Δασικοί Χάρτες. Ένα ακόμη ΣΟΚ, το ίδιο ισχυρό με αυτό των Capital Controls, καλούνται να αντιμετωπίσουν οι πολίτες αφού βλέπουν την ιδιοκτησία τους να περιορίζεται δραστικά και σε πολλές περιπτώσεις ν΄ αδρανοποιείται. Χάρη της Προστασίας του Περιβάλλοντος η μισή Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη γεωχωρικών δεδομένων, πληροφοριών, όρων και χρήσεων γης που μεταλλάσσονται ως άλλος χαμαιλέοντας, με αμφίβολη ισχύ καθώς οι οριοθετήσεις των δασικών χαρτών έγιναν επί χάρτου και όχι επί εδάφους. Πλέον, ΟΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ θα χρειαστεί ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΟΥΝ, γιατί όχι, ΣΕ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ.
Η αντίδραση δεν άργησε να έρθει. Οι υπαρκτές αντιφάσεις των δασικών χαρτών κατατέθηκαν στη Βουλή από δεκάδες Βουλευτές.
Υπουργοί, και Θεσμικοί Φορείς, προ ημερών συναντήθηκαν με τον Πρωθυπουργό προκειμένου να συζητήσουν και να εξετάσουν το σοβαρότατο θέμα που προέκυψε από την ανάρτηση των δασικών χαρτών, καθώς χιλιάδες στρέμματα αγροτικών ακίνητων αποτυπώθηκαν στους χάρτες ως δασικά και δη αναδασωτέα. Κάπου ανάμεσα στις συζητήσεις αυτές προέκυψαν κάποιες λύσεις, οι οποίες όμως ενδεχομένως να συμπαρασύρουν το κύρος αλλά και την ισχύ της θεώρησης και ακολούθως της κύρωσης των δασικών χαρτών ανά την Επικράτεια. Οι δασικοί χάρτες δεν κατεβαίνουν προκειμένου να διορθωθούν, αντιθέτως παραμένουν αναρτημένοι ως έχουν, ενώ οι πολίτες πρέπει να αναμένουν για να αποδείξουν ότι δεν είναι ελέφαντες α) τη συγκρότηση των Επιτροπών Επίλυσης Αμφισβητήσεων, όποτε αυτές συσταθούν, και β) όποτε αυτές θα εξετάσουν την υπόθεσή τους.
Αναρωτιόμαστε:
• Γιατί ενώ οι Δ/νσεις Δασών είχαν την ευχέρεια πριν θεωρήσουν τους δασικούς χάρτες να επιληφθούν αυτών των ζητημάτων, δεν το έπραξαν;
• Γιατί δεν εφιστούσαν την προσοχή στους αναδόχους κατάρτισης των χαρτών για τα αμιγώς γεωργικά ακίνητα, προκειμένου αυτά να εξαιρεθούν της ανάρτησης;
• Γιατί αυτές οι Δημόσιες Υπηρεσίες, οι Δ/νσεις Δασών, ενώ είχαν το καρπούζι και το μαχαίρι δέχτηκαν να βάλουν την υπογραφή τους σε μια κόλλα χαρτί εκατομμυρίων ευρώ με πασιφανή προβλήματα και παραλείψεις;
• Τι επεδίωκαν;
Στην περίπτωση του νησιού μας, ο Δασικός Χάρτης του ΔΔ Σαμίων ουσιαστικά τροποποιεί ή επιχειρεί να τροποποιήσει τις θεσμοθετημένες Χρήσεις Γης ολόκληρων περιοχών, με ότι συνεπάγεται αυτό για τις προσδοκίες που δημιούργησε αυτή η θεσμοθέτηση στους πολίτες αυτού του τόπου, νομοθετικά πλέον και νομολογιακά.
Στο πλαίσιο αυτό προκαλεί εντύπωση η απραξία της Δημοτικής Αρχής Σάμου προκειμένου να εμποδίσει μελλοντικές, ασύμφορες εξελίξεις τόσο για το Ελληνικό Δημόσιο, όσο και για τον ίδιο το Δήμο Σάμου εν όψει μάλιστα της υποχρέωσης του στην εκπόνηση Μελέτης του Τοπικού Χωρικού Σχεδίου.
Τι γίνεται όταν περιοχές και ιδιοκτησίες είναι ήδη περιορισμένες για την Προστασία του Περιβάλλοντος;
Όταν το Σύνταγμα επιβάλει στην Πολιτεία την εφαρμογή δύο υποχρεώσεων προδήλως αλληλεξαρτώμενων, (ΣτΕ 2425/2000), όπως είναι η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και η ολοκληρωμένη χωροταξική οργάνωση της χώρας ΜΕ ΤΡΟΠΟ ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΗ ΝΟΕΙΤΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΙΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΩΣ (ΣτΕ 3406/2001, ΣτΕ ΠΕ 586/1992, 398/1993);
ΌΤΑΝ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΜΑΣ, ΣΤΗ ΣΑΜΟ, ΑΥΤΗ ΑΚΡΙΒΩΣ Η ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ - Ζ.Ο.Ε ΣΑΜΟΥ- ΕΓΙΝΕ ΤΡΟΧΟΠΕΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ, ΕΝΩ Ο ΠΙΛΟΤΙΚΟΣ ΔΑΣΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ, ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΣΤΟ ΔΔ ΣΑΜΙΩΝ, ΜΕ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΡΤΗΣΗΣ 30 ΕΤΩΝ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ ΔΙΝΕΙ ΤΗ ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ ΒΟΛΗ ΜΗ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠΟΨΗ ΤΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΕΤΑΙ;
Δε χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός για να διαπιστώσει ότι οι θεσμοθετημένες, από το έτος 1995 με Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 100 Δ΄ /1995), Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου Σάμου, δηλαδή οι χρήσεις γης τροποποιούνται δραστικά και αυθαίρετα με ένα Δασικό Χάρτη.
Η μελέτη Ζ.Ο.Ε Σάμου διήρκησε οκτώ χρόνια 1987 – 1995. Την πληρώσαμε, (η κάλυψη κόστους προήλθε από το ΓΚΠΣ), και πλέον την εμπεδώσαμε στο έπακρο με τα, αν και ορθώς, μη και όχι της Πολεοδομίας να παγώνουν τη δυνατότητα δόμησης ιδιοκτησιών. Προσπαθήσαμε, με κάποιες ατομικές προσφυγές στο ΣτΕ και συλλογικά μέσω της Διοικητικής οδού να τροποποιήσουμε τη Ζ.Ο.Ε, ειδικά κάποια τμήματα αυτών, αλλά δεν τα καταφέραμε.
Η πάγια νομολογία του ΣτΕ όπως: α) Η θεσμοθέτηση της ΖΟΕ αποσκοπεί «στον άμεσο έλεγχο των χρήσεων γης σε περιοχές εκτός εγκεκριμένου σχεδίου πόλεως, προκειμένου να αποφεύγεται η άναρχη ανάπτυξη των περιοχών αυτών, που προκαλεί υποβάθμιση και καταστροφή του περιβάλλοντος: ΣτΕ Ολομ. 2489/2006, ΣτΕ ΠΕ 136/206, 121/2006, ΣτΕ 1746/2005 και β) Σκοπός της Ζ.Ο.Ε ως ειδικό χωροταξικό σχέδιο είναι, μεταξύ άλλων, η διαμόρφωση των ελεύθερων χώρων στις εκτός σχεδίου περιοχές, Η ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΤΟΠΙΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ, ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣ, ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΦΥΛΑΣΣΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΨΥΧΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ (ΣτΕ 3849/2005 και η ΣτΕ ΠΕ 535/2002), ήταν καταλυτική.
Ταυτόχρονα το εθνικό, το διεθνές και το κοινοτικό δίκαιο, το άρθρο 24 του Συντάγματος, η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία κυρώθηκε με τον ν. 2077/92 τη Διακήρυξη του Ρίο και την Agenda, καθιέρωσε τις Ζ.Ο.Ε ως το απόλυτο εργαλείο της προστασίας του περιβάλλοντος μέσω της πρόληψης και του ελέγχου της δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές.
Στα πλαίσια αυτά η Ζ.Ο.Ε Σάμου ήρθε για να μείνει. Οι τρόποι ασκήσεως δραστηριοτήτων αντιμετωπίσθηκε με την οριοθέτησή της, η οποία προσδιόρισε τη φέρουσα ικανότητα των περιοχών και των φυσικών οικοσυστημάτων προκειμένου αυτά να δεχθούν ή όχι και άλλες δραστηριότητες με μόνο στόχο να εξαλειφτεί ο κίνδυνος να υποβαθμισθούν κατά τρόπο ανεπανόρθωτο. Η χωροταξική διάθρωση της Σάμου κάλυψε με γνώμονα τις χρήσεις γης, σε όλες τις περιπτώσεις, ουσιαστικά τις δυνατότητες ή μη αξιοποίησης της ιδιοκτησίας. Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε ένα τμήμα της Ζ.Ο.Ε Γ3 το οποίο ακυρώθηκε με την απόφαση του ΣτΕ 3772/2003, ενώ η εφαρμογή στο όλον των Ζ.Ο.Ε Σάμου παραμένει έωλη, αφού, μεταξύ μας, πολλοί τις μίσησαν και ακόμη περισσότεροι δε σεβάστηκαν.
Οι Χρήσεις Γης και ο θεμιτός περιορισμός της ελεύθερης χρήσης και κάρπωσης των ακινήτων
Συγγράμματα και αναφορές επιστημονικών κοινοτήτων αναφέρουν ότι: Με τον όρο χρήσεις γης νοείται ο καθορισμός των επιτρεπόμενων χρήσεων του εδάφους, τόσο, δηλαδή, της ίδιας της γης, όσο και των συστατικών μερών αυτής, ήτοι των κτιρίων.
Από τις διατάξεις του άρθρου 24, καθώς και των άρθρων 79 παρ. 8 και 106 παρ. 1 του Συντάγματος προκύπτει ότι ο χωροταξικός σχεδιασμός ανατίθεται στην Πολιτεία, που οφείλει να θεσπίζει τις αναγκαίες ρυθμίσεις ώστε να διασφαλίζεται η προστασία του περιβάλλοντος.
Η Πολιτεία, καθορίζοντας χωροταξικά τις χρήσεις γης στις εντός και εκτός σχεδίου περιοχές, ουσιαστικά παρεμβαίνει με προληπτικά ή και κατασταλτικά μέτρα στον αναγκαίο βαθμό, στην οικονομική ή ατομική ή συλλογική δραστηριότητα. Οι χρήσεις γης πρέπει να συνδυάζουν: α) άριστους δυνατούς όρους διαβιώσεως του πληθυσμού β) οικονομική ανάπτυξη γ) εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης. Ουσιώδης τρόπος, δε για βιώσιμη ανάπτυξη, είναι η εκπόνηση των χωροταξικών σχεδίων να σκοπεύει στη θέσπιση όρων και περιορισμών δόμησης, να αποφέρει σημαντικές έννομες συνέπειες για το περιεχόμενο και τη νομιμότητα άλλων διοικητικών πράξεων, ενώ πρέπει να συγκεντρώνει τις σπουδαιότερες ιδιότητες των κανόνων δικαίου.
Στις εκτός σχεδίου περιοχές οι όροι, οι προϋποθέσεις και οι περιορισμοί των χρήσεων γης στα ακίνητα επέρχονται με θεσμικές γραμμές όπως με τις Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε).
Ειδικά οι Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου αποτελούν μορφή χωροταξικού σχεδιασμού, η οποία είναι σύμφωνη με την συνταγματική επιταγή της ορθολογικής χωροταξίας, ΚΑΙ ΟΙ ΕΝΤΟΣ ΑΥΤΩΝ ΤΙΘΕΜΕΝΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΝΟΜΙΜΟΥΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ, ΑΝΕΚΤΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 17 Σ (ΣΤΕ 1169/94 ΕΛΛΔΝΗ 36, ΣΕΛ. 1439).
Μπορεί μεταγενέστερος Δασικός Χάρτης να τροποποιεί προγενέστερες, θεσμοθετημένες Χρήσεις Γης;
Όχι. Οι θεσμοθετημένες Ζ.Ο.Ε/Χρήσεις Γης τροποποιούνται μόνο με Προεδρικό Διάταγμα, το οποίο βρίσκει νόμιμο έρεισμα στις εξουσιοδοτικές διατάξεις των άρθρων 21 παρ. 1 και 2 του ν. 1650/1986 και 29 παρ. 1 του ν. 1337/1983, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 8 παρ. 14 του ν. 1512/1985.
Όσο για τις ΠΕΡΙΑΣΤΙΚΕΣ Ζ.Ο.Ε αυτές σύμφωνα με το ν. 4280/2014 μπορούν να περιληφθούν σε εκτάσεις περιβαλλοντικής αναβάθμισης και ιδιωτικής πολεοδόμησης, ενώ σύμφωνα με το ν. 4447/2016 μπορούν να ενταχθούν στα Τοπικά Χωρικά Σχέδια, τα οποία όπως αναφέρει ο Υπουργός ΥΠΕΝ, Γ.Σταθάκης: «κορμός» του χωρικού σχεδιασμού γίνονται τα τοπικά χωρικά σχέδια, μεγιστοποιώντας την αποκέντρωση στα όρια του συνταγματικού πλαισίου.
Ωστόσο, για το αν η Ζ.Ο.Ε αποτελεί τρόπο χαρακτηρισμού εκτάσεων, ιδιαιτέρως διαφωτιστική είναι η ΣτΕ 4846/2012: ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΕΙΔΙΚΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΚΑΙ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ ΔΟΜΗΣΗΣ ΣΕ ΕΚΤΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΚΤΟΣ ΟΡΙΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΩΝ ΥΠΟ ΡΥΘΜΙΣΗ ΕΚΤΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΝΟΜΙΜΩΣ ΕΡΕΙΔΕΤΑΙ, ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΜΕΝ ΤΑ ΔΑΣΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ στις παρεχόμενες από τις αρμόδιες δασικές υπηρεσίες πληροφορίες, με βάση τα υφιστάμενα στοιχεία φωτογραφήσεως και χαρτογραφήσεως κάθε συγκεκριμένης περιοχής, τις διενεργηθείσες αυτοψίες ή άλλα πρόσφορα σχετικά στοιχεία, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΙ ΔΑΣΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ Η ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΚΔΟΣΗ ΠΡΑΞΕΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΥ ΚΑΤ΄ ΑΡΘ. 14 Ν 998/1979, ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΔΕ ΤΙΣ ΑΝΑΔΑΣΩΤΕΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΣΤΙΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΚΗΡΥΞΗΣ ΑΝΑΔΑΣΩΣΗΣ. Κατά τη θέσπιση ζωνών εντός ΖΟΕ λαμβάνεται υπ΄ όψη η ιδιαίτερη φύση και ο συγκεκριμένος χαρακτήρας των προς προστασία περιοχών, το μέγεθος και το είδος των προβλημάτων τους και άλλες παράμετροι, που αξιολογούνται αυτοτελώς σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, επομένως οι επιβαλλόμενοι περιορισμοί δεν αποκλείεται να διαφοροποιούνται ακόμη και εντός μείζονος περιοχής με την ίδια ονομασία, εφ΄ όσον κατά την εκτίμηση της Διοικήσεως δεν συντρέχουν οι αυτές συνθήκες. Επίσης και η ΣτΕ 3772/2003: «Ο σκοπός των Ζ.Ο.Ε είναι σύμφυτος με το σκοπό του χαρακτηρισμού».
Στην περίπτωση Σάμος γνωρίζουμε ότι, εντός μειζόνων περιοχών Ζ.Ο.Ε εντάσσονται και υποκατηγορίες αυτών με αμιγώς δασικές εκτάσεις, όπως αυτές αναφέρονται στο Σχέδιο του Π.Δ. ως προστατευόμενες και διεπόμενες από τη δασική νομοθεσία, ν. 998/1979. Ο Δασικός Χάρτης, όταν καταρτιστεί γι’ αυτές τις περιοχές, οφείλει να τις αποτυπώνει, ενώ μπορεί να θεωρηθεί αναμενόμενος ο δασικός χαρακτήρας ακινήτων.
Προς το παρόν το «δείγμα Δασικός Χάρτης του ΔΔ Σαμίων», έρχεται σε ευθεία αντίφαση με τις Ζ.Ο.Ε – Ζ και Ι – και τη δυνατότητα στο όλον αξιοποίησης των ακινήτων που εμπίπτουν σε αυτές, δηλ. στη ζώνη Ζ της καλλιέργειας ή επανακαλλιεργείας και δόμησής τους και στη ζώνη Ι μέσω μεγάλων ή και μικρότερων τουριστικών επενδύσεων. Αυτές ακριβώς οι δυνατότητες καθορίστηκαν με τις προαναφερόμενες Ζ.Ο.Ε προσδίδοντας στους ιδιοκτήτες αυτών των ακινήτων ένα χωροταξικό κεκτημένο που ενώ, προφανώς, περιορίζει την απρόσκοπτη και ελεύθερη κάρπωση της ιδιοκτησίας τους για την προστασία του περιβάλλοντος, ταυτόχρονα καθορίζει ΤΗΝ ΚΑΤΑ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ η οποία όμως σε καμία περίπτωση δεν την αδρανοποιεί. Σαφώς μπορεί εντός Γεωργικών Εκτάσεων να περιέχονται και Δασικές, πάντα στο μέτρο και πλαίσιο του λάθους.
Στο ΔΔ ΣΑΜΙΩΝ ΈΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΠΟΣΟΣΤΟ 30-40%, ΤΩΝ ΖΩΝΩΝ Ζ «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΓΗΣ» ΚΑΙ Ι «ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ, ΑΝΑΨΥΧΗΣ & ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ» ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΔΑΣΙΚΟ ΧΑΡΤΗ ΤΟΥ ΔΔ ΣΑΜΙΩΝ ΝΑ ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΝΤΑΙ ΣΕ ΔΑΣΗ ΚΑΙ ΔΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ, ΔΙΑΓΡΑΦΟΝΤΑΣ ΕΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΥΟ ΑΞΟΝΕΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ, ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.
Στην κατάρτιση του Π.Δ Ζ.Ο.Ε Σάμου συμμετείχαν και γνωμοδότησαν: Το ΣτΕ (αρ.129/1994) με οδηγό το άρθρο 24 παρ. 1 του Συντάγματος: «...Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας …»., η Δ/νση Δασών Σάμου (αρ. πρωτ. 194/26-2-1992), το Υπουργείο Γεωργίας στο οποίο υπάγονταν τότε οι Δ/νσεις Δασών και τα Δασαρχεία (αρ.πρωτ. 63390/5-3-1990 και 79098/7-7-1992), το ΥΠΕΧΩΔΕ, η Τοπική Αυτοδιοίκηση Σάμου κατά το μεγαλύτερο μέρος της, η ΚΑ΄ ΕΠΚΑ αλλά και θεσμικοί φορείς. Κατόπιν της δημοσίευσης του ΦΕΚ πδ για τη Ζ.Ο.Ε Σάμου κεντρικές δημόσιες υπηρεσίες αποστέλλουν στην τοπική αυτοδιοίκηση διευκρινιστικά έγγραφα για την ισχύ του πδ και την εφαρμογή του σε συγκεκριμένες Ζ.Ο.Ε.
Όλοι οι εμπλεκόμενοι είχαν χρόνο, (8 έτη), βήμα και λόγο για να εκφράσουν απόψεις, να καταγράψουν γνωμοδοτήσεις και να επανα υποβάλλουν αυτές όπου χρειάζονταν προκειμένου να προλάβουν, για τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, ν’ αντιστρέψουν καταστάσεις που θα οδηγούσαν σε μελλοντικές, όπως η τωρινή, αναντιστοιχίες.
Πως μπορούμε σήμερα, έτσι απλά, να θεωρήσουμε τα νέα δεδομένα, δεδομένα, όταν αυτά έρχονται να καταργήσουν τη χρήση στην οποία αποσκοπεί έκαστη ιδιοκτησία;
Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση του ν. 4280/2014 «Περιβαλλοντική αναβάθµιση και ιδιωτική πολεοδόµηση – Βιώσιµη ανάπτυξη οικισµών -Ρυθµίσεις δασικής νοµοθεσίας» .... Το δικαίωµα στην ιδιοκτησία, µια από τις κυριότερες πτυχές της οικονοµικής ελευθερίας, προστατεύεται τόσο από το Ελληνικό Σύνταγµα του 1975, όσο και από την Ευρωπαϊκή Σύµβαση για τα Δικαιώµατα του Ανθρώπου (άρθρο 1 του πρώτου πρωτοκόλλου της Σύµβασης) και µετά την επίσηµη ενσωµάτωση της τελευταίας στη Συνθήκη του Μάαστριχτ (άρθρο ΣΤ, παράγραφος 2 "Κοινές διατάξεις"), προστατεύεται επίσης από το ∆ίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το δικαίωµα στην ιδιοκτησία διασφαλίζεται επίσης στο άρθρο 9 της ∆ιακήρυξης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τα Θεµελιώδη Δικαιώµατα και Ελευθερίες.
Περαιτέρω, βάσει του άρθρου 17 παράγραφος 1 του Ελληνικού Συντάγµατος, η ιδιοκτησία προστατεύεται ως ιδιωτικό δικαίωµα έναντι του κράτους και των άλλων δηµοσίων οργάνων εξουσίας: "Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του κράτους, τα απορρέοντα ωστόσο δικαιώµατα δεν πρέπει να ασκούνται εις τρόπον ώστε να αποβαίνουν εις βάρος του γενικού συµφέροντος". Το άρθρο αυτό αναγνωρίζει το δικαίωµα στην ιδιοκτησία και παραθέτει το πλαίσιο και τους όρους προστασίας της.
Σύµφωνα µε τις σχετικές αποφάσεις του Συµβουλίου του Κράτους, το άρθρο αυτό "αν και απαγορεύει τη στέρηση της ιδιοκτησίας χωρίς να συντρέχουν οι όροι που διατυπώνονται στο άρθρο αυτό, δεν απαγορεύει στη νοµοθετική αρχή να εγκρίνει περιορισµούς που µειώνουν την ουσία και την εµβέλεια του δικαιώµατος στην ιδιοκτησία βάσει αντικειµενικών κριτηρίων και προς όφελος του γενικού συµφέροντος, ΥΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΟΤΙ ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΑΥΤΟΙ ΔΕΝ ΚΑΤΑΡΓΟΥΝ Η ΚΑΤΑΣΤΟΥΝ ΑΝΕΝΕΡΓΗ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΑΠΟΣΚΟΠΕΙ Η ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ"…
Κατά τον ίδιο τρόπο, όσον αφορά το δικαίωµα στην ιδιοκτησία και τους περιορισµούς που ενδεχοµένως µπορούν να επιβάλουν τα κράτη, το άρθρο 1 του πρώτου πρωτοκόλλου στην Ευρωπαϊκή Σύµβαση ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου αναφέρει ότι "Παν φυσικόν ή νοµικόν πρόσωπον δικαιούται σεβασµού της περιουσίας του. Ουδείς δύναται να στερηθεί της ιδιοκτησίας αυτού ή µη δια λόγους ωφελείας και υπό τους προβλεποµένους υπό του νόµου και των γενικών αρχών του ∆ιεθνούς ∆ικαίου όρους."
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων έχει κατ' επανάληψη προστατεύσει το δικαίωµα της ιδιοκτησίας στις αποφάσεις του, όπου υπογραµµίσθηκε ότι δεν είναι αρκετό να συντρέχουν λόγοι δηµοσίου συµφέροντος προκειµένου ένα άτοµο να στερηθεί της ιδιοκτησίας του, αλλά θα έπρεπε επίσης να υπάρχει µια σωστή στάθµιση των απαιτήσεων γενικού συµφέροντος και της προστασίας των ατοµικών θεµελιωδών δικαιωµάτων...
Συνεπώς, ο καθορισμός Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου Σάμου και η επιβολή όρων και περιορισμών χρήσεων γης, στην προκειμένη των Ζ.Ο.Ε – Ζ και Ι, κατέγραψε και αποτύπωσε εγκαίρως και ισόρροπα τον προορισμό των ιδιοκτησιών σε συνδυασμό με την, προς όφελος του γενικού συμφέροντος, προστασία του περιβάλλοντος.
Αυτές οι ιδιοκτησίες στο νησί μας, στις Ζ.Ο.Ε - Ζ και Ι - έχουν ήδη εκτελέσει την υποχρέωση τους στην ορθολογική χωροταξία, συμμετέχουν στη διατήρηση της βιώσιμης ανάπτυξης και στην προστασία του περιβάλλοντος, εν τέλει στον επιδιωκόμενο σκοπό της θεσμοθέτησής τους.
Άλλωστε, μόνη η αναγνώριση της καταρχήν δυνατότητας δομήσεως των εκτός σχεδίου και ορίων περιοχών δεν αντίκειται στις περί χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού συνταγματικές διατάξεις με το οποίο επιδιώκεται ο άμεσος έλεγχος της οικιστικής ανάπτυξης, με τον καθορισμό επιτρεπόμενων χρήσεων γης και ειδικότερων όρων και περιορισμών δομήσεως, προσαρμοσμένων στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ανάγκη προστασίας της περιοχής που αφορά (ΣτΕ 4534/2013, 1130/1999, 1174/1994, 1169/1994 κ.α.)
Η Αστική Ευθύνη του Δημοσίου και οι νομολογιακές εξελίξεις ΣτΕ στο ζήτημα της αποζημίωσης για τη στέρηση χρήσης της ιδιοκτησίας
Σε εφαρμογή του άρθρου 105ΕισΝακ γεννάται Ευθύνη του Δημοσίου, από τη θέσπιση κανόνος δικαίου, από τ΄αρμόδια προς τούτο, κατά το Σύνταγμα, όργανα, εάν ο κανόνας αυτός αντίκειται σε άλλον υπερκείμενο και ως εκ τούτου, επικρατούντα (ΣτΕ 1686/2002).
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι στην Αιτιολογική του ν. 4389/2016 αναφέρεται στο άρθ. 153, παρ.δ ….η υπάρχουσα δόµηση και η εξέταση και ο έλεγχος, όλων των δεδοµένων όπως ο αριθµός των νόµιµων οικοδοµικών αδειών που έχουν εκδοθεί, ο χρόνος έκδοσης τους, τα νοµίµως υφιστάµενα κτίσµατα προ του 55, τα δηλωµένα µε τον ν.4178/2013, εγκρίσεις Γενικών πολεοδοµικών Σχεδίων, ΣΧΟΑΑΠ, ΖΟΕ, εγκρίσεις ρυµοτοµικών σχεδίων, εγκρίσεις κατά παρέκκλιση όρων δόµησης, πολεοδοµικές µελέτες επεκτάσεων κλπ. Για τις περιοχές αυτές, επιλαµβάνεται ειδική επιτροπή όπως προβλέπεται στην παράγραφο 2 του άρθρου. Έργο της επιτροπής είναι µέσα σε διάστηµα 8 µηνών (µε δυνατότητα παράτασης 4 µηνών), η εξέταση και ο έλεγχος όλων των δεδοµένων και η σύνταξη σχετικής έκθεσης, όπου θα καταγράφεται τεκµηριωµένα, η διερεύνηση των αίτιων μεταβολής της δασικής µορφής.
Στην περίπτωση ευθύνης του Δημοσίου από νομοθετικές διατάξεις, ή παράλειψη νομοθετήσεως, ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση του ζημιωθέντος γεννάται μόνο αν οι επιζήμιες συνέπειες επέρχονται απευθείας από την επίμαχη διάταξη, πριν δε και ανεξάρτητα από οποιαδήποτε εφαρμογή της με πράξη της Διοίκησης. Στις λοιπές περιπτώσεις, κατά τις οποίες οι επιζήμιες συνέπειες επέρχονται από την εφαρμογή του πιο πάνω κανόνα δικαίου, δηλαδή από την πράξη της Διοίκησης που το εφαρμόζει στην ατομική περίπτωση, η ευθύνη έναντι του ζημιωθέντος προκύπτει όχι από τον κανόνα δικαίου, αλλά από την τελευταία αυτή πράξη (ΣτΕ 1038/2006).
Ωστόσο, η πάγια νομολογία που ερμηνεύει τις προϋποθέσεις στοιχειοθέτησης της αστικής ευθύνης του Δημοσίου κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ, η ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη πρέπει να είναι παράνομη (ΣτΕ1024/2005, 1011/2008, 322, 1512,3089/2009, 167, 201/2014), έννοια μάλιστα που ερμηνεύεται διασταλτικά, εφόσον η σχετική προϋπόθεση συντρέχει όχι μόνο σε περίπτωση παράβασης κανόνων δικαίου, αλλά και κανόνων της επιστήμης και της τέχνης (Ευθύνη του Δημοσίου, τηρουμένων και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, υπάρχει όχι μόνο όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου του παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία και τους οικείους κανονισμούς, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης (ΣτΕ 347, 4776/1997, 3632/2001, 1221/2002, 2727/2003,2146/2004, 2579/2006, 2796/2006, 1019/2008, 1183/2013). ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΟΥΜΕ ΟΤΙ Η Δ/ΝΣΗ ΔΑΣΩΝ ΣΑΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΡ. ΠΡΩΤ. 194/26-2-1992 ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ Ζ.Ο.Ε ΣΑΜΟΥ ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΟΥ ΚΑΙ ΔΑΣΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ, ΕΝΩ ΚΑΤΑΛΗΓΕΙ: ΓΕΝΙΚΑ Η ΜΕΛΕΤΗ, ΣΕ ΟΤΙ ΑΦΟΡΑ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΜΠΙΠΤΟΥΝ ΣΤΗ ΔΑΣΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ, ΚΡΙΝΕΤΑΙ ΣΑΝ ΚΑΛΗ ΚΑΙ ΣΕ ΓΕΝΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΣΥΜΦΩΝΟΥΜΕ ΜΕ ΑΥΤΗ.
Το νομικό καθεστώς της αστικής ευθύνης του Δημοσίου συμπληρώνει η εμβληματική απόφαση ΣτΕ Ολ 1501/2014, μια απόφαση που κινείται στα χνάρια της νομολογίας των Δικαστηρίων της Ένωσης για την καθιέρωση της ευθύνης των κρατών μελών, λόγω παραβιάσεων του κοινοτικού δικαίου. Με αυτή την απόφαση η Ολομέλεια ΣτΕ επιλύει ζητήματα και αναγνωρίζει την ευθύνη του Δημοσίου από ζημιογόνες πράξεις των οργάνων του, όχι μόνο παράνομες, όπως ρητώς προβλέπει η διάταξη του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ, αλλά και νόμιμες.
Για πρώτη φορά η απόφαση ΣτΕ 5504/2012, ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΠΑΡΑΘΕΤΕΙ Η ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ, εκδόθηκε επί ακυρωτικής διαφοράς και ΕΞΕΤΑΣΕ ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ ΑΠΟ ΣΥΝΝΟΜΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΑΡΕΜΠΙΠΤΟΝΤΩΣ. Κρίθηκε συναφώς ότι, ΟΤΑΝ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΣΚΟΠΟ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΜΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΧΟΥΝ ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΟΥΣΙΩΔΗ ΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ, ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ, ΔΕΝ ΑΝΑΙΡΕΙΤΑΙ ΕΚ ΜΟΝΟΥ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΑΥΤΟΥ Η ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ, ΑΛΛΑ ΓΕΝΝΑΤΑΙ ΑΞΙΩΣΗ ΤΩΝ ΤΥΧΟΝ ΘΙΓΟΜΕΝΩΝ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ΠΡΟΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ, ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΤΑΣΗ, ΤΗΝ ΕΝΤΑΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΖΗΜΙΑΣ, αδιαφόρως εάν έχει περιληφθεί σχετική ρήτρα στην κανονιστική πράξη επιβολής των περιοριστικών όρων και απαγορεύσεων, υπό την αυτονόητη, πάντως, προϋπόθεση ότι το επιβαλλόμενο βάρος υπερβαίνει το εύλογο όριο ανοχής και αλληλεγγύης, το οποίο δικαιούται να αξιώνει το Κράτος από το σύνολο των πολιτών ή ορισμένη μερίδα τους, σύμφωνα με το άρθρο 25 παρ. 4 του Συντάγματος και ενόψει του κατά το άρθρο 17 παρ. 1 του Συντάγματος κοινωνικού περιεχομένου της ιδιοκτησίας.
ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ Η ΖΗΜΙΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΙ ΜΕ ΠΛΗΡΗ ΚΑΙ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΣΤΕΡΗΣΗ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ, ΑΛΛΑ ΝΑ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ ΑΡΚΟΥΝΤΩΣ ΣΟΒΑΡΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΟΠΩΣ Η ΧΡΗΣΗ, Η ΚΑΡΠΩΣΗ, Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ.
Επομένως, το ΣτΕ δέχεται ότι η αποζημιωμένη ευθύνη του δημόσιου στοιχειοθετείται γενικώς στην περίπτωση πρόκλησης ζημιάς και από νόμιμες πράξεις, ανεξαρτήτως των ειδικώς οριζόμενων περιπτώσεων (άρθ. 17 παρ. 2 επ., 18 παρ. 5 και 24 παρ. 6 του συντάγματος και σχετική νομοθεσία). Στην περίπτωση βεβαίως των ζημιογόνων νόμιμων πράξεων, η ευθύνη θεμελιώνεται απευθείας στη διάταξη του άρθρου 4 παρ. 5 του συντάγματος (ΣτΕ 2165/2013).
Άρα, οι ιδιοκτήτες των ακινήτων στις Ζ.Ο.Ε – Ζ και Ι μπορούν βασιζόμενοι στο αρθ. 105 του ΕισΝΑΚ να επιδιώξουν με την άσκηση ευθείας αγωγής κατά του Ελληνικού Δημοσίου προσφεύγοντας στο αρμόδιο διοικητικό δικαστήριο την επιδίκαση αποζημίωσης, η οποία αντιστοιχεί στην κατά προορισμό χρήση του θιγομένου ακινήτου τους, όπως αυτό προβλέπεται από τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, που ισχύει στις προαναφέρομενες περιοχές.
Επιπλέον, ένας άλλος χάρτης, ο χάρτης των αποζημιώσεων για τις θιγόμενες ιδιοκτησίες εν’ όψει της προστασίας του περιβάλλοντος καθορίζεται από μια πρόσφατη απόφασή του ΣτΕ. Πλέον οι θιγόμενοι ιδιοκτήτες μέσω της ενδικοφανούς διαδικασίας έχουν τη δυνατότητα με αίτησή τους προς τη Διοίκηση, να ζητήσουν:
1) την ανταλλαγή της έκτασής τους με έκταση του Δημοσίου ή
2) την παραχώρηση κατά χρήση δημόσιας έκτασης σε παραπλήσια περιοχή για ανάλογη χρήση ή εκμετάλλευση,
3) την καταβολή εφάπαξ ή περιοδικής αποζημίωσης,
4) τη μεταφορά συντελεστή δόμησης σε άλλη ιδιοκτησία.
Εάν το αίτημα τους απορριφθεί, τότε η πράξη αυτή δύναται να προσβληθεί με αίτηση ακυρώσεως στα Διοικητικά Δικαστήρια, τα οποία θα αποφασίσουν και για τον τρόπο αποζημίωσης.
Οι ιδιοκτήτες στο ΔΔ Σαμίων συνέβαλλαν τα μέγιστα στον καθορισμό Ζ.Ο.Ε του νησιού ανεχόμενοι τον περιορισμό χρήσης της ιδιοκτησίας τους μη προσβάλλοντας αυτές, ενόσω είχαν τη δυνατότητα. Σήμερα λόγω δασικού χάρτη αυτοί ακριβώς οι ιδιοκτήτες βλέπουν τόσο το δικαίωμα ελεύθερης κάρπωσης των ακινήτων τους να καταστρατηγείται, όσο αυτή η θεσμοθετημένη και ήδη περιορισμένη χρήση τους, να περιορίζεται περαιτέρω, κατά συνέπεια να καταργείται ακόμη και η ίδια η ιδιοκτησία, γεγονός για το οποίο θα επανέλθουμε με επόμενες απόψεις μας.
Γιατί, γνωστό τοις πάση ότι το τεκμήριο υπέρ του δημοσίου στη Σάμο δεν ισχύει, ενώ οϊμέ! ΤΑ ΔΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΔΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΕΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΜΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΑΥΤΑ ΝΑ ΜΗ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΑ!
Τέλος, μην ξεχνάμε ότι τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια των Δήμων υποχρεωτικά θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση. Άπαντες έχουν το δικαίωμα συμμετοχής με κατάθεση απόψεων προκειμένου για αυτά να αποφασίσουμε εμείς για εμάς.
Η Προστασία του Περιβάλλοντος είναι ισχυρό, δεδομένο δικαίωμά μας. Το δικαίωμα στην ιδιοκτησία είναι επίσης ισχυρό, δεδομένο δικαίωμά μας. Η ανάπτυξη έχει λόγο ύπαρξης όταν αυτά τα έννομα αγαθά προστατεύονται και όχι όταν εξαντλούνται προς όφελος του ενός έναντι του άλλου. Υπάρχει ήδη η βάση της αρμονικής συνύπαρξης.
Να πορευθούμε με αυτή;
Κ.Α
