Από σήμερα μπορούν οι δανειολήπτες που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους να υποβάλουν αιτήσεις για εξωδικαστικό συμβιβασμό με τα πιστωτικά ιδρύματα, ενώ από τις αρχές του 2011 θα ενεργοποιηθεί και η δικαστική διαδικασία, στο πλαίσιο της οποίας τα Ειρηνοδικεία θα κρίνουν αν ο ενδιαφερόμενος δανειολήπτης βρίσκεται ή όχι σε αδυναμία πληρωμής με σκοπό να ρυθμιστούν τα χρέη του. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς και των καταναλωτικών οργανώσεων 150.000 περίπου δανειολήπτες θα θελήσουν να ενταχθούν στο νόμο περί "Ρύθμισης οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων", που ψηφίστηκε από τη Βουλή.
Από την πλευρά τους, τα τραπεζικά στελέχη αποφεύγουν να κάνουν εκτιμήσεις για τον αριθμό των δανειοληπτών που θα προστρέξουν να ενταχθούν στις ρυθμίσεις του Νόμου, θεωρούν όμως ότι το νούμερο των 150.000 είναι υπερβολικό. Επισημαίνουν πάντως ότι επιθυμούν και επιζητούν την άριστη συνεργασία με την πελατεία τους που αντιμετωπίζει προβλήματα αδυναμίας αποπληρωμής δανειακών υποχρεώσεων -τα οποία έχουν ενταθεί λόγω των συνεπειών της οικονομικής κρίσης - προς όφελος και των ιδίων και της τράπεζας. Άλλωστε όπως τονίζουν, οι τράπεζες αναγνωρίζοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά έχουν προχωρήσει τους τελευταίους μήνες στην ανακοίνωση προγραμμάτων αναδιάρθρωσης και αναχρηματοδότησης δανείων με ευνοϊκούς όρους, τα οποία έχουν την θετική ανταπόκριση από την πελατείας τους.
"Οι τράπεζες στο πρώτο στάδιο και μέχρι 31 Δεκεμβρίου έχουν την υποχρέωση να εκδίδουν βεβαιώσεις οφειλών κατά τις προδιαγραφές του νόμου. Το πλήθος που θα προστρέξει να αιτηθεί βεβαίωση εξαρτάται από το πόσο αυτό θα προβληθεί ως πανάκεια των προβλημάτων του. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονίσουμε ότι μιλάμε για πραγματικά φτωχούς ανθρώπους που αντικειμενικά δεν μπορούν να πληρώσουν και δεν διαθέτουν κανενός είδους περιουσία. Σε όλα τα στάδια εξέτασης της αίτησης, αλλά όχι τώρα, μετά τις 31 Δεκεμβρίου θα ληφθούν υπόψη όλα τα εισοδήματα και η περιουσία και των 2 συζύγων, όταν μιλάμε για ζεύγος και αυτή ακόμη η πρώτη κατοικία προστατεύεται για 20 έτη, αλλά δεν εξαιρείται της ρύθμισης. Εάν ένας πελάτης παραπλανηθεί και οδηγηθεί προς το Νόμο από επιτήδειους, ενώ θα μπορούσε να αποπληρώσει τις οφειλές του με ίδια μέσα χωρίς την υποστήριξη του Νόμου, πιστεύω ότι δεν θα είναι προς όφελός του. Ο επίσημος χαρακτηρισμός στον ΤΕΙΡΕΣΙΑ ως "φτωχός" είναι για κάποιον που προσδοκά να έχει οικονομική δραστηριότητα μια "βαριά ταμπέλα" που δεν θα τους επιτρέψει να συναλλάσσεται και να έχει οποιαδήποτε περιουσία για τουλάχιστον 4 έως 7 έτη", αναφέρει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ανώτατο τραπεζικό στέλεχος
Τι προβλέπει ο Νόμος
Για διάστημα 6 μηνών από τη δημοσίευση του νόμου, δηλαδή περίπου ως τα τέλη Ιανουαρίου 2011, απαγορεύονται οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας για χρέη προς τράπεζες ή προς άλλα φυσικά πρόσωπα, εφόσον η αξία της πρώτης κατοικίας δεν υπερβαίνει το αφορολόγητο όριο προσαυξημένο κατά 50 %.
Ενδεικτικά, το αφορολόγητο για άγαμο φορολογούμενο είναι 200.000 ευρώ, οπότε η αντικειμενική αξία της κατοικίας για να μη βγει σε πλειστηριασμό δεν θα πρέπει να ξεπερνά τις 300.000 ευρώ.
Ήδη με άλλη διάταξη νόμου είχαν απαγορευθεί ως τις 31 Δεκεμβρίου οι πλειστηριασμοί α' κατοικίας για χρέη έως 200.000 ευρώ προς τράπεζες ενώ με τη νέα ρύθμιση η απαγόρευση επεκτείνεται και σε χρέη μεταξύ ιδιωτών.
Ο νόμος δεν απευθύνεται σε όλους όσοι έχουν χρέη αλλά σε εκείνους που έχουν αποδεδειγμένη αδυναμία να τα εξοφλήσουν και για την προστασία των καταναλωτών το υπουργείο προχωρά παράλληλα στη σύσταση πανελλαδικού δικτύου πρόληψης και αντιμετώπισης της υπερχρέωσης με συμμετοχή καταναλωτικών οργανώσεων και των κατά τόπους Δικηγορικών Συλλόγων που θα παράσχουν συμβουλές και βοήθεια προς τους δανειολήπτες είτε στο στάδιο του φιλικού διακανονισμού είτε, αργότερα, στα Ειρηνοδικεία.
Θα υπάρξει επίσης ειδική τηλεφωνική γραμμή, θα καταρτισθούν υποδείγματα φιλικού διακανονισμού και αιτήσεων ρύθμισης χρεών και η γενική γραμματεία Καταναλωτή θα παράσχει μέσω Ίντερνετ ένα εργαλείο για την εκτίμηση της μηνιαίας δόσης που θα πρέπει να καταβάλει ο δανειολήπτης, ανάλογα με τα εισοδήματά του, την περιουσία του, την οικογενειακή του κατάσταση, το κόστος κάλυψης των αναγκών διαβίωσης, κλπ.
Ένταξη δανειοληπτών στις Ρυθμίσεις του Νόμου-Διαδικασία Ρύθμισης
Τα βήματα που απαιτούνται για την ένταξη των δανειοληπτών στις ρυθμίσεις του νόμου και τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται αναλυτικά είναι τα εξής:
Στη ρύθμιση υπάγονται φυσικά πρόσωπα, καταναλωτές και επαγγελματίες (με εξαίρεση τους εμπόρους), που βρίσκονται σε αποδεδειγμένη μόνιμη αδυναμία να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Υπάγονται επίσης όλα τα χρέη, με εξαίρεση οφειλές από αδικοπραξία, διοικητικά πρόστιμα, φόροι και τέλη προς το Δημόσιο και προς Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης.
Η διαδικασία ρύθμισης των οφειλών διακρίνεται σε 4 φάσεις που έχουν ως εξής:
Α' φάση, Εξωδικαστικός συμβιβασμός: Πριν την υποβολή της αίτησης ο οφειλέτης υποχρεούται να κάνει προσπάθεια συμβιβασμού με τους πιστωτές η οποία αποδεικνύεται με βεβαίωση του φορέα που την έχει αναλάβει. Τον εξωδικαστικό συμβιβασμό μπορούν να αναλάβουν ο Συνήγορος του Καταναλωτή, η Επιτροπή Φιλικού Διακανονισμού, οι Ενώσεις Καταναλωτών, ο Μεσολαβητής Τραπεζικών
Επενδυτικών Υπηρεσιών, Δικηγόρος ή άλλος δημόσιος ή ιδιωτικός μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορέας. Για το συμβιβασμό θα συντάσσεται πρακτικό που θα επικυρώνεται από τον Ειρηνοδίκη.
Β' Φάση, Αίτηση στο Ειρηνοδικείο: Η αίτηση περιλαμβάνει κατάσταση της περιουσίας και των εισοδημάτων οφειλέτη και συζύγου, κατάσταση με τις απαιτήσεις των πιστωτών, σχέδιο διευθέτησης των οφειλών, βεβαίωση για τη διενέργεια του εξωδικαστικού συμβιβασμού και υπεύθυνη δήλωση ορθότητας των δηλωθέντων στοιχείων.
Ο οφειλέτης μπορεί να ζητήσει την αναστολή των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης (πλειστηριασμοί κλπ) με ασφαλιστικά μέτρα.
Για τη χορήγησή της αρκεί η πιθανολόγηση της αποδοχής της αίτησης.
Γ' Φάση, Προσπάθεια συμβιβασμού ενώπιον του Ειρηνοδικείου: Ο συμβιβασμός μπορεί να επιτευχθεί εφόσον συμφωνούν οι πιστωτές με απαιτήσεις που υπερβαίνουν το 51% των οφειλών. Θα πρέπει όμως υποχρεωτικά να συμφωνήσουν οι πιστωτές με εμπράγματες εξασφαλίσεις.
Η διαδικασία του δικαστικού συμβιβασμού έχει ως εξής:
- Στον πρώτο μήνα από την υποβολή της αίτησης επιδίδεται το σχέδιο
διευθέτησης στους πιστωτές.
- Στο δεύτερο μήνα η απάντηση ή πρόταση τροποποιήσεων από πιστωτές.
- Στο πρώτο 15νθήμερο του τρίτου μήνα η υποβολή τροποποιημένου σχεδίου από οφειλέτη.
- Στις επόμενες είκοσι ημέρες η αποδοχή ή μη από πιστωτές. Αν παρέλθει το διάστημα χωρίς παρατηρήσεις θεωρείται ότι ο πιστωτής έχει αποδεχθεί το σχέδιο.
Δ' Φάση, Δικαστική ρύθμιση των οφειλών σε περίπτωση που αποτύχει ο δικαστικός συμβιβασμός: Το Δικαστήριο μετά τον έλεγχο, εφόσον κρίνει ότι δεν επαρκούν τα περιουσιακά στοιχεία και τα εισοδήματά του για την αποπληρωμή των χρεών, προχωρά στη ρύθμιση των οφειλών.
Ο οφειλέτης αναλαμβάνει την υποχρέωση να καταβάλλει κάθε μήνα για τέσσερα χρόνια, μέρος του εισοδήματός του στους πιστωτές. Το ύψος των μηνιαίων καταβολών καθορίζεται από το δικαστήριο λαμβάνοντας υπόψη τα εισοδήματά του, τη δυνατότητα συνεισφοράς του συζύγου, τις βιοτικές ανάγκες του ιδίου και των προστατευομένων μελών της οικογενείας του. Αν υπάρχει ακίνητη περιουσία, το Ειρηνοδικείο διατάσσει τη ρευστοποίησή της για την ικανοποίηση των πιστωτών, εκτός από την κύρια ή μοναδική κατοικία του οφειλέτη για την οποία υπάρχει ειδική προστασία. Το υπόλοιπο του χρέους (μετά από την πληρωμή των δόσεων επί 4 χρόνια) διαγράφεται.
Αν ο οφειλέτης δεν έχει τη δυνατότητα να καταβάλει κανένα ποσό για την εξόφληση μέρους των χρεών το δικαστήριο μπορεί να ορίσει πολύ μικρό ποσό ή και μηδενική καταβολή στους πιστωτές εφόσον πχ είναι άνεργος ή συντρέχουν σοβαρά προβλήματα υγείας ή δεν έχει επαρκές εισόδημα. Το δικαστήριο επανεξετάζει μετά από 5-6 μήνες την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο οφειλέτης.
Πρώτη κατοικία
Τι ισχύει για την πρώτη κατοικία: Ο οφειλέτης μπορεί να εξαιρέσει και να σώσει από τον πλειστηριασμό την ιδιόκτητη κύρια ή μοναδική κατοικία του εφόσον αυτή δεν υπερβαίνει το προβλεπόμενο όριο αφορολόγητης απόκτησης πρώτης κατοικίας, προσαυξημένο κατά 50%. Το μοναδικό ακίνητο οικιακής χρήσης που διαθέτει προστατεύεται ακόμη και αν δεν κατοικεί σε αυτό ο οφειλέτης.
Προϋπόθεση είναι να αναλάβει ο οφειλέτης την εξυπηρέτηση χρεών που αντιστοιχούν στο 85% της εμπορικής αξίας της κατοικίας, για χρονικό διάστημα που μπορεί να φθάνει μέχρι 20 έτη, με το μέσο επιτόκιο ενός στεγαστικού δανείου. Για παράδειγμα: αν ένας οφειλέτης έχει κατοικία αξίας 100.000 ευρώ, και χρέη ύψους 300.000 ευρώ θα πρέπει να εξοφλήσει το 85 % της αξίας του σπιτιού, δηλαδή 85.000 ευρώ, και το ποσό που θα ορίσει το δικαστήριο ως μηνιαία δόση επί τέσσερα χρόνια. Το υπόλοιπο του χρέους μέχρι τις 300.000 ευρώ διαγράφεται.
Η ρύθμιση για την πρώτη κατοικία δεν μπορεί να καταγγελθεί με καθυστέρηση μικρότερη των 4 δόσεων.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι:
- Οφειλέτης παραμένει στη "μαύρη λίστα" του Τειρεσία για τρία χρόνια μετά την πάροδο της τετραετίας της ρύθμισης.
- Εγγυητής του δανείου, αν υπάρχει, δεν απαλλάσσεται από την υποχρέωση πληρωμής του χρέους εκτός αν βρίσκεται και ο ίδιος σε αντικειμενική αδυναμία πληρωμής, οπότε εντάσσεται και αυτός στις διατάξεις του νόμου.
- Η αίτηση για εξωδικαστικό συμβιβασμό, δηλαδή η πρώτη φάση της διαδικασίας, πρέπει να έχει γίνει το πολύ έξι μήνες πριν την αίτηση στο Ειρηνοδικείο.
Αυξάνεται ο αριθμός όσον αντιμετωπίζουν προβλήματα αποπληρωμής
Η επιδείνωση της ποιότητας του δανειακού χαρτοφυλακίου των ελληνικών τραπεζών, που αντανακλά τα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, η οποία είχε ξεκινήσει το 2008, επιταχύνθηκε το 2009, καθώς ο λόγος των δανείων σε καθυστέρηση προς το σύνολο των δανείων ανήλθε σε 7,7%, έναντι 5% το 2008. Σύμφωνα με τα τελευταία συγκεντρωτικά διαθέσιμα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος για το Μάρτιο του τρέχοντος έτους, όπως δημοσιεύονται στην Έκθεση για την Χρηματοπιστωτική Σταθερότητα το ποσοστό αυτό σημείωσε και νέα άνοδο και ανήλθε σε 8,2%.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΤτΕ, άνοδος του ποσοστού καθυστερήσεων παρατηρήθηκε σε όλες τις κατηγορίες δανείων, ιδίως όμως στα καταναλωτικά. Ειδικότερα, για το Μάρτιο 2010 ο λόγος δανείων σε καθυστέρηση στο σύνολο των δανείων στην στεγαστική πίστη ανήλθε σε 8,2% από 7,4% τον Δεκέμβριο του 2009 και στην καταναλωτική πίστη στο 14,7% το Μάρτιο του 2010 από 13,4% τον Δεκέμβριο του 2009.
Σημειώνεται ότι για την αντιμετώπιση του πιστωτικού κινδύνου, οι ελληνικές τράπεζες εφαρμόζουν ήδη αυστηρότερα κριτήρια έγκρισης δανείων, ενώ επιπρόσθετα το 2009 προέβησαν σε ρυθμίσεις δανείων συνολικού ύψους 3,4 δισεκ. ευρώ έναντι ρυθμίσεων 0,9 δισ. ευρώ το 2008, προκειμένου να διευκολυνθούν οι δανειολήπτες (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) που αντιμετωπίζουν προσωρινή αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών τους.
Όπως εκτιμά η ΤτΕ για το 2010 ο πιστωτικός κίνδυνος θα διατηρηθεί υψηλός. Ειδικότερα για τα νοικοκυριά, όπως επισημαίνεται στην Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, η αυξημένη φορολογική επιβάρυνση και το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας θα επηρεάσουν αρνητικά το διαθέσιμο εισόδημα και την ικανότητα ομαλής εξυπηρέτησης οφειλών.
