Θεόδωρος Κουτρούκης*
Οι τελευταίες αποκαλύψεις για τις χρηματοδοτήσεις των κομμάτων επανέφεραν δυναμικά στην επικαιρότητα το ακανθώδες ζήτημα του ελέγχου των οικονομικών των πολιτικών σχηματισμών. Η πραγματικότητα φαντάζει ιδιαίτερα κυνική: τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα πολλά κόμματα καρπώνονταν χρηματοδοτήσεις από αλλοδαπές κυβερνήσεις αλλά και από ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις.
Άλλωστε, λόγω της πληθώρας των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, η πολιτική επικοινωνία γίνεται ολοένα και πιο δαπανηρή, ενώ το ενδιαφέρον των πολιτών συρρικνώνεται, εξέλιξη που αυξάνει γεωμετρικά τις δαπάνες των πολιτικών οργανισμών για διαφήμιση. Πράγματι, τα έξοδα τόσο των κομμάτων, όσο και των υποψηφίων βουλευτών γιγαντώνονται ωθώντας αναπόφευκτα προς παράνομες συναλλαγές.
Τα κόμματα χρηματοδοτούνται σήμερα κυρίως από δύο πηγές: τους ιδιώτες (φυσικά ή νομικά πρόσωπα) και το κράτος. Τα κονδύλια του προϋπολογισμού για τα πολιτικά κόμματα του κοινοβουλίου περιλαμβάνουν: α) τακτική επιχορήγηση και β) έκτακτη προεκλογική επιχορήγηση.
Ωστόσο, σε μια εποχή που το δημόσιο χρέος έχει εκτροχιαστεί τα κόμματα είναι αναγκασμένα να αναζητήσουν κεφάλαια αλλού. Κι εκεί γεννάται το πρόβλημα των άδηλων οικονομικών συναλλαγών.
Ένας πολιτικός σχηματισμός είναι μεταξύ άλλων μια οικονομική μονάδα που παρέχει υπηρεσίες (άσκηση εξουσίας), οι οποίες αντιστοιχούν σε ανάγκες χρηστών (διακυβέρνηση). Κάθε κόμμα για να λειτουργήσει χρειάζεται χρηματικά κεφάλαια, ενώ οφείλει να λογοδοτεί στους πιστοδότες του (μέλη και φίλοι κόμματος, κράτος, τράπεζες, χορηγοί). Επομένως, η άρνηση δημοσιοποίησης των στοιχείων του κόμματος συνιστά άρνηση έλεγχου του από την κοινωνία αλλά και την κοινή γνώμη.
Τα κόμματα οφείλουν, λοιπόν, να υιοθετήσουν τις αρχές της εταιρικής διακυβέρνησης και της διαφάνειας στα οικονομικά τους (κατά το πρότυπο των εισηγμένων στο χρηματιστήριο εταιριών), καθώς και να υπόκεινται σε φορολογικό και εξωτερικό λογιστικό έλεγχο.
Σκόπιμη θα ήταν, ακόμη, η σύσταση μιας αρχής με ουσιαστική ανεξαρτησία από τις κομματικές επιρροές, η οποία θα επιτηρεί τα οικονομικά των πολιτικών οργανισμών.
Κάτι τέτοιο θα αφαιρούσε ζωτικό πεδίο ελιγμών και χειρισμών από τα κόμματα. Θα επέτρεπε άραγε το κομματικό κατεστημένο να συστηθεί και να λειτουργήσει ένα ανάλογο όργανο; Μακάρι να μπορούσαμε να είμαστε αισιόδοξοι.
* Επικ. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
