θεωρούμε ότι αυτή η λύση αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των συμβάσεων που έχει υπογράψει η Ελλάδα για την προστασία αυτού του ιδιαίτερα απειλούμενου θηλαστικού. Παράλληλα, δεδομένης της μεγάλης διεθνούς δημοσιότητας που έχει το λάβει το θέμα, πιστεύουμε ότι ένας τέτοιος εγκλεισμός της φώκιας θα αποτελέσει αντικείμενο ιδιαίτερα αρνητικής εικόνας της χώρας μας, ως μέθοδος για το χειρισμό ενός τόσο απειλούμενου, προστατευόμενου είδους.
Δυστυχώς παρά τη μεγάλη δημόσια επένδυση που έγινε προ ετών για τη δημιουργία του Κέντρου Περίθαλψης της Αλοννήσου, αυτό δεν λειτούργησε ποτέ και έτσι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στην Ελλάδα κάποιος κατάλληλος χώρος περίθαλψης που θα μπορούσε να φιλοξενήσει προσωρινά τη συγκεκριμένη φώκια. Κατά τη διάρκεια των σχετικών διαβουλεύσεων τον Αύγουστο του 2016, είχαμε προτείνει ως άμεσα εφαρμόσιμη λύση τον προσωρινό περιορισμό της φώκιας κατά την τουριστική περίοδο σε έναν απομονωμένο όρμo
της Σάμου, περιγράφοντας παράλληλα τους τεχνικούς όρους με τους οποίους μία τέτοια λύση θα μπορούσε να λειτουργήσει. Καθώς όμως τον τελευταίο χρόνο έχουν προοδεύσει σημαντικά από πλευράς του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος, οι εργασίες εγκατάστασης και προετοιμασίας της αδειοδότησης για το υπό-δημιουργία Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου, προτείνουμε με το παρόν την παρακάτω λύση για τη διαχείριση της συγκεκριμένης φώκιας.
Προτεινόμενη Λύση:
Προσωρινή μεταφορά και εποχικός περιορισμός της Μεσογειακής φώκιας στο φυσικό κόλπο του Υπό-Δημιουργία Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου στο νησί των Λειψών
Δεδομένου ότι το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» βρίσκεται στη διαδικασία δημιουργίας του Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου στο νησί των Λειψών (που βρίσκεται 25 μίλια νότια της Σάμου), προτείνουμε ως την πιο ενδεδειγμένη λύση τον προσωρινό περιορισμό της φώκιας στη συγκεκριμένη περιοχή για τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου 2017 και τη μετέπειτα επαναπελευθέρωση της στην περιοχή της Σάμου. Αυτό θεωρούμε ότι αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη λύση, έτσι ώστε να της δοθεί η ευκαιρία να μπορεί να επιβιώσει και να επανενταχθεί έπειτα στο φυσικό της περιβάλλον.
Το υπό-δημιουργία Καταφύγιο Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου έχει ως στόχο να λειτουργήσει ως Κέντρο Περίθαλψης Θαλάσσιων Θηλαστικών και Χελωνών (βλ εικόνες στο Παράρτημα Ι). Θα αποτελέσει το μοναδικό κέντρο στην Ευρώπη που θα προσφέρει περίθαλψη σε ημί-φυσικές συνθήκες, άρα με αυξημένη πιθανότητα επανένταξης των ζώων που θα περιθάλπει. Για τη δημιουργία του Καταφυγίου βρισκόμαστε σε στενή συνεργασία με το Δήμο Λειψών, από μέρος του οποίου έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες διαδικασίες, όπως η παραχώρηση κτηριακών εγκαταστάσεων για 20 χρόνια κ.α., ενώ ταυτόχρονα βρισκόμαστε από κοινού στη διαδικασία έκδοσης όλων των απαραίτητων εγγράφων, αλλά και διαμόρφωσης των απαραίτητων χώρων, έτσι ώστε να υποβληθεί στις αρμόδιες αρχές κατά τους επόμενους μήνες ο φάκελος για την αδειοδότηση του Κέντρου Περίθαλψης.
Παράλληλα, τα πρωτόκολλα και οι διαδικασίες λειτουργίας του Κέντρου αναπτύσσονται από ειδικούς κτηνιάτρους. Επίσης έχουμε ενημερώσει για αυτό το σημαντικό εγχείρημα επιστήμονες από την Κτηνιατρική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στους οποίους έχουμε δηλώσει την πρόθεση μας για συνεργασία, τόσο κατά την προετοιμασία όσο και κατά τη λειτουργία του Κέντρου Περίθαλψης.
Παρόλο λοιπόν που δεν έχουν ακόμα εγκριθεί οι απαραίτητες άδειες - δεδομένου ότι εκκρεμεί η έκδοση διαφόρων εγγράφων - θεωρούμε ότι το Καταφύγιο είναι ο μόνος κατάλληλος χώρος που θα μπορούσε να φιλοξενήσει προσωρινά τη συγκεκριμένη φώκια, με στόχο να είναι εφικτή η μελλοντική επανένταξή της στο φυσικό της περιβάλλον.
Για το σκοπό αυτό, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος προτίθεται να παραχωρήσει τον εξοπλισμό (ειδικά δίχτυα) που ήδη διαθέτει για να κλειστεί ένα μέρος του κόλπου – κάτι το οποίο τεχνικά είναι άμεσα εφικτό από το προσωπικό μας. Επίσης εφικτή είναι και η συνεχής παρακολούθηση της φώκιας, τόσο από ειδικούς κτηνιάτρους του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος, όσο και από κτηνιάτρους που εσείς θα υποδείξετε να συνδράμουν σε αυτή την διαδικασία. Σε αυτό το εγχείρημα, βασική προϋπόθεση είναι η καλή και αποτελεσματική συνεργασία με όλους του φορείς, αρχές και οργανισμούς που προτίθενται να συμβάλλουν στη διαχείριση.
Με στόχο να συμβάλλει στο να υπάρξει το βέλτιστο και άμεσο δυνατό αποτέλεσμα για τη φώκια και την ασφάλεια των πολιτών, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος προτίθεται να καλύψει από ιδίους πόρους το μεγαλύτερο κόστος εγκατάστασης και προσωρινής φύλαξης της φώκιας: προσωπικό, μεταφορά με σκάφος, φύλαξη, διατροφή, φιλοξενία επιστημόνων, κ.α. Παράλληλα, καθώς αυτή την περίοδο διαμορφώνεται το κτήριο και εξοπλίζεται το κτηνιατρείο και τα γραφεία του υπό-δημιουργία Καταφυγίου Θαλάσσιας Ζωής Αιγαίου, αυτά θα είναι διαθέσιμα για χρήση, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο. Αναφορικά με τις πολυάριθμες τεχνικές και λειτουργικές πτυχές αυτού του εγχειρήματος, μπορούμε να σας ενημερώσουμε λεπτομερώς, εφόσον υπάρχει πρόθεση από πλευράς σας να υιοθετηθεί η συγκεκριμένη λύση.
Πέραν από την λύση που προτείνουμε παραπάνω, θεωρούμε ότι πιθανώς υπάρχουν και άλλες προτάσεις διαχείρισης από πλευράς σας. Σε κάθε περίπτωση όμως, θέλουμε να τονίσουμε ότι η οποία απόφαση ληφθεί από το Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας θα πρέπει να είναι άμεσα υλοποιήσιμη, δεδομένου ότι η τουριστική περίοδος έχει ήδη ξεκινήσει και ο κίνδυνος για την ασφάλεια των πολιτών, αλλά και της ίδιας της φώκιας όπως προαναφέρεται, είναι άμεσος και καθημερινός.
Για όποια διευκρίνιση ή συμπληρωματική πληροφορία χρειαστείτε, βρισκόμαστε στη διάθεσή σας.
Με εκτίμηση,
Θεόδωρος Τσιμπίδης Διευθυντής
Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος»
