Στον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου πραγματοποιήθηκε διεθνές επιστημονικό συνέδριο από 17 Σεπτεμβρίου έως 1 Οκτωβρίου 2008 που οργανώθηκε από το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Επιστημών (European Science Foundation – E.S.F.) με έδρα το Στρασβούργο. Η χρηματοδότηση έγινε μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος MedCLIVAR (Μελέτη του κλίματος της Μεσογείου και πρόγνωσης των μεταβολών του), στο οποίο συμμετέχει η χώρα μας με κύριο φορέα το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε από το 2005. Στο Συνέδριο πήραν μέρος περίπου 120 επιστήμονες, κυρίως από Μεσογειακές, Ευρωπαϊκές χώρες καθώς και από τις Η.Π.Α.
Κεντρικό θέμα του συνεδρίου ήταν ο προσδιορισμός και η κατανόηση των μηχανισμών που ευθύνονται για τις μεταβολές που παρατηρούνται κατά τις τελευταίες δεκαετίες στα χαρακτηριστικά του θαλασσινού νερού, στη θαλάσσια κυκλοφορία και στη θαλάσσια στάθμη, μεταβολές που είναι δυνατόν να ενταχθούν στην κλιματική αλλαγή που βιώνει ο πλανήτης. Οι μεταβολές αυτές, είναι άλλοτε αργές σε πολλές περιοχές, όπως η θέρμανση των βαθιών νερών της Δυτικής Μεσογείου, και άλλοτε ραγδαίες, όπως οι μεγάλες αλλαγές που εξελίχθηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο κατά την δεκαετία του 1990, κυρίως λόγω της συνέργιας ανώμαλων καιρικών συνθηκών (παρατεταμένη ξηρασία 1989-93, πολύ ψυχροί χειμώνες 1991-92), σε συνδυασμό με την ανθρώπινη επέμβαση στην φύση (κατασκευή φραγμάτων μεγάλων ποταμών, π.χ. Νείλος). Οι μεταβολές στο θαλάσσιο περιβάλλον επηρεάζουν τα οικοσυστήματα, αλλά και γενικότερα σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας και την εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων είναι δυνατόν να επηρεάσουν τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες και την ποιότητα ζωής σε όλες τις παράκτιες περιοχές της Μεσογείου, όπως άλλωστε και του υπόλοιπου πλανήτη.
Στο συνέδριο επιβεβαιώθηκε ο ρόλος που παίζει η Μεσόγειος στη διαμόρφωση των ρυθμιστικών παραγόντων του παγκόσμιου κλίματος, κάτω από την εξελισσόμενη κατάσταση της τήξης των πάγων της Αρκτικής λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη. Μια Μεσόγειος διαφορετική από την σημερινή μπορεί στο μέλλον να παίξει και πάλι σημαντικό ρόλο στην κλιματική αλλαγή που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Η τελευταία συνεδρία αφιερώθηκε στη σύνοψη των συζητήσεων και καταγραφή των συμπερασμάτων. Αναλυτικότερα:
o Στις μεταβολές της Μεσογείου σε γεωλογικές κλίμακες χρόνου (παγετώδεις και μεσοπαγετώδεις περίοδοι) κατά τις οποίες η λεκάνη της Μεσογείου επανειλημμένα αντιμετώπισε ανοξικές συνθήκες.
o Στα γενεσιουργά αίτια των μεταβολών κατά την διάρκεια κυρίως του τελευταίου αιώνα. Οι αιτίες των μεταβολών βρίσκονται στην ατμόσφαιρα και οφείλονται κυρίως στην μεταβλητότητα των μεγάλων ατμοσφαιρικών συστημάτων που επηρεάζουν κατά μεγάλο βαθμό τις τοπικές μετεωρολογικές συνθήκες (θερμοκρασία, βροχόπτωση, άνεμοι, κυκλώνες, κλπ). Η ανθρώπινη όμως παρέμβαση κατά τον 20ο αιώνα θεωρείται υπεύθυνη και για την επιτάχυνση των μεταβολών όπως βιομηχανική ανάπτυξη, κατασκευή φραγμάτων στους κυριότερους ποταμούς που εκβάλλουν στην Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα ανατρέπει το ισοζύγιο του γλυκού νερού στην Μεσόγειο.
o Στη θαλάσσια κυκλοφορία μεγάλης κλίμακας, στο ρόλο του Ατλαντικού Ωκεανού μέσω Στενού του Γιβραλτάρ, στην ανανέωση και οξυγόνωση των βαθιών λεκανών, το ρόλο της Μαύρης Θάλασσας μέσω του Στενού των Δαρδανελίων, την θαλάσσια στάθμη που αποτελεί μια σημαντική ωκεανογραφική παράμετρο και τις τάσεις όλων των παρατηρούμενων μεταβολών. Η αύξηση της στάθμης στη Μεσόγειο κατά τον 20ο αιώνα ήταν 1,2 χιλιοστά ανά έτος (μικρότερη από την παγκόσμια τιμή που είναι 1,8 χιλιοστά, εξ αιτίας αλλαγών στις μετεωρολογικές συνθήκες.
o Στην εκτίμηση μέσω κλιματικών μοντέλων υψηλής ανάλυσης των μελλοντικών αλλαγών, κυρίως για τον 21ο αιώνα, με γνώμονα τα υπάρχοντα σενάρια εκπομπής αερίων θερμοκηπίου με κυριότερο το διοξείδιο του άνθρακα.
o Στη βελτίωση της τεχνολογίας, των μεθόδων και των οργάνων μέτρησης των παραμέτρων της θάλασσας και της ατμόσφαιρας και την ανάγκη επέκτασης των δικτύων αυτόματης καταγραφής και μετάδοσης των μετρήσεων σε περιοχές μεγάλου επιστημονικού ενδιαφέροντος σε όλη την Μεσόγειο για την καλύτερη παρακολούθηση και πρόβλεψη των μεταβολών και των επιπτώσεων τους από την επιφάνεια μέχρι τον πυθμένα.
Οι διαπιστώσεις για το άμεσο μέλλον είναι οι ακόλουθες:
o Κλίμα θερμότερο και ξηρότερο με μεγάλο ποσοστό αβεβαιότητας όπως προβλέπεται από τα κλιματικά μοντέλα. Ανάγκη καταγραφής της αβεβαιότητας. Συχνότερη εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων (καύσωνες, πλημμύρες, κλπ). Εξασθένιση της έντασης των ανέμων εκτός από την περιοχή του Αιγαίου Πελάγους. Αύξηση του αριθμού των δημιουργούμενων κυκλώνων στην Μεσόγειο και αύξηση των καταιγίδων.
o Αλλαγές στην θερμοκρασία και στο περιεχόμενο αλάτων (αλατότητα) στη θάλασσα και αύξηση της στρωμάτωσης που αναστέλλει την ανανέωση των νερών των βαθιών λεκανών.
o Η τήξη των πάγων στις Άλπεις θα επιφέρει μεταβολές στο θαλάσσιο περιβάλλον με αύξηση της στρωμάτωσης
o Μεταβολές στην αλληλεπίδραση με την ατμόσφαιρα και τον ωκεανό.
Για την Ευρωπαϊκή Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου
Δρ Ανδρέας Σιούλας
