Οι βασικές προβλέψεις του νομοσχεδίου, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του Υπουργείου Περιβάλλοντος, περιλαμβάνουν τα εξής:
* Διαχωρισμός αρμοδιοτήτων και λειτουργία στη δημόσια διοίκηση με κεντρική ρύθμιση την κατάργηση της πολεοδομίας, όπως την γνωρίσαμε μέχρι σήμερα. Την αρμοδιότητα έκδοσης των αδειών δόμησης (εγκριτική) ασκούν οι Υπηρεσίες Δόμησης - που αντικαθιστούν τα σημερινά πολεοδομικά γραφεία - των Δήμων. Την αρμοδιότητα ελέγχου της ορθής εκτέλεσης των αδειών (ελεγκτική) ασκούν οι Ελεγκτές Δόμησης, που εποπτεύονται από το ΥΠΕΚΑ και την αποκεντρωμένη Διοίκηση. Οι Ελεγκτές είναι Μηχανικοί, με καθήκοντα ασυμβίβαστα του δημοσίου υπαλλήλου λειτουργούν ανεξάρτητα και δεν τελούν σε σχέση ιεραρχικού ελέγχου ή εποπτείας με τις Υπηρεσίες Δόμησης (Υ.ΔΟΜ.). Την αρμοδιότητα κρατικής και συνεχούς εποπτείας της άσκησης του έργου των Υ.ΔΟΜ και των Ελεγκτών Δόμησης, ασκεί η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Δόμησης και Ενέργειας καθώς και τα Συμβούλια Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων - που υποκαθιστούν τα υφιστάμενα όργανα γνωμοδότησης όπως το Κεντρικό Συμβούλιο Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος που καταργείται.
* Διαφάνεια. Η υποβολή όλων των απαιτούμενων δικαιολογητικών στοιχείων και μελετών, προβλέπεται να είναι ηλεκτρονική.
* Απλοποίηση και επιτάχυνση. Η έγκριση δόμησης θα χορηγείται σε πέντε ημέρες, ενώ για την έγκριση δόμησης ελέγχονται τα βασικά στοιχεία που αποτελούν τον δείκτη περιβαλλοντικής επιβάρυνσης της κατασκευής στο φυσικό ή οικιστικό περιβάλλον. Η άδεια δόμησης χορηγείται σε δυο ημέρες από την προσκόμιση των απαραίτητων μελετών και λοιπόν εγκρίσεων και την ανάληψη της ευθύνης από τους Μελετητές Μηχανικούς.
* Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση. Στην πλήρη εφαρμογή του πλαισίου η διαδικασία κατάθεσης των απαιτούμενων για την χορήγηση άδειας δόμησης θα γίνεται ηλεκτρονικά. Τα προβλεπόμενα Μητρώα Μελετητών και Επιβλεπόντων Μηχανικών με τα επαγγελματικά τους προσόντα και δικαιώματα, θα κατοχυρώσουν τους πολίτες από φαινόμενα παράνομης άσκησης επαγγέλματος.
* Έλεγχος της εφαρμογής των αδειών δόμησης. Προβλέπεται νέα διαδικασία ελέγχου της ορθής εκτέλεσης των οικοδομικών εργασιών που εγκρίνονται μέσω των αδειών, στο πλαίσιο κατασταλτικής δράσης του κράτους.
* Τέλος, καταργούνται τα υπάρχοντα γνωμοδοτικά όργανα και θεσμοθετούνται νέα σε αντικατάσταση των υφιστάμενων, όπως τα Συμβούλια Αρχιτεκτονικής κλπ.