Ρεπορτάζ : Χρήστος ΖέρβαςΑλλάζει ριζικά μέσα στους επόμενους δύο μήνες η διοικητική και εκλογική δομή της χώρας. Η Ελλάδα διαιρείται σε 10-15 διοικητικές περιφέρειες και 180 μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες. Παραμένει το πριμ των 40 εδρών για το πρώτο κόμμα, αλλά καταργούνται ο σταυρός προτίμησης στις βουλευτικές εκλογές και το ποσοστό του 42% στις αυτοδιοικητικές. Οι δήμοι συνενώνονται και μειώνονται σε λιγότερους από 500, ενώ οι ευρύτερες... αστικές περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης μετατρέπονται σε αυτόνομες περιφέρειες-μητροπολιτικά κέντρα.
Μέσα στον Δεκέμβριο τίθενται σε διαβούλευση, προκειμένου να πάρουν μορφή νομοσχεδίων, δύο βασικές μεταρρυθμιστικές τομές του ελληνικού πολιτικού χάρτη. Στόχος των πολιτικών αυτών πρωτοβουλιών, που είχε εξαγγείλει προεκλογικά το ΠΑΣΟΚ, είναι η ευρύτερη δυνατή αποκέντρωση της εξουσίας και η καταπολέμηση του μαύρου πολιτικού χρήματος από την υπερσυγκέντρωση πόρων και υποψηφίων (όπως π.χ. συμβαίνει στη Β' εκλογική περιφέρεια της Αθήνας).
Γερμανικό μοντέλο
Η επιτροπή των συνταγματολόγων που επεξεργάζεται τον νέο εκλογικό νόμο υιοθετεί, όπως αναμενόταν, ένα σύστημα που αντιγράφει το γερμανικό μοντέλο στα ελληνικά. Τα μέλη της επιτροπής προτείνουν τη διαίρεση της χώρας σε 180 μονοεδρικές περιφέρειες, οι οποίες με σχετική πλειοψηφία θα εκλέγουν, χωρίς σταυρό προτίμησης, ισάριθμους βουλευτές. Θα υπάρχουν δύο υποψήφιοι των κομμάτων σε κάθε μονοεδρική περιφέρεια. Ο πρώτος στη λίστα θα εκλέγεται βουλευτής με αναπληρωτή τον δεύτερο.
Οι υπόλοιποι 120 βουλευτές θα ελέγονται από τις ευρύτερες περιφέρειες με ξεχωριστή λίστα υποψηφίων ανάλογα με τα εκλογικά ποσοστά των κομμάτων. Σύμφωνα με τη νέα εκλογική αρχιτεκτονική, τα δύο μεγάλα κόμματα καθώς υπερτερούν σε ψήφους θα εκλέγουν κυρίως βουλευτές στις μονοεδρικές περιφέρειες. Ο συνολικός αριθμός των βουλευτών τους θα καθορίζεται ωστόσο από το όριο αναλογικότητας του εκλογικού νόμου. Εάν ξεπερνούν το όριο δεν θα εκλέγουν βουλευτές από την περιφέρεια.
Στόχος και του νέου εκλογικού συστήματος είναι να διατηρηθεί το ποσοστό εκπροσώπησης που καθόρισε ο νόμος Σκανδαλίδη (ο οποίος πριμοδοτεί το πρώτο κόμμα με 40 έδρες), σε αντίθεση με τον νόμο Παυλόπουλου, που ανέβασε το πριμ στις 50 έδρες. Ετσι, για να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση ένα κόμμα θα πρέπει να συγκεντρώνει και με το νέο σύστημα ποσοστό τουλάχιστον 40% στο σύνολο της χώρας.
Αντιδρούν οι «μικροί»
Τα υπόλοιπα κόμματα, που φυσικά δεν θα εκλέγουν βουλευτές στις μονοεδρικές, θα μεταφέρουν το ποσοστό τους στις περιφέρειες όπου και θα εκλέγουν βουλευτές. Με βάση το νέο μοντέλο, τα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης θα έπαιρναν και με το νέο σύστημα περίπου τον ίδιο αριθμό βουλευτών που έχουν σήμερα.
Τα μικρότερα κόμματα αντιδρούν στην εκδοχή αυτή. Υποστηρίζουν ότι έτσι αποκλείεται ντε φάκτο η εκπροσώπησή τους στις μικρές τοπικές κοινωνίες. Η απάντηση των σχεδιαστών του νέου εκλογικού νόμου είναι ότι και υπό τις τωρινές συνθήκες τα κόμματα αυτά εκλέγουν βουλευτές σε ευρύτερες περιφέρειες.
Ενα άλλο κρίσιμο ερώτημα είναι βέβαια πώς θα καθορίζουν τα κόμματα τις λίστες των υπό εκλογή βουλευτών, αφού θα έχει καταργηθεί ο σταυρός. Μέχρι τώρα αυτό γίνεται συνήθως συγκεντρωτικά από τον πρόεδρο και τα όργανα που εκείνος ελέγχει. Ισως η εξέλιξη αυτή αποτελέσει αφορμή για μια γενικευμένη δημοκρατική εσωτερική λειτουργία των κομμάτων εξουσίας, απαντούν με νόημα μέλη της επιτροπής.
Υπό συζήτηση το 3%
Στο ερώτημα εάν θα υπάρχει διπλή ψήφος, άλλη για τη μονοεδρική και άλλη για την περιφέρεια, όπως συμβαίνει στη Γερμανία, η επιτροπή φαίνεται να καταλήγει στην εκδοχή της ενιαίας ψήφου, η οποία θα μετρά και στις δύο κάλπες. Υπό συζήτηση είναι ακόμη το πλαφόν του 3% για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή.
Τα μέλη της επιτροπής θεωρούν ότι ταυτόχρονα με το νέο εκλογικό σύστημα θα πρέπει να καθοριστούν και τα όρια των μονοεδρικών περιφερειών, ώστε να μη γίνουν αντικείμενο διελκυστίνδας και μακρών αντιπαραθέσεων μεταξύ των σημερινών βουλευτών (κάτι που προεβλέπεται ιδιαίτερα στη Β' Αθηνών όπου εκλέγονται 42 βουλευτές).
Εάν η Ν.Δ. υιοθετήσει το νέο εκλογικό σύστημα, τότε αυτό θα εφαρμοστεί άμεσα από την επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Η κ. Μπακογιάννη, πάντως, έχει ταχθεί υπέρ μιας ελληνικής παραλλαγής του γερμανικού μοντέλου.
Η νέα διοικητική αρχιτεκτονική
Η διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας, όπως όλα δείχνουν, θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες του νέου εκλογικού νόμου. Ο ορισμός των εκλογικών περιφερειών δεν είναι ωστόσο απαραίτητο να ακολουθεί, λένε πολλοί, τη χάραξη των διοικητικών ορίων που θα αποτελούν τις νέες περιφερειακές αυτοδιοικήσεις.
Το σχέδιο προβλέπει 10-15 περιφέρειες έναντι 13 που υπάρχουν σήμερα. Η επιτροπή των νομικών που επεξεργάζεται τις τελικές προτάσεις προς την κυβέρνηση στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αναλυτική μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης για το θέμα αυτό και τα κριτήρια που έθεσε για τις διοικητικές αναδιαρθρώσεις.
Στόχος της μεταρρύθμισης είναι οι σημερινοί δήμοι να περιοριστούν σε λιγότερους από 500, κάτι που σημαίνει ότι θα γίνουν αναγκαστικά πολλές συνενώσεις σημερινών δήμων και μάλιστα σε σύντομο σχετικά διάστημα, καθώς οι επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές γίνονται τον ερχόμενο Οκτώβριο.
Η αρχή που υιοθετείται για τη νησιωτική Ελλάδα είναι: κάθε νησί και δήμος, αλλά αφορά προφανώς τα μικρά σε μέγεθος νησιά.
Η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση θα προκύψει από συνενώσεις των σημερινών νομαρχιών που θα αποτελούν πλέον διοικητικές μονάδες μέσα στην περιφέρεια.
Ο επικεφαλής ή πρόεδρος της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης θα εκλέγεται όπως ο σημερινός δήμαρχος, σε ξεχωριστή δηλαδή κάλπη από την εκλογή των μελών του περιφερειακού συμβουλίου. Η εκλογή του θα γίνεται με ποσοστό 50% συν ένα, γεγονός που σημαίνει ότι καταργείται οριστικά το ποσοστό του 42% για εκλογή από τον πρώτο γύρο, το οποίο είχε καθιερώσει η κυβέρνηση της Ν.Δ. Αλλωστε το θέμα της συνταγματικότητας της ρύθμισης εκκρεμούσε ενώπιον της ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Στο τελικό σχέδιο υπάρχει πρόβλεψη για εγγυημένη εκπροσώπηση όλων των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων στο νέο αιρετό περιφερειακό συμβούλιο.
Αυξημένες αρμοδιότητες
Οι περιφέρειες, ως ΝΠΔΔ, θα έχουν αυξημένες αρμοδιότητες σε σχέση με τις αρμοδιότητες των σημερινών νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων. Σύμφωνα με μελέτες, οι νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις διεκπαιρώνουν το 65% των υποθέσεων των πολιτών για τις οποίες εκείνοι προσφεύγουν στο κράτος.
Προς το παρόν δεν θα υπάρχουν νέοι οικονομικοί πόροι για την περιφέρεια, αλλά δεν αποκλείεται στο μέλλον, εφόσον προχωρήσει και το νέο κύμα μεταρρυθμίσεων, να υπάρξει και ένα είδος φορολογικής αποκέντρωσης, όπου οι περιφερειακές αυτοδιοικήσεις θα έχουν αυξημένο ρόλο στη συλλογή των φορολογικών εσόδων.
