Ποιες αλλαγές φέρνει ο «Καλλικράτης»
που είναι σήμερα σε 370, αλλά επιφέρει και ριζικές τομές στη λειτουργία του κράτους, που καταβάλλεται προσπάθεια να αποκτήσει καθαρά επιτελικό χαρακτήρα. «Οι αρμοδιότητες που δόθηκαν στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση ήταν εξαρχής σε μεγάλο βαθμό γραφειοκρατικού διεκπεραιωτικού χαρακτήρα» αναφέρεται στο σχέδιο που προκρίνει την κατάργησή τους. Με την κατάργηση των νομαρχιών ο δεύτερος βαθμός Αυτοδιοίκησης μεταφέρεται στην περιφέρεια. Ετσι, οι οργανισμοί της δευτεροβάθμιας Αυτοδιοίκησης που περιλαμβάνουν 54 νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, 3 διευρυμένες νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις και 19 επαρχεία, δηλαδή 76 διοικητικές ενότητες, καταργούνται και στη θέση τους συστήνονται 13 περιφέρειες που θα ταυτίζονται με τα υφιστάμενα γεωγραφικά όρια των 13 διοικητικών περιφερειών. Οι περιφέρειες της Αττικής και της Θεσσαλονίκης θα ασκούν, εκτός των άλλων, και μητροπολιτικές λειτουργίες, πρόβλεψη που έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις.
Στην υπό σύσταση περιφερειακή Αυτοδιοίκηση μεταφέρονται ορισμένες από τις αρμοδιότητες της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, καθώς επίσης και αρμοδιότητες που ασκούνται σήμερα από την κρατική περιφέρεια, εκτός από εκείνες που έχουν αμιγώς κρατικό χαρακτήρα. Με τη δομική αυτή αλλαγή η περιφερειακή Αυτοδιοίκηση: Πρώτον, αναδεικνύεται ως το θεσμικό πλαίσιο της πράσινης ανάπτυξης και αναλαμβάνει τον ενιαίο στρατηγικό αναπτυξιακό σχεδιασμό της περιφέρειας και τη διαχείριση των ΠΕΠ, η οποία πρέπει να βασίζεται στη συμμετοχή του πολίτη. Δεύτερον, επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση όλων των υπερτοπικών προβλημάτων.
Επικεφαλής των περιφερειακών αυτοδιοικήσεων θα είναι ο περιφερειάρχης που θα εκλέγεται άμεσα από τον λαό, όπως και το Περιφερειακό Συμβούλιο. Ο περιφερειάρχης θα συνεργάζεται με την Περιφερειακή Επιτροπή, στην οποία θα μετέχουν και οι αντιπεριφερειάρχες που θα διορίζονται από τον περιφερειάρχη. Ο περιφερειάρχης ως πρόεδρος της Περιφερειακής αλλά και της Εκτελεστικής Επιτροπής έχει βασικό ηγετικό ρόλο για τον συντονισμό των δράσεων της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης.
Στα όργανα της υπό σύσταση περιφέρειας περιλαμβάνεται και η Εκτελεστική Επιτροπή. Αποτελείται από τον περιφερειάρχη και τους αντιπεριφερειάρχες. Στις συνεδριάσεις της συμμετέχει ο γενικός γραμματέας της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, χωρίς δικαίωμα ψήφου, ενώ μπορεί να καλούνται και οι διευθυντές. Το βασικό όργανο ωστόσο με το τεκμήριο αρμοδιότητας εντός της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης είναι το αιρετό Περιφερειακό Συμβούλιο που θα έχει σημαντικό επιτελικό και ελεγκτικό ρόλο.
Εκτός όλων αυτών των οργάνων, καθιερώνεται και Συμβούλιο Διαβούλευσης Περιφέρειας, στο οποίο συμμετέχουν, εκτός από τον περιφερειάρχη και τους αντιπεριφερειάρχες καθώς και τους επικεφαλής των περιφερειακών παρατάξεων, οι δήμαρχοι των δήμων της περιφέρειας, εκπρόσωποι της Κοινωνίας των Πολιτών, μη κυβερνητικών οργανώσεων, οργανώσεων εργοδοτών, εργαζομένων και επαγγελματικών συλλόγων κ.ο.κ. Παράλληλα θεσμοθετείται ο«Περιφερειακός Συνήγορος» για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις στο επίπεδο της περιφέρειας, που αναλαμβάνει την ευθύνη διαμεσολάβησης μεταξύ πολιτών που συναλλάσσονται με την περιφέρεια και τη διοίκηση της περιφέρειας.
Για την ανάδειξη τόσο των περιφερειαρχών όσο και των δημάρχων καταργείται το 42% που ίσχυε ως τώρα στις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές και επανέρχεται το 50%+1. Η κατανομή των εδρών μεταξύ των συνδυασμών θα ακολουθεί το ισχύον σύστημα (3/5 για τον επιτυχόντα και 2/5 για τους επιλαχόντες συνδυασμούς). Για τις νέες περιφέρειες οι εκλογικές περιφέρειες θα είναι τα τέως νομαρχιακά διαμερίσματα ή μικρότερες περιφέρειες, στις οποίες θα κατανέμονται οι έδρες ανάλογα με τον πληθυσμό τους. Στους νέους δήμους, εκλογικές περιφέρειες είναι οι πρώην δήμοι και κοινότητες που συνενώνονται καθώς και τα δημοτικά διαμερίσματα στους δήμους που διαθέτουν, οι δε έδρες κατανέμονται σε αναλογία με τον πληθυσμό της κάθε επί μέρους εκλογικής περιφέρειας.
Ηκρατικά αποκεντρωμένη διοίκηση, που θα ασκεί τρόπον τινά και τον έλεγχο στη «συμπεριφορά» των νέων αυτοδιοικητικών οργάνων, οργανώνεται πλέον σε επίπεδο ευρύτερων χωρικών ενοτήτων, σε γενικές διοικήσεις. Ετσι, στη θέση των σημερινών 13 διοικητικών περιφερειών συγκροτούνται ως 7 γενικές διοικήσεις.
ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ
Οι νέοι δήμοι και τα eΚΕΠ
«Το σχέδιο “Καλλικράτης”», όπως αναφέρεται στο σχέδιο που ετέθη σε δημόσια διαβούλευση, «στοχεύει σε έναν δήμο με αναπτυξιακό και κοινωνικό ρόλο, με διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, που παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες στους πολίτες, αποτελώντας βασικό πυλώνα της τοπικής ανάπτυξης». Σ΄ αυτό το πλαίσιο, επαναθεμελιώνεται η πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση με λιγότερους και ισχυρότερους δήμους, σε όλη ανεξαιρέτως τη χώρα, οι οποίοι «χωροθετούνται με βάση αντικειμενικά (γεωγραφικά, δημογραφικά, αναπτυξιακά κ.ά.) κριτήρια».
Ο αριθμός των δήμων σε όλη τη χώρα με την εφαρμογή των κριτηρίων συνενώσεων περιορίζεται δραστικά και δεν θα υπερβαίνει τους 370. Η μείωση του αριθμού των δήμων συμπεριλαμβάνει για πρώτη φορά και το σύνολο της Αττικής (σήμερα 102 δήμοι και 20 κοινότητες) και της Θεσσαλονίκης (45 δήμοι). Ειδική πρόβλεψη υπάρχει για τις νησιωτικές περιοχές στη βάση της αρχής για κάθε νησί να αντιστοιχεί ένας δήμος, πλην της Εύβοιας, της Κρήτης, της Κέρκυρας, του Ρόδου, της Κεφαλλονιάς, της Χίου και της Λέσβου. Αναλογικά με τον ίδιο τρόπο λαμβάνονται υπόψη και οι ειδικές ανάγκες των ορεινών δήμων, γεγονός ωστόσο που οδηγεί μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής στο συμπέρασμα ότι οι νέοι δήμοι που θα προκύψουν από τη συνένωση μετά και την ολοκλήρωση της διαβούλευσης να υπερβαίνουν τελικά τους 370 κατά λίγες δεκάδες.
Δραστική μείωση επέρχεται και στον αριθμό των Νομικών Προσώπων που ελέγχονται από τους ΟΤΑ. Από περίπου 6.000 (χωρίς να υπολογίζονται οι σχολικές επιτροπές) θα απομείνουν λιγότερα από 2.000. Θα καταργηθούν δηλαδή πάνω από 4.000 ΝΠΔΔ και δημοτικές επιχειρήσεις.
Για την εξυπηρέτηση του πολίτη ενισχύεται και εκσυγχρονίζεται ο θεσμός των δημοτικών ΚΕΠ, με τη δημιουργία μικρών, αποτελεσματικών «δημοτικών eΚΕΠ» σε κάθε γειτονιά ή χωριό, ανάλογα με τις ανάγκες εξυπηρέτησης. Εισάγεται η έξυπνη «Κάρτα του Πολίτη», με την οποία περνούν οι δήμοι στην αυτόματη εξυπηρέτηση (π.χ. έκδοση πιστοποιητικών), αλλά και διευκολύνεται η συμμετοχή σε δημοκρατικές διαδικασίες (π.χ. τοπικά δημοψηφίσματα). Οι δήμοι, εξοπλιζόμενοι με τις απαραίτητες υποδομές (μηχανήματα αυτόματης εξυπηρέτησης«δημοτικά ΑΤΜ») που θα εγκατασταθούν στα δημοτικά eΚΕΠ, θα έχουν τη δυνατότητα αυτόματης εξυπηρέτησης 24 ώρες το 24ωρο. Ταυτόχρονα αξιοποιούνται νέοι θεσμοί στήριξης του πολίτη, όπως η «Διοικητική βοήθεια στο σπίτι» με την οποία θα είναι δυνατόν να εξυπηρετούνται όσοι δημότες το έχουν ανάγκη. Για τον σκοπό αυτόν εισάγεται ο θεσμός του δημοτικού ανταποκριτή, δηλαδή πολυδύναμου υπαλλήλου για την εξυπηρέτηση των κατοίκων με αξιοποίηση και των νέων τεχνολογιών.
