Aυτό το καλοκαίρι η Τουρκία έζησε μία από τις πιο θερμές περιόδους της. Όχι κλιματικά, εννοείται· πολιτικά. Εδώ και τρεις εβδομάδες ο στρατός και η κυβέρνηση έδωσαν μια μάχη κυριαρχίας, από την οποία νικητής βγήκε τελικά το νέο πολιτικό κατεστημένο της χώρας.Οι στρατηγοί καιρός ήταν να.... κάτσουν στα αβγά τους. Ή καλύτερα στο εδώλιο. Οι κακοί στρατηγοί, βεβαίως, που τυγχάνουν να γίνονται και δικτάτορες καμιά φορά.
Τα μάτια των περισσοτέρων για πάνω από μία εβδομάδα είχαν στραφεί στον πρόεδρο Γκιουλ και στο τι λύση θα δώσει στη νέα ένταση ισλαμιστών - στρατού, που οδήγησε μάλιστα σε αρκετές παρενέργειες. Για μία μεγάλη περίοδο η Τουρκία βίωσε καταστάσεις, τις οποίες σε κανονικές συνθήκες δεν θα τις γνώριζε.
Ένα μέρος της χώρας βέβαια συμπεριφερόταν σαν να μην υπάρχει καμία κρίση. Όπως η τουρκική οικονομία, η οποία αν και βρίσκεται σε ύφεση λόγω της παγκόσμιας κρίσης, δεν επηρεάστηκε καθόλου από τα τεκταινόμενα στην Άγκυρα. Το χρηματιστήριο συνέχισε στα ίδια επίπεδα και η συναλλαγματική αγορά δεν σημείωσε καμία σπουδαία αυξομείωση. Η οικονομία φάνηκε να μην έριξε ούτε ένα βλέμμα στην πολιτική κρίση τις τελευταίες τρεις εβδομάδες.
Στο παρελθόν, η κόντρα ισλάμ - στρατού είχε μεγάλο αντίκτυπο στην οικονομία. Γι’ αυτό και ο στρατός συνήθιζε να κάνει τις παρεμβάσεις του τα σαββατοκύριακα, έτσι ώστε η οικονομία να μην κλυδωνίζεται. Αυτός ήταν και ο λόγος που η περίφημη ανακοίνωση της 27ης Απριλίου του 2007 έγινε μεσάνυχτα Παρασκευής. Την άλλη μέρα, χρηματιστήριο δεν λειτουργούσε...
Τι σημαίνει η αδιαφορία της ελεύθερης αγοράς αυτήν τη φορά; Μόνο μία απάντηση υπάρχει σε αυτό: Οι παίκτες της οικονομίας δεν λαμβάνουν πλέον τον τουρκικό στρατό σοβαρά υπόψη τους. Φαίνεται ότι ο στρατός έχασε την επιρροή του στην πολιτική ισορροπία, αλλά και την ικανότητά του να επηρεάζει την πραγματικότητα της χώρας.
Αυτό, με άλλα λόγια, σημαίνει ότι ο στρατός χάνει τον πολιτικό του ρόλο; Αυτή η ερμηνεία από τους παίκτες της ελεύθερης αγοράς είναι πιθανότατα η πιο ρεαλιστική και σωστή ανάλυση για την πρόσφατη πολιτική διελκυστίνδα. Μία κρίση που δεν επηρεάζει τις αγορές, δεν αποτελεί κρίση.
Μία χαμένη μάχη
Το δόγμα «ο στρατός είναι ο θεματοφύλακας του κράτους της Τουρκίας» έχει αρχίσει σιγά-σιγά να μην έχει πολλούς υποστηρικτές. Για πολλά-πολλά χρόνια, το δόγμα αυτό είχε καταστήσει την Τουρκία μία απείθαρχη δημοκρατία και της έθετε εμπόδια στην πρόοδό της. Εδώ κι εφτά χρόνια, η Τουρκία διοικείται από μία κυβέρνηση και μάλιστα ισλαμική.
«Το λάθος του στρατού ή καλύτερα η μάχη που έχασε, ήταν ότι απέτυχε να ελέγξει το νέο πολιτικό σύστημα. Ασκώντας εξουσία μέσω του παρακράτους τα τελευταία 50 χρόνια, οι στρατηγοί δεν έλαβαν τα μηνύματα που έπρεπε να λάβουν κι ακολούθησαν τις παλιές, αλλά άχρηστες πλέον τακτικές κυριαρχίας», εκτιμά η φιλοκυβερνητική εφημερίδα «Ζαμάν».
Η αστυνομία
Η τουρκική αστυνομία, από την άλλη, βρήκε την ευκαιρία μέσω του ισλαμικού κινήματος του Φετουλάχ Γκιουλέν να αποκτήσει τέτοια δύναμη, ώστε αυτήν τη στιγμή να θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους παίκτες εξουσίας στην Τουρκία.
Τώρα θεωρείται σχεδόν αδύνατο ο στρατός να προβεί σε πραξικόπημα με την κλασική έννοια του όρου. Η μόνη πιθανότητα ίσως είναι ο ψυχολογικός πόλεμος. Η χρήση δηλαδή τεχνικών χειραγώγησης της τουρκικής κοινωνίας και στη συνέχεια ο «διορισμός» μέσω δημοκρατικών διαδικασιών μίας κυβέρνησης που θα «εργάζεται» για λογαριασμό του.
Κρίσεις και αντιρρήσεις
Ο τουρκικός Τύπος έδωσε ευρεία δημοσιότητα στην απόφαση του προέδρου Γκιουλ, ο οποίος όμως αποδέχθηκε να επικυρώσει το νέο νόμο που ανοίγει το δρόμο για την πολιτική δικαιοσύνη στους στρατιωτικούς, με την προϋπόθεση να γίνουν ορισμένες επιπρόσθετες ρυθμίσεις, λαμβάνοντας υπόψη και τις επιφυλάξεις της στρατιωτικής πτέρυγας.
Οι στρατιωτικοί είχαν διαβιβάσει την άποψη ότι το αίτημα για την τροποποίηση αυτή δεν συμπεριλαμβανόταν στο Έγγραφο Εταιρικής Σχέσης με την Ε.Ε. που εκδόθηκε από την Επιτροπή της Ε.Ε. το 2008 και στην Έκθεση Προόδου. Όμως, η κυβέρνηση υπενθύμισε στο προεδρικό μέγαρο, με την Έκθεση που υπέβαλλε σε αυτό για το θέμα, ότι τα παραπάνω είναι μεταξύ των αιτημάτων της Ε.Ε. Η κυβέρνηση τόνισε επίσης ότι η ρύθμιση αυτή δεν αντιτίθεται στο άρθρο 145 του Συντάγματος.
Ο Γκιουλ
Ο Γκιουλ, επικυρώνοντας το νόμο, ζήτησε από την κυβέρνηση να προβεί σε μια νέα ρύθμιση, η οποία θα επιφέρει συγκεκριμένη λύση στις επιφυλάξεις των στρατιωτικών. Ο πρόεδρος χάραξε το πλαίσιο του νόμου, λέγοντας πως «θα πρέπει να έχει σχέση με την πειθαρχία και τις νομικές εγγυήσεις». Γι΄ αυτό και τώρα λέγεται ότι ο πρόεδρος ζήτησε από την κυβέρνηση νομικές εγγυήσεις. Τώρα ξεκινούν συζητήσεις για το πώς θα γίνουν αυτές οι νομικές ρυθμίσεις.
Σύμφωνα με πληροφορίες, δεν θα γίνει καμία αλλαγή όσον αφορά στα αδικήματα που διαπράττονται στο πλαίσιο του στρατιωτικού τομέα. Θα μπορέσει να γίνει μια τροποποίηση που θα εξαλείψει τις ανησυχίες όσον αφορά στην κατοχύρωση της πειθαρχίας και την ιεραρχική δομή μέσα στον θεσμό. Για την τύχη, ειδικότερα του Αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων και των Όπλων στα πολιτικά δικαστήρια, μπορεί να έρθει στην επικαιρότητα το θέμα προηγούμενης άδειας ή έγκρισης. Μπορεί να θεωρηθεί αναγκαία η σχετική έγκριση του πρωθυπουργού, ή του προέδρου της Δημοκρατίας.
Φόρμουλα για να παραπέμπονται αξιωματικοί στο Ανώτατο
Από τις φόρμουλες που συζητούνται, είναι και το άνοιγμα του δρόμου για τη δίκη υψηλόβαθμων αξιωματικών μόνο στο Ανώτατο Δικαστήριο. Όμως, αυτό απαιτεί συνταγματική τροποποίηση.
Για τις νομικές φόρμουλες που θα εξαλείψουν τις επιφυλάξεις των στρατιωτικών, θα προβούν σε εργασίες πρώτα οι νομικοί σύμβουλοι του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Στην συνέχεια, η κυβέρνηση θα αξιολογήσει τις εργασίες και θα υποβάλει το νομοσχέδιο στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Όμως, υπάρχει ακόμα ασάφεια σχετικά με το πότε θα έρθει το θέμα αυτό στην ολομέλεια της Βουλής. Δηλαδή, το αν θα γίνει κατά τις συζητήσεις, στις 4 Αυγούστου, όταν συνέλθει η Ολομέλεια για την εκλογή του νέου προέδρου της Βουλής, ή με την έναρξη των εργασιών της Βουλής και μετά τις διακοπές, την 1η Οκτωβρίου.
Ο Αντιπρόεδρος του CHP, Ονούρ Οϊμέν, αντιδρώντας στην επικύρωση, επισήμανε ότι ο πρόεδρος έχει δύο αρμοδιότητες. Ή επικυρώνει ένα νόμο, ή ασκεί βέτο σε αυτόν. Όταν ασκεί βέτο, το αιτιολογεί. Όταν τον επικυρώνει, δεν το αιτιολογεί. Όμως, ο πρόεδρος έκανε ταυτόχρονα και κάποιες συστάσεις, με τις οποίες επισημαίνει τις ελλείψεις, με τη σκέψη ότι θα χρυσώσει κάπως το χάπι των στρατιωτικών.
Επίσης από το CHP, ο βουλευτής Μουσταφά Όζγκιουρεκ είπε πως ο πρόεδρος Γκιουλ έχασε μια μεγάλη ευκαιρία· το να δείξει αν είναι πρόεδρος της Τουρκίας, ή πρόεδρος του AKP και πρόσθεσε: «Το CHP έχει την αντίληψη ότι η εν λόγω ρύθμιση αντιτίθεται στο άρθρο 145 του Συντάγματος, γι΄ αυτό και θα γίνει προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο, του οποίου θα σεβαστούμε την απόφαση. Όμως, η εν λόγω απόφαση, περισσότερο από νομική, είναι πολιτική. Δυστυχώς, το AKP έκανε ένα βήμα για τη μείωση της επιρροής των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και ο Πρόεδρος την ενέργεια αυτή την επικύρωσε».
Στον τουρκικό Τύπο προβάλλεται ότι, ενώ το CHP θα προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το MHP δηλώνει ότι ήταν λάθος η επικύρωση του νόμου, για τον οποίο έχουν την άποψη πως θα οδηγήσει στη συνέχιση της έντασης μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών.
Πάντως, κάποιοι Τούρκοι αναλυτές, που γνωρίζουν καλά τι εστί εξουσία, είτε πρόκειται για στρατιωτική είτε για πολιτική, σκέφτηκαν βέβαια το εξής: «Υπάρχει καμιά εξουσία που μπορεί να δικάσει δικτάτορες; Έχει δικαστεί ποτέ κάποιος πραξικοπηματίας;». Η απάντηση είναι: «Στην Τουρκία όχι βέβαια, αλλά σε άλλες χώρες, ναι, έχει συμβεί».
Πραξικοπηματίες στο εδώλιο
Τις τελευταίες ημέρες ο στρατός έφαγε άλλο ένα ισχυρό χαστούκι, με αποτέλεσμα η εξουσία του όχι απλά να περιορίζεται ακόμη περισσότερο, αλλά και να κρίνεται από μιαν άλλη εξουσία, που υποτίθεται ότι στο παρελθόν την ήλεγχε απόλυτα. Την πολιτική εξουσία, η οποία τώρα μέσω της δικαιοσύνης θα μπορεί να αποδυναμώσει τους στρατηγούς και δη τους κακούς! Εκείνους που την επιβουλλεύονται με ποινικά κολάσιμες πράξεις, όπως πραξικοπήματα, κτλ.
Με το νόμο που ενέκρινε πριν από λίγες ημέρες ο Τούρκος πρόεδρος, Αμπντουλάχ Γκιουλ, δηλαδή η πολιτειακή εξουσία, οι στρατιωτικοί θα μπορούν να παραπέπονται στα πολιτικά δικαστήρια για ποινικά αδικήματα. Κάτι που το τουρκικό σύνταγμα το ίδιο, το απαγόρευε, γιατί φυσικά ήταν ένα σύνταγμα που θεσπίστηκε από τη δικτατορία Εβρέν το 1980. Οι ίδιοι τότε οι πραξικοπηματίες είχαν φροντίσει να γλιτώσουν τους εαυτούς τους, θεσπίζοντας ότι απαγορεύεται η προσαγωγή τους στη δικαιοσύνη, αφού ενεργούν για το καλό της χώρας!
Πρώτο θύμα ο Εβρέν
Το πρώτο και πιο γνωστό «θύμα» του νέου νόμου θα είναι φυσικά ο τελευταίος δικτάτορας της Τουρκίας, ο Κενάν Εβρέν, ο οποίος διεξήγαγε το πραξικόπημα της 12ης Σεπτεμβρίου 1980 και σήμερα αντί να βρίσκεται πίσω από τα κάγκελα κάποιας φυλακής, όπως συμβαίνει στις άλλες χώρες του κόσμου, απολαμβάνει προνόμια πρώην ηγέτη χώρας και μάλιστα στα παράλια της Τουρκίας, στην εξωτική Μαρμαρίδα.
Τα υπόλοιπα «θύματα» του νέου νόμου θα είναι οι δεκάδες στρατιωτικοί που συνελήφθησαν για συμμετοχή στην παρακρατική οργάνωση «Εργκενεκόν», γνωστής και ως «βαθύ κράτος», που στόχο είχε την κατάλυση οποιασδήποτε αντίθετης προς τα συμφέροντα του κεμαλικού ιδεώδους κυβέρνησης.
ΣΗΜΕΡΙΝΗ
