Η ανακοίνωση από τον υπουργό Εξωτερικών Δημήτρη Δρούτσα της κυβερνητικής απόφασης να μην κηρυχθεί Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στο Αιγαίο αιφνιδίασε το εσωτερικό ακροατήριο, αλλά όχι και όσους γνωρίζουν όσα συμβαίνουν στην αθέατη πλευρά των ελληνοτουρκικών σχέσεων
Τα… δαντελωτά χωρικά ύδατα
Σύμφωνα με εξακριβωμένες πληροφορίες, το σενάριο των κλιμακωτών ή δαντελωτών χωρικών υδάτων της περιόδου 1999-2004 έχει επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο, με την Άγκυρα να εμφανίζεται διατεθειμένη να αποδεχθεί το δικαίωμα της Αθήνας να τα επεκτείνει σε κάποιες περιοχές σε 12 ναυτικά μίλια, όχι πάντως στο ανατολικό Αιγαίο.
Ειδικότερα, στις ηπειρωτικές ακτές, με την εξαίρεση της Θράκης (ανατολικά της Θάσου), όπου λόγω του ανοίγματος των Στενών οι Τούρκοι δεν θα ήθελαν να περιοριστεί δραματικά το κομμάτι υφαλοκρηπίδας που διεκδικούν εκεί. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ενδείξεις κατά τις οποίες εξετάζεται το ενδεχόμενο τουρκικής υποχώρησης για το σημείο αυτό.
Δυτικά του 25ου μεσημβρινού
Ο κανόνας των 12 ναυτικών μιλίων αναμένεται να εφαρμοστεί και δυτικά του 25ου μεσημβρινού (που χωρίζει το Αιγαίο στη μέση) με ορισμένες μικρές εξαιρέσεις. Υπάρχουν πάντως περιοχές, κυρίως μεταξύ Κυκλάδων και Δωδεκανήσων, αλλά και στα ίδια τα Δωδεκάνησα, όπου λόγω γεωγραφίας τα χωρικά ύδατα αναμένεται να παραμείνουν στα 6 ν.μ., προς διευκόλυνση της διεθνούς ναυσιπλοΐας.
Εκ των πραγμάτων τίθεται θέμα ευθυγράμμισης του εθνικού εναερίου χώρου, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι η Αθήνα και η Άγκυρα διαπραγματεύονται επί ενός πολιτικού κειμένου αρχών, με την τουρκική πλευρά να πιέζει για ελληνική δέσμευση σχετικά με τη μη κήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο μέλλον.
Η ελληνική κυβέρνηση προτίθεται να θέσει χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση των διερευνητικών επαφών μετά τις τουρκικές εκλογές, ώστε αν παρέλθει χωρίς αποτέλεσμα η προθεσμία, να συμφωνηθεί παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Αποδέχονται υφαλοκρηπίδα;
Διπλωματικές πηγές υποστηρίζουν ότι η Άγκυρα έχει αφήσει να εννοηθεί κεκλεισμένων των θυρών ότι μπορεί να αποδεχθεί ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, κάτι που, εφόσον επιβεβαιωθεί, θα δώσει ισχυρή δυναμική στις διαπραγματεύσεις.
Η αλήθεια είναι ότι η τελική έκβαση θα καθοριστεί σε πολιτικό και όχι σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Βασική αρχή της διαδικασίας είναι ότι τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί αν δεν έχουν συμφωνηθεί όλα.
Αγκάθι των διαπραγματεύσεων αποτελεί το Καστελόριζο, στην υφαλοκρηπίδα του οποίου εικάζεται βασίμως ότι κρύβονται σημαντικά ενεργειακά κοιτάσματα.
Το Καστελόριζο
Όπως δημοσίως διακήρυξε ο τούρκος ΥΠΕΞ Α. Νταβούτογλου, η διαπραγματευτική θέση της Αγκυρας είναι ότι το Καστελόριζο πρέπει να εξαιρεθεί από τη συζήτηση, γιατί δεν ανήκει στο Αιγαίο αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο. Επικαλείται μάλιστα παλαιότερη απόφαση του Διεθνούς Υδρογραφικού Οργανισμού για τον γεωγραφικό διαχωρισμό των θαλασσών, βάσει της οποίας το Αιγαίο «σταματά» λίγο μετά τη Ρόδο. Κομβικό σημείο της θεώρησης είναι ότι η πλήρης ΑΟΖ του Καστελόριζου σχεδόν αγγίζει εκείνη της Κυπριακής Δημοκρατίας και είναι αυτός ο βασικός λόγος για την οποίο η Τουρκία βάζει «βέτο».
Δεσμεύσεις Ερντογάν
Παράγοντες της ελληνικής διπλωματίας, που έχουν γνώση της υπόθεσης, υποστηρίζουν ότι ο τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν έχει δεσμευτεί προς τον ομόλογό του Γ. Παπανδρέου ότι δεν πρόκειται να εγείρει ζήτημα γκρίζων ζωνών, όπως συνέβη το 2004, στο παραπέντε της ανακοίνωσης ελληνοτουρκικής συμφωνίας, η οποία για το λόγο αυτό ναυάγησε. Ωστόσο, είναι βάσιμη η καχυποψία της ελληνικής πλευράς που αισιοδοξεί, ωστόσο, ότι ένας εκλογικός θρίαμβος του κυβερνώντος κόμματος στην Τουρκία θα επιτρέψει στον Ρ.Τ. Ερντογάν να περιθωριοποιήσει το κεμαλικό στρατιωτικό κατεστημένο και να απελευθερωθεί από την πραγματική ή σκηνοθετημένη πίεση που του ασκεί.
Πόσο μας συμφέρει η κήρυξη της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης
Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη -«μόδα των τελευταίων μηνών» τη χαρακτήρισε ο υπουργός Εξωτερικών Δ. Δρούτσας- είναι μια έννοια που εισήχθη το 1982, ωστόσο μπήκε στη δημόσια συζήτηση τον τελευταίο χρόνο, με αφορμή τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που πιθανολογείται ότι υπάρχουν στο Αιγαίο.
Τι σημαίνουν αυτά τα τρία γράμματα; Πόσο συμφέρει την Ελλάδα να κηρύξει την ΑΟΖ και γιατί δεν το κάνει; Είναι προτιμότερο να λύσουμε το ανοιχτό εδώ και δεκαετίες ζήτημα οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας; Στα παραπάνω ερωτήματα απαντούν δύο ειδικοί στις διεθνείς σχέσεις, ο πρόεδρος του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, καθηγητής Γρηγόρης Τσάλτας, και ο δικηγόρος και επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής του ιδίου πανεπιστημίου Άγγελος Συρίγος. Ο μεν πρώτος υποστηρίζει ότι η συζήτηση περί ΑΟΖ είναι αποπροσανατολιστική, γιατί το μόνο που χάνουμε όσο δεν οριοθετούμε την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη είναι... τα ψάρια του Αιγαίου. Πιστεύει δε ότι η συζήτηση είναι άκαιρη, καθώς ένας επιπλέον όρος θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τη διαπραγμάτευση για την υφαλοκρηπίδα, που είναι το κυρίαρχο ζητούμενο. Ο δεύτερος υποστηρίζει ότι η θέσπιση ΑΟΖ «είναι μια μόδα που συμφέρει τη χώρα», καθώς διασφαλίζει την πολιτική και οικονομική ενότητα του ελλαδικού χώρου.
ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΥΡΙΓΟΣ Η ΑΟΖ είναι μια «μόδα» που συμφέρει την Ελλάδα
Ο όρος της υφαλοκρηπίδας είναι γεωλογικός, ενώ της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) οικονομικός. Ποιος από τους δύο είναι ισχυρότερος;
Η ΑΟΖ είναι ένας νομικός θεσμός που δεν έχει σχέση με οποιοδήποτε φυσικό γεγονός της θαλάσσιας περιοχής στην οποία γίνεται η ανάπτυξή της. Αντιθέτως η νομική υφαλοκρηπίδα συνελήφθη ως έννοια λόγω της γεωλογικής υφαλοκρηπίδας. Από εκεί και πέρα όμως, οι λόγοι της νομικής δημιουργίας και των δύο θαλασσίων ζωνών ήσαν η εξασφάλιση αποκλειστικών δικαιωμάτων επί των πλουτοπαραγωγικών πηγών σε μια ευρεία περιοχή έξω από τις ακτές του ενδιαφερομένου κράτους και η παρεμπόδιση τρίτων κρατών να ερευνήσουν και να εκμεταλλευθούν πηγές που βρίσκονταν μπροστά από τις ακτές άλλου κράτους.
Και οι δύο θαλάσσιες ζώνες είναι εξίσου ισχυρές στο νομικό πεδίο. Η βασική τους διαφορά είναι ότι η υφαλοκρηπίδα περιλαμβάνει τον βυθό και το υπέδαφος της θάλασσας και υπό προϋποθέσεις μπορεί να επεκταθεί σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 μιλίων από τις ακτές. Η ΑΟΖ εκτείνεται έως 200 μίλια από τις ακτές και περιλαμβάνει εκτός από τον βυθό και το υπέδαφος και τα υπερκείμενα ύδατα. Επίσης η ΑΟΖ δεν αφορά αποκλειστικώς την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών αλλά συνδέεται και με την προστασία και τον περιβαλλοντικό έλεγχο αυτών των πηγών καθώς και την επιστημονική έρευνα.
Ποια θαλάσσια ζώνη διασφαλίζει καλύτερα τα συμφέροντα της χώρας μας;
H θέσπιση AOZ μας συμφέρει για τέσσερις λόγους. Καταρχήν διασφαλίζει την πολιτική και οικονομική ενότητα του ελλαδικού χώρου, τις ηπειρωτικές περιοχές με τα νησιά. Κατά δεύτερο λόγο, βοηθά στην ορθή προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, που είναι και ο μόνος πλούτος του Αιγαίου τον οποίο πραγματικά εκμεταλλευόμαστε μέσω του τουρισμού. Επιπλέον, η περιβαλλοντική διάσταση της ΑΟΖ βοηθά στην αντιμετώπιση του οξύτατου προβλήματος που υπάρχει με τα αλιευτικά πεδία του Αιγαίου, που καταστρέφονται συστηματικά πέραν των 6 μιλίων από τις ακτές μας λόγω υπεραλιεύσεως. Τέλος, προσφέρει δυνατότητες οικονομικής εκμεταλλεύσεως πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, όπως επί παραδείγματι την παραγωγή ενέργειας από ρεύματα, ύδατα και ανέμους.
Μπορεί ο καθορισμός της ΑΟΖ να λύσει διά παντός τα προβλήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;
Όχι βέβαια! Τα ίδια προβλήματα που υπάρχουν σήμερα με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας θα υπάρχουν όταν θεσπιστεί η ΑΟΖ. Σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, οι κανόνες οριοθετήσεως των δύο θαλασσίων ζωνών είναι απολύτως ίδιοι. Μοναδικός τρόπος να λυθούν πολλά από τα προβλήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι η θέσπιση ΑΟΖ αλλά η αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων.
Γιατί πιστεύετε ότι η Ελλάδα δεν προχωρά στον καθορισμό ΑΟΖ στο Αιγαίο; Τι επιπτώσεις θα είχε μια τέτοια κίνηση στις διερευνητικές επαφές με την Τουρκία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας;
Η ελληνική κυβέρνηση έχει διαχειριστική αντίληψη των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Πρωταρχικό μέλημά της είναι η αποφυγή οξύνσεων και προβλημάτων. Για αυτό τον λόγο ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών έφθασε στο σημείο να περιγράψει έναν θεσμό του διεθνούς δικαίου ως «μόδα». Είναι μια περίεργη «μόδα», όμως, που κρατά 30 χρόνια και την οποία το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έχει κρίνει ως εθιμικό δίκαιο. Είναι μια μόδα που συμφέρει σίγουρα την Ελλάδα.
Ως προς τις διερευνητικές συνομιλίες, το ερώτημα που τίθεται είναι: συμμετέχουμε για να συζητάμε μόνο τις τουρκικές διεκδικήσεις ή για να θέσουμε κι εμείς κάποια θέματα, στα οποία, σε τελική ανάλυση, έχουμε την πλήρη υποστήριξη του διεθνούς δικαίου; Προφανώς, οι Τούρκοι δεν σκέφθηκαν τις διερευνητικές συνομιλίες όταν στις αρχές Μαρτίου εξεδίωκαν με πολεμικό το ιταλικό πλοίο έξω από το Καστελόριζο επειδή θεώρησαν ότι παραβίαζε τη δική τους υφαλοκρηπίδα.
Εάν το εύρος της υφαλοκρηπίδας καθορίζει και το εύρος της ΑΟΖ, όπως δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών, αποτελεί προϋπόθεση η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας για την κήρυξη της ΑΟΖ;
Στη Μεσόγειο δεν υπάρχει η δυνατότητα για πλήρη ανάπτυξη της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Προφανώς, όσο θα εκτείνεται η μία θαλάσσια ζώνη θα εκτείνεται και η άλλη, αφού οι κανόνες οριοθετήσεως είναι οι ίδιοι. Δεν αποτελεί προϋπόθεση η οριοθέτηση της μίας ζώνης για τη θέσπιση της άλλης. Μπορεί κάλλιστα η οριοθέτηση να γίνει παράλληλα.
Μήπως κατά τον καθορισμό της ΑΟΖ υπάρχουν και «γκρίζα σημεία», π.χ. στο «νησιωτικό σύμπλεγμα» του Καστελόριζου, που περιλαμβάνει και νησιά τα οποία ανήκουν στην Τουρκία;
Η Τουρκία δεν αμφισβητεί την οριοθέτηση που έχει γίνει τον Ιανουάριο του 1932 στην περιοχή του Καστελόριζου. Οι «γκρίζες ζώνες» που ανακάλυψε το 1996 βρίσκονται βορείως και δυτικώς της Ρόδου. Την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ στην περιοχή του Καστελόριζου δεν την προσδιορίζουν μόνο το συγκεκριμένο νησί και η συστάδα των μικρότερων νησιών που βρίσκονται γύρω από αυτό, αλλά και οι ανατολικές ακτές της Ρόδου, της Καρπάθου και της Κρήτης.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΑΛΤΑΣ Η υφαλοκρηπίδα είναι υπεραρκετή για να εκμεταλλευτούμε το πετρέλαιο
ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδα έχει μεγαλύτερη βαρύτητα ως προς τα κυριαρχικά δικαιώματα, ποια διασφαλίζει καλύτερα τα δικαιώματα της χώρας;
Η υφαλοκρηπίδα είναι πιο στέρεος θεσμός και παραπέμπεται στη δυνατότητα του κράτους να διαθέτει αυτά τα κυριαρχικά δικαιώματα κληρονομικώ δικαίω. Η ΑΟΖ υπάρχει μόνο εφόσον το κράτος την ανακηρύξει. Η ΑΟΖ είναι ένας νεότερος θεσμός, συμπληρωματικός, ο οποίος καλύπτει εκτός από τον βυθό και τα υπερκείμενα ύδατα και δίνει στο παράκτιο κράτος επιπλέον το δικαίωμα κυριαρχικής εκμετάλλευσης των ζώντων πόρων, π.χ. της αλιείας. Αυτό που προέχει είναι να οριοθετήσουμε αυτό το οποίο έχουμε, την υφαλοκρηπίδα, όχι αυτό το οποίο δεν έχουμε.
Τι χάνουμε ενόσω δεν κηρύττουμε ΑΟΖ;
Το μόνο που χάνουμε είναι η ζώνη αλιείας πάνω από τον βυθό. Αν μας ενδιαφέρει μόνο το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, τότε η υφαλοκρηπίδα είναι υπεραρκετή, είναι αποπροσανατολιστική η συζήτηση για την ΑΟΖ. Αν θέλουμε να αποκτήσουμε επιπλέον κυριαρχικά δικαιώματα, που αφορούν στα νερά πάνω από την υφαλοκρηπίδα, τότε θα μπορούσαμε να έχουμε και ΑΟΖ.
Το εύρος της υφαλοκρηπίδας καθορίζει το εύρος της ΑΟΖ;
Η ΑΟΖ προσδιορίζεται ακριβώς σε απόσταση 200 ναυτικών μιλίων από τις ακτές, η υφαλοκρηπίδα μπορεί να φτάσει τα 350 ν.μ., ανάλογα με το γεωλογικό κριτήριο, την κλίση δηλαδή του υπεδάφους. Στην περίπτωσή μας γεωγραφικά η απόσταση από την Ελλάδα στην Τουρκία δεν ξεπερνά τα 105 ν.μ. στο Αιγαίο.
Αν αύριο η χώρα μας οριοθετούσε την ΑΟΖ, χωρίς να έχει λυθεί το θέμα της υφαλοκρηπίδας, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το πετρέλαιο του Αιγαίου;
Όχι, πρέπει να γίνει σε συμφωνία με τη συνορεύουσα χώρα, πρέπει να οριοθετηθεί ο χώρος, να ξέρει ο κάθε ένας το οικόπεδό του με την οριοθέτηση της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας. Η Κύπρος το έκανε αυτό σε συμφωνία με τις γειτονικές χώρες.
Με την οριοθέτηση της ΑΟΖ λύνονται διά παντός τα προβλήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;
Καθόλου, απεναντίας μπορεί να προκληθούν περισσότερα. Εάν τη στιγμή που προσπαθούμε να οριοθετήσουμε το Αιγαίο από την πλευρά του βυθού βάλουμε και την «κολόνα νερού» από πάνω, η Τουρκία θα αντιδράσει ακόμη περισσότερο. Θα δυσκολέψει τη διαπραγμάτευση, η οποία αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι είναι μάλλον σε καλό στάδιο.
Δημιουργείται η αίσθηση ότι η Ελλάδα είναι υποχωρητική στο θέμα της ΑΟΖ, υπό την απειλή της τουρκικής αντίδρασης...
Θα μπορούσα να μιλήσω για μια διαχρονική υποχωρητικότητα σε σχέση με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Όσο για την ΑΟΖ, δεν χρειάζεται αυτή τη στιγμή. Στη Μεσόγειο η οριοθέτηση προχώρησε μόνο μεταξύ τεσσάρων κρατών, Κύπρου, Αιγύπτου, Λιβάνου και Ισραήλ.
Πώς ερμηνεύετε την τακτική της Τουρκίας ότι άλλο το Αιγαίο, άλλο η Μεσόγειος, και ότι το Καστελόριζο ανήκει στη Μεσόγειο;
Γεωγραφικά ανήκει στη Μεσόγειο, όχι στο Αιγαίο, ούτε στο Λιβυκό ή το Ιόνιο. Η δήλωση Νταβούτογλου απλώς αποκεντρώνει το Καστελόριζο από την όποια αιγιακή συμφωνία. Κάτι τέτοιο ασφαλώς εμάς δεν μας συμφέρει, νομίζω ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές πως οποιαδήποτε διαπραγμάτευση ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία περιλαμβάνει και το Καστελόριζο, παρόλο που δεν εντάσσεται γεωγραφικά στο Αιγαίο, εντάσσεται όμως στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στη δυνατότητα οριοθέτησης των συνόρων ανάμεσα στις δύο χώρες.
Σχετικά με την αιγιαλίτιδα ζώνη επανέρχεται το σενάριο για κατά περίπτωση οριοθέτηση, αλλού στα 12 ν.μ., αλλού στα 6 ν.μ.
Κατά την άποψή μου θα πρέπει να υπάρξει επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων ομοιόμορφα σε όλες τις ακτές, όπου και αν βρίσκονται, στα 12 ν.μ., όπως μας δίνει το δικαίωμα το διεθνές δίκαιο. Η απειλή του casus belli δεν νομίζω ότι νομιμοποιείται. Η Ελλάδα δεν έχει παρά να τολμήσει.
Αν πάμε στη Χάγη είμαστε σίγουροι ότι θα κερδίσουμε; Συνήθως τηρούνται ισορροπίες...
Συμφωνώ απόλυτα με την παρατήρησή σας όσον αφορά το δικαστήριο της Χάγης. Θα μπορούσαμε να προσφύγουμε στο δικαστήριο του Αμβούργου, που είναι το απόλυτα εξειδικευμένο για τα ζητήματα του δικαίου της θάλασσας. Αλλά ούτε η Χάγη ούτε το Αμβούργο είναι ποτέ δυνατόν να αποδεχτούν τον ισχυρισμό της Τουρκίας ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν έχουν δικαίωμα σε δική τους ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα.
* Τι είναι: Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη υιοθετήθηκε από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1982, έπειτα από διαβουλεύσεις εννέα χρόνων. Η νέα συνθήκη για το δίκαιο της θάλασσας επικυρώθηκε από 130 κράτη, ενώ μειοψήφησαν τέσσερα: ΗΠΑ, Ισραήλ, Βενεζουέλα και Τουρκία. Η χώρα μας επικύρωσε και έθεσε σε ισχύ τη συνθήκη το 1995. Η Τουρκία, παρότι δεν ψήφισε τη Συνθήκη, καθόρισε το 1986 με την τότε ΕΣΣΔ τα όρια των ΑΟΖ των δύο χωρών στη Μαύρη Θάλασσα. Η Ελλάδα δεν έχει καθορίσει ΑΟΖ με Τουρκία και Ιταλία, ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια διαπραγματεύσεις με Αίγυπτο και Λιβύη.
* Μέχρι πού εκτείνεται: Δικαίωμα σε ΑΟΖ διαθέτουν τα ηπειρωτικά εδάφη ενός κράτους, αλλά και τα νησιά, σε απόσταση έως και 200 ναυτικά μίλια από τις ακτογραμμές, από τις οποίες μετριέται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Προϋπόθεση για να έχει αποκλειστική οικονομική ζώνη ένα νησί είναι να κατοικείται και να έχει οικονομική δραστηριότητα.
* Σε περίπτωση επικάλυψης: Εάν τα 200 ν.μ. επικαλύπτουν την ΑΟΖ συνορεύοντος κράτους, γίνεται οριοθέτηση είτε κατόπιν συμφωνίας μεταξύ των γειτονικών κρατών είτε με παραπομπή της διαφοράς σε δικαστήριο ή διαιτησία. Αν και δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη από τη Συνθήκη, από τις υφιστάμενες δικαστικές αποφάσεις δικαστηρίων προκύπτει ότι η πρακτική που ακολουθείται κατά κανόνα είναι να χαράσσεται η «μέση γραμμή», στην τομή των δύο ΑΟΖ.
* ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα: Η υφαλοκρηπίδα αποτελεί γεωλογική έννοια, ενώ η ΑΟΖ οικονομική. Η μεν υφαλοκρηπίδα υφίσταται εξαρχής, ενώ η ΑΟΖ πρέπει να κηρυχθεί από το παράκτιο κράτος. http://www.makthes.gr
Της Αγγελικής Σπανού
Στην πραγματικότητα, δεν αποτελεί αιφνιδιασμό αλλά ένδειξη ωρίμανσης του ελληνοτουρκικού διαλόγου, ο οποίος έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο από όσο δημοσίως παρουσιάζεται.
Σύμφωνες με πληροφορίες και πολλές ενδείξεις, οι κ.κ. Γιώργος Παπανδρέου και Ρ.Τ. Ερντογάν έχουν συμφωνήσει ότι, εφόσον επανεκλεγεί ο τούρκος πρωθυπουργός στις 12 Ιουνίου και υπό την προϋπόθεση ότι παραμένει σταθερή και ισχυρή η ελληνική κυβέρνηση, θα επιδιωχθεί η ολοκλήρωση των διερευνητικών επαφών για το Αιγαίο οι οποίες έχουν φτάσει σε βάθος.
Ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας έβαλε φωτιά στην αντιπαράθεση κυβέρνησης - ΝΔ με όσα είπε σχετικά με την ΑΟΖ, ως προς την οποία υποστήριξε ότι δεν ξεπερνά τα όρια της υφαλοκρηπίδας, δεν συνδέεται με αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και συνεπώς δεν έχει νόημα η επιβάρυνση της εν εξελίξει διαδικασίας με έναν νέο όρο. Η αξιωματική αντιπολίτευση εγκαλεί την κυβέρνηση για απεμπόληση κυριαρχικού δικαιώματος, ενώ θέτει ερωτήματα για την παραδοχή του κ. Δρούτσα ότι, ναι, προϋπόθεση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας αποτελεί η επέκταση των χωρικών υδάτων.
Στην πραγματικότητα, δεν αποτελεί αιφνιδιασμό αλλά ένδειξη ωρίμανσης του ελληνοτουρκικού διαλόγου, ο οποίος έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο από όσο δημοσίως παρουσιάζεται.
Σύμφωνες με πληροφορίες και πολλές ενδείξεις, οι κ.κ. Γιώργος Παπανδρέου και Ρ.Τ. Ερντογάν έχουν συμφωνήσει ότι, εφόσον επανεκλεγεί ο τούρκος πρωθυπουργός στις 12 Ιουνίου και υπό την προϋπόθεση ότι παραμένει σταθερή και ισχυρή η ελληνική κυβέρνηση, θα επιδιωχθεί η ολοκλήρωση των διερευνητικών επαφών για το Αιγαίο οι οποίες έχουν φτάσει σε βάθος.
Ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας έβαλε φωτιά στην αντιπαράθεση κυβέρνησης - ΝΔ με όσα είπε σχετικά με την ΑΟΖ, ως προς την οποία υποστήριξε ότι δεν ξεπερνά τα όρια της υφαλοκρηπίδας, δεν συνδέεται με αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και συνεπώς δεν έχει νόημα η επιβάρυνση της εν εξελίξει διαδικασίας με έναν νέο όρο. Η αξιωματική αντιπολίτευση εγκαλεί την κυβέρνηση για απεμπόληση κυριαρχικού δικαιώματος, ενώ θέτει ερωτήματα για την παραδοχή του κ. Δρούτσα ότι, ναι, προϋπόθεση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας αποτελεί η επέκταση των χωρικών υδάτων.
Τα… δαντελωτά χωρικά ύδατα
Σύμφωνα με εξακριβωμένες πληροφορίες, το σενάριο των κλιμακωτών ή δαντελωτών χωρικών υδάτων της περιόδου 1999-2004 έχει επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο, με την Άγκυρα να εμφανίζεται διατεθειμένη να αποδεχθεί το δικαίωμα της Αθήνας να τα επεκτείνει σε κάποιες περιοχές σε 12 ναυτικά μίλια, όχι πάντως στο ανατολικό Αιγαίο.
Ειδικότερα, στις ηπειρωτικές ακτές, με την εξαίρεση της Θράκης (ανατολικά της Θάσου), όπου λόγω του ανοίγματος των Στενών οι Τούρκοι δεν θα ήθελαν να περιοριστεί δραματικά το κομμάτι υφαλοκρηπίδας που διεκδικούν εκεί. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ενδείξεις κατά τις οποίες εξετάζεται το ενδεχόμενο τουρκικής υποχώρησης για το σημείο αυτό.
Δυτικά του 25ου μεσημβρινού
Ο κανόνας των 12 ναυτικών μιλίων αναμένεται να εφαρμοστεί και δυτικά του 25ου μεσημβρινού (που χωρίζει το Αιγαίο στη μέση) με ορισμένες μικρές εξαιρέσεις. Υπάρχουν πάντως περιοχές, κυρίως μεταξύ Κυκλάδων και Δωδεκανήσων, αλλά και στα ίδια τα Δωδεκάνησα, όπου λόγω γεωγραφίας τα χωρικά ύδατα αναμένεται να παραμείνουν στα 6 ν.μ., προς διευκόλυνση της διεθνούς ναυσιπλοΐας.
Εκ των πραγμάτων τίθεται θέμα ευθυγράμμισης του εθνικού εναερίου χώρου, ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι η Αθήνα και η Άγκυρα διαπραγματεύονται επί ενός πολιτικού κειμένου αρχών, με την τουρκική πλευρά να πιέζει για ελληνική δέσμευση σχετικά με τη μη κήρυξη Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο μέλλον.
Η ελληνική κυβέρνηση προτίθεται να θέσει χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση των διερευνητικών επαφών μετά τις τουρκικές εκλογές, ώστε αν παρέλθει χωρίς αποτέλεσμα η προθεσμία, να συμφωνηθεί παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Αποδέχονται υφαλοκρηπίδα;
Διπλωματικές πηγές υποστηρίζουν ότι η Άγκυρα έχει αφήσει να εννοηθεί κεκλεισμένων των θυρών ότι μπορεί να αποδεχθεί ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, κάτι που, εφόσον επιβεβαιωθεί, θα δώσει ισχυρή δυναμική στις διαπραγματεύσεις.
Η αλήθεια είναι ότι η τελική έκβαση θα καθοριστεί σε πολιτικό και όχι σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Βασική αρχή της διαδικασίας είναι ότι τίποτα δεν έχει συμφωνηθεί αν δεν έχουν συμφωνηθεί όλα.
Αγκάθι των διαπραγματεύσεων αποτελεί το Καστελόριζο, στην υφαλοκρηπίδα του οποίου εικάζεται βασίμως ότι κρύβονται σημαντικά ενεργειακά κοιτάσματα.
Το Καστελόριζο
Όπως δημοσίως διακήρυξε ο τούρκος ΥΠΕΞ Α. Νταβούτογλου, η διαπραγματευτική θέση της Αγκυρας είναι ότι το Καστελόριζο πρέπει να εξαιρεθεί από τη συζήτηση, γιατί δεν ανήκει στο Αιγαίο αλλά στην Ανατολική Μεσόγειο. Επικαλείται μάλιστα παλαιότερη απόφαση του Διεθνούς Υδρογραφικού Οργανισμού για τον γεωγραφικό διαχωρισμό των θαλασσών, βάσει της οποίας το Αιγαίο «σταματά» λίγο μετά τη Ρόδο. Κομβικό σημείο της θεώρησης είναι ότι η πλήρης ΑΟΖ του Καστελόριζου σχεδόν αγγίζει εκείνη της Κυπριακής Δημοκρατίας και είναι αυτός ο βασικός λόγος για την οποίο η Τουρκία βάζει «βέτο».
Δεσμεύσεις Ερντογάν
Παράγοντες της ελληνικής διπλωματίας, που έχουν γνώση της υπόθεσης, υποστηρίζουν ότι ο τούρκος πρωθυπουργός Ερντογάν έχει δεσμευτεί προς τον ομόλογό του Γ. Παπανδρέου ότι δεν πρόκειται να εγείρει ζήτημα γκρίζων ζωνών, όπως συνέβη το 2004, στο παραπέντε της ανακοίνωσης ελληνοτουρκικής συμφωνίας, η οποία για το λόγο αυτό ναυάγησε. Ωστόσο, είναι βάσιμη η καχυποψία της ελληνικής πλευράς που αισιοδοξεί, ωστόσο, ότι ένας εκλογικός θρίαμβος του κυβερνώντος κόμματος στην Τουρκία θα επιτρέψει στον Ρ.Τ. Ερντογάν να περιθωριοποιήσει το κεμαλικό στρατιωτικό κατεστημένο και να απελευθερωθεί από την πραγματική ή σκηνοθετημένη πίεση που του ασκεί.
Πόσο μας συμφέρει η κήρυξη της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης
Συνεντεύξεις στη Σοφία Χριστοφορίδου
Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη -«μόδα των τελευταίων μηνών» τη χαρακτήρισε ο υπουργός Εξωτερικών Δ. Δρούτσας- είναι μια έννοια που εισήχθη το 1982, ωστόσο μπήκε στη δημόσια συζήτηση τον τελευταίο χρόνο, με αφορμή τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που πιθανολογείται ότι υπάρχουν στο Αιγαίο.
Τι σημαίνουν αυτά τα τρία γράμματα; Πόσο συμφέρει την Ελλάδα να κηρύξει την ΑΟΖ και γιατί δεν το κάνει; Είναι προτιμότερο να λύσουμε το ανοιχτό εδώ και δεκαετίες ζήτημα οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας; Στα παραπάνω ερωτήματα απαντούν δύο ειδικοί στις διεθνείς σχέσεις, ο πρόεδρος του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, καθηγητής Γρηγόρης Τσάλτας, και ο δικηγόρος και επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής του ιδίου πανεπιστημίου Άγγελος Συρίγος. Ο μεν πρώτος υποστηρίζει ότι η συζήτηση περί ΑΟΖ είναι αποπροσανατολιστική, γιατί το μόνο που χάνουμε όσο δεν οριοθετούμε την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη είναι... τα ψάρια του Αιγαίου. Πιστεύει δε ότι η συζήτηση είναι άκαιρη, καθώς ένας επιπλέον όρος θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τη διαπραγμάτευση για την υφαλοκρηπίδα, που είναι το κυρίαρχο ζητούμενο. Ο δεύτερος υποστηρίζει ότι η θέσπιση ΑΟΖ «είναι μια μόδα που συμφέρει τη χώρα», καθώς διασφαλίζει την πολιτική και οικονομική ενότητα του ελλαδικού χώρου.
ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΥΡΙΓΟΣ Η ΑΟΖ είναι μια «μόδα» που συμφέρει την Ελλάδα
Ο όρος της υφαλοκρηπίδας είναι γεωλογικός, ενώ της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) οικονομικός. Ποιος από τους δύο είναι ισχυρότερος;
Η ΑΟΖ είναι ένας νομικός θεσμός που δεν έχει σχέση με οποιοδήποτε φυσικό γεγονός της θαλάσσιας περιοχής στην οποία γίνεται η ανάπτυξή της. Αντιθέτως η νομική υφαλοκρηπίδα συνελήφθη ως έννοια λόγω της γεωλογικής υφαλοκρηπίδας. Από εκεί και πέρα όμως, οι λόγοι της νομικής δημιουργίας και των δύο θαλασσίων ζωνών ήσαν η εξασφάλιση αποκλειστικών δικαιωμάτων επί των πλουτοπαραγωγικών πηγών σε μια ευρεία περιοχή έξω από τις ακτές του ενδιαφερομένου κράτους και η παρεμπόδιση τρίτων κρατών να ερευνήσουν και να εκμεταλλευθούν πηγές που βρίσκονταν μπροστά από τις ακτές άλλου κράτους.
Και οι δύο θαλάσσιες ζώνες είναι εξίσου ισχυρές στο νομικό πεδίο. Η βασική τους διαφορά είναι ότι η υφαλοκρηπίδα περιλαμβάνει τον βυθό και το υπέδαφος της θάλασσας και υπό προϋποθέσεις μπορεί να επεκταθεί σε απόσταση μεγαλύτερη των 200 μιλίων από τις ακτές. Η ΑΟΖ εκτείνεται έως 200 μίλια από τις ακτές και περιλαμβάνει εκτός από τον βυθό και το υπέδαφος και τα υπερκείμενα ύδατα. Επίσης η ΑΟΖ δεν αφορά αποκλειστικώς την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών αλλά συνδέεται και με την προστασία και τον περιβαλλοντικό έλεγχο αυτών των πηγών καθώς και την επιστημονική έρευνα.
Ποια θαλάσσια ζώνη διασφαλίζει καλύτερα τα συμφέροντα της χώρας μας;
H θέσπιση AOZ μας συμφέρει για τέσσερις λόγους. Καταρχήν διασφαλίζει την πολιτική και οικονομική ενότητα του ελλαδικού χώρου, τις ηπειρωτικές περιοχές με τα νησιά. Κατά δεύτερο λόγο, βοηθά στην ορθή προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, που είναι και ο μόνος πλούτος του Αιγαίου τον οποίο πραγματικά εκμεταλλευόμαστε μέσω του τουρισμού. Επιπλέον, η περιβαλλοντική διάσταση της ΑΟΖ βοηθά στην αντιμετώπιση του οξύτατου προβλήματος που υπάρχει με τα αλιευτικά πεδία του Αιγαίου, που καταστρέφονται συστηματικά πέραν των 6 μιλίων από τις ακτές μας λόγω υπεραλιεύσεως. Τέλος, προσφέρει δυνατότητες οικονομικής εκμεταλλεύσεως πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, όπως επί παραδείγματι την παραγωγή ενέργειας από ρεύματα, ύδατα και ανέμους.
Μπορεί ο καθορισμός της ΑΟΖ να λύσει διά παντός τα προβλήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;
Όχι βέβαια! Τα ίδια προβλήματα που υπάρχουν σήμερα με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας θα υπάρχουν όταν θεσπιστεί η ΑΟΖ. Σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, οι κανόνες οριοθετήσεως των δύο θαλασσίων ζωνών είναι απολύτως ίδιοι. Μοναδικός τρόπος να λυθούν πολλά από τα προβλήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι η θέσπιση ΑΟΖ αλλά η αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων.
Γιατί πιστεύετε ότι η Ελλάδα δεν προχωρά στον καθορισμό ΑΟΖ στο Αιγαίο; Τι επιπτώσεις θα είχε μια τέτοια κίνηση στις διερευνητικές επαφές με την Τουρκία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας;
Η ελληνική κυβέρνηση έχει διαχειριστική αντίληψη των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Πρωταρχικό μέλημά της είναι η αποφυγή οξύνσεων και προβλημάτων. Για αυτό τον λόγο ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών έφθασε στο σημείο να περιγράψει έναν θεσμό του διεθνούς δικαίου ως «μόδα». Είναι μια περίεργη «μόδα», όμως, που κρατά 30 χρόνια και την οποία το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έχει κρίνει ως εθιμικό δίκαιο. Είναι μια μόδα που συμφέρει σίγουρα την Ελλάδα.
Ως προς τις διερευνητικές συνομιλίες, το ερώτημα που τίθεται είναι: συμμετέχουμε για να συζητάμε μόνο τις τουρκικές διεκδικήσεις ή για να θέσουμε κι εμείς κάποια θέματα, στα οποία, σε τελική ανάλυση, έχουμε την πλήρη υποστήριξη του διεθνούς δικαίου; Προφανώς, οι Τούρκοι δεν σκέφθηκαν τις διερευνητικές συνομιλίες όταν στις αρχές Μαρτίου εξεδίωκαν με πολεμικό το ιταλικό πλοίο έξω από το Καστελόριζο επειδή θεώρησαν ότι παραβίαζε τη δική τους υφαλοκρηπίδα.
Εάν το εύρος της υφαλοκρηπίδας καθορίζει και το εύρος της ΑΟΖ, όπως δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών, αποτελεί προϋπόθεση η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας για την κήρυξη της ΑΟΖ;
Στη Μεσόγειο δεν υπάρχει η δυνατότητα για πλήρη ανάπτυξη της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Προφανώς, όσο θα εκτείνεται η μία θαλάσσια ζώνη θα εκτείνεται και η άλλη, αφού οι κανόνες οριοθετήσεως είναι οι ίδιοι. Δεν αποτελεί προϋπόθεση η οριοθέτηση της μίας ζώνης για τη θέσπιση της άλλης. Μπορεί κάλλιστα η οριοθέτηση να γίνει παράλληλα.
Μήπως κατά τον καθορισμό της ΑΟΖ υπάρχουν και «γκρίζα σημεία», π.χ. στο «νησιωτικό σύμπλεγμα» του Καστελόριζου, που περιλαμβάνει και νησιά τα οποία ανήκουν στην Τουρκία;
Η Τουρκία δεν αμφισβητεί την οριοθέτηση που έχει γίνει τον Ιανουάριο του 1932 στην περιοχή του Καστελόριζου. Οι «γκρίζες ζώνες» που ανακάλυψε το 1996 βρίσκονται βορείως και δυτικώς της Ρόδου. Την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ στην περιοχή του Καστελόριζου δεν την προσδιορίζουν μόνο το συγκεκριμένο νησί και η συστάδα των μικρότερων νησιών που βρίσκονται γύρω από αυτό, αλλά και οι ανατολικές ακτές της Ρόδου, της Καρπάθου και της Κρήτης.
ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΑΛΤΑΣ Η υφαλοκρηπίδα είναι υπεραρκετή για να εκμεταλλευτούμε το πετρέλαιο
ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδα έχει μεγαλύτερη βαρύτητα ως προς τα κυριαρχικά δικαιώματα, ποια διασφαλίζει καλύτερα τα δικαιώματα της χώρας;
Η υφαλοκρηπίδα είναι πιο στέρεος θεσμός και παραπέμπεται στη δυνατότητα του κράτους να διαθέτει αυτά τα κυριαρχικά δικαιώματα κληρονομικώ δικαίω. Η ΑΟΖ υπάρχει μόνο εφόσον το κράτος την ανακηρύξει. Η ΑΟΖ είναι ένας νεότερος θεσμός, συμπληρωματικός, ο οποίος καλύπτει εκτός από τον βυθό και τα υπερκείμενα ύδατα και δίνει στο παράκτιο κράτος επιπλέον το δικαίωμα κυριαρχικής εκμετάλλευσης των ζώντων πόρων, π.χ. της αλιείας. Αυτό που προέχει είναι να οριοθετήσουμε αυτό το οποίο έχουμε, την υφαλοκρηπίδα, όχι αυτό το οποίο δεν έχουμε.
Τι χάνουμε ενόσω δεν κηρύττουμε ΑΟΖ;
Το μόνο που χάνουμε είναι η ζώνη αλιείας πάνω από τον βυθό. Αν μας ενδιαφέρει μόνο το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, τότε η υφαλοκρηπίδα είναι υπεραρκετή, είναι αποπροσανατολιστική η συζήτηση για την ΑΟΖ. Αν θέλουμε να αποκτήσουμε επιπλέον κυριαρχικά δικαιώματα, που αφορούν στα νερά πάνω από την υφαλοκρηπίδα, τότε θα μπορούσαμε να έχουμε και ΑΟΖ.
Το εύρος της υφαλοκρηπίδας καθορίζει το εύρος της ΑΟΖ;
Η ΑΟΖ προσδιορίζεται ακριβώς σε απόσταση 200 ναυτικών μιλίων από τις ακτές, η υφαλοκρηπίδα μπορεί να φτάσει τα 350 ν.μ., ανάλογα με το γεωλογικό κριτήριο, την κλίση δηλαδή του υπεδάφους. Στην περίπτωσή μας γεωγραφικά η απόσταση από την Ελλάδα στην Τουρκία δεν ξεπερνά τα 105 ν.μ. στο Αιγαίο.
Αν αύριο η χώρα μας οριοθετούσε την ΑΟΖ, χωρίς να έχει λυθεί το θέμα της υφαλοκρηπίδας, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί το πετρέλαιο του Αιγαίου;
Όχι, πρέπει να γίνει σε συμφωνία με τη συνορεύουσα χώρα, πρέπει να οριοθετηθεί ο χώρος, να ξέρει ο κάθε ένας το οικόπεδό του με την οριοθέτηση της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας. Η Κύπρος το έκανε αυτό σε συμφωνία με τις γειτονικές χώρες.
Με την οριοθέτηση της ΑΟΖ λύνονται διά παντός τα προβλήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;
Καθόλου, απεναντίας μπορεί να προκληθούν περισσότερα. Εάν τη στιγμή που προσπαθούμε να οριοθετήσουμε το Αιγαίο από την πλευρά του βυθού βάλουμε και την «κολόνα νερού» από πάνω, η Τουρκία θα αντιδράσει ακόμη περισσότερο. Θα δυσκολέψει τη διαπραγμάτευση, η οποία αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι είναι μάλλον σε καλό στάδιο.
Δημιουργείται η αίσθηση ότι η Ελλάδα είναι υποχωρητική στο θέμα της ΑΟΖ, υπό την απειλή της τουρκικής αντίδρασης...
Θα μπορούσα να μιλήσω για μια διαχρονική υποχωρητικότητα σε σχέση με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Όσο για την ΑΟΖ, δεν χρειάζεται αυτή τη στιγμή. Στη Μεσόγειο η οριοθέτηση προχώρησε μόνο μεταξύ τεσσάρων κρατών, Κύπρου, Αιγύπτου, Λιβάνου και Ισραήλ.
Πώς ερμηνεύετε την τακτική της Τουρκίας ότι άλλο το Αιγαίο, άλλο η Μεσόγειος, και ότι το Καστελόριζο ανήκει στη Μεσόγειο;
Γεωγραφικά ανήκει στη Μεσόγειο, όχι στο Αιγαίο, ούτε στο Λιβυκό ή το Ιόνιο. Η δήλωση Νταβούτογλου απλώς αποκεντρώνει το Καστελόριζο από την όποια αιγιακή συμφωνία. Κάτι τέτοιο ασφαλώς εμάς δεν μας συμφέρει, νομίζω ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές πως οποιαδήποτε διαπραγμάτευση ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία περιλαμβάνει και το Καστελόριζο, παρόλο που δεν εντάσσεται γεωγραφικά στο Αιγαίο, εντάσσεται όμως στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στη δυνατότητα οριοθέτησης των συνόρων ανάμεσα στις δύο χώρες.
Σχετικά με την αιγιαλίτιδα ζώνη επανέρχεται το σενάριο για κατά περίπτωση οριοθέτηση, αλλού στα 12 ν.μ., αλλού στα 6 ν.μ.
Κατά την άποψή μου θα πρέπει να υπάρξει επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων ομοιόμορφα σε όλες τις ακτές, όπου και αν βρίσκονται, στα 12 ν.μ., όπως μας δίνει το δικαίωμα το διεθνές δίκαιο. Η απειλή του casus belli δεν νομίζω ότι νομιμοποιείται. Η Ελλάδα δεν έχει παρά να τολμήσει.
Αν πάμε στη Χάγη είμαστε σίγουροι ότι θα κερδίσουμε; Συνήθως τηρούνται ισορροπίες...
Συμφωνώ απόλυτα με την παρατήρησή σας όσον αφορά το δικαστήριο της Χάγης. Θα μπορούσαμε να προσφύγουμε στο δικαστήριο του Αμβούργου, που είναι το απόλυτα εξειδικευμένο για τα ζητήματα του δικαίου της θάλασσας. Αλλά ούτε η Χάγη ούτε το Αμβούργο είναι ποτέ δυνατόν να αποδεχτούν τον ισχυρισμό της Τουρκίας ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν έχουν δικαίωμα σε δική τους ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα.
* Τι είναι: Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη υιοθετήθηκε από τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1982, έπειτα από διαβουλεύσεις εννέα χρόνων. Η νέα συνθήκη για το δίκαιο της θάλασσας επικυρώθηκε από 130 κράτη, ενώ μειοψήφησαν τέσσερα: ΗΠΑ, Ισραήλ, Βενεζουέλα και Τουρκία. Η χώρα μας επικύρωσε και έθεσε σε ισχύ τη συνθήκη το 1995. Η Τουρκία, παρότι δεν ψήφισε τη Συνθήκη, καθόρισε το 1986 με την τότε ΕΣΣΔ τα όρια των ΑΟΖ των δύο χωρών στη Μαύρη Θάλασσα. Η Ελλάδα δεν έχει καθορίσει ΑΟΖ με Τουρκία και Ιταλία, ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια διαπραγματεύσεις με Αίγυπτο και Λιβύη.
* Μέχρι πού εκτείνεται: Δικαίωμα σε ΑΟΖ διαθέτουν τα ηπειρωτικά εδάφη ενός κράτους, αλλά και τα νησιά, σε απόσταση έως και 200 ναυτικά μίλια από τις ακτογραμμές, από τις οποίες μετριέται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Προϋπόθεση για να έχει αποκλειστική οικονομική ζώνη ένα νησί είναι να κατοικείται και να έχει οικονομική δραστηριότητα.
* Σε περίπτωση επικάλυψης: Εάν τα 200 ν.μ. επικαλύπτουν την ΑΟΖ συνορεύοντος κράτους, γίνεται οριοθέτηση είτε κατόπιν συμφωνίας μεταξύ των γειτονικών κρατών είτε με παραπομπή της διαφοράς σε δικαστήριο ή διαιτησία. Αν και δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη από τη Συνθήκη, από τις υφιστάμενες δικαστικές αποφάσεις δικαστηρίων προκύπτει ότι η πρακτική που ακολουθείται κατά κανόνα είναι να χαράσσεται η «μέση γραμμή», στην τομή των δύο ΑΟΖ.
* ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα: Η υφαλοκρηπίδα αποτελεί γεωλογική έννοια, ενώ η ΑΟΖ οικονομική. Η μεν υφαλοκρηπίδα υφίσταται εξαρχής, ενώ η ΑΟΖ πρέπει να κηρυχθεί από το παράκτιο κράτος.
