Του Αργύρη Δεμερτζή *
Πυκνώνουν οι αντιδράσεις και παράλληλα οι πρωτοβουλίες θεσμικών και επιστημονικών φορέων, που ζητούν να μην εφαρμοστεί οριζόντια η συρρίκνωση των ορίων των οικισμών σε όλη τη χώρα αλλά να προβλεφθούν λύσεις επεκτάσεων εκεί που υπάρχει επιστημονική και κοινωνική τεκμηρίωση. Στο υπουργείο Περιβάλλοντος, αφού θεσμοθετήθηκε και έχει τεθεί σε ισχύ το νέο ΠΔ 194/2025, με τίτλο: «Καθορισμός κριτηρίων, τρόπου και διαδικασιών οριοθέτησης των οικισμών της Χώρας με πληθυσμό κάτω των δύο χιλιάδων (2.000) κατοίκων, περιλαμβανομένων και των προϋφιστάμενων του 1923, καθώς και καθορισμός χρήσεων γης και γενικών όρων και περιορισμών δόμησης» υπάρχουν σχεδιασμοί για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα απώλειας του δικαιώματος δόμησης, που δημιουργείται για χιλιάδες ιδιοκτήτες.
Η ΚΕΔΕ προχωρά στη σύνταξη επίσημης απόφασης-τοποθέτησης, η οποία θα σταλεί σε όλα τα αρμόδια θεσμικά όργανα, με στόχο να διακοπεί η διαδικασία θεσμοθέτησης του Π.Δ. και να ανοίξει ουσιαστικός διάλογος για ένα ρεαλιστικό, επιστημονικά τεκμηριωμένο και αυτοδιοικητικά συμμετοχικό πλαίσιο οριοθέτησης.
Πρωτοβουλίες Περιφερειακής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Κρήτης
Στην Κρήτη έγινε συνάντηση έγινε συνάντηση με τον Πρόεδρο της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Κρήτης (Π.Ε.Δ.Κ.) και Δήμαρχο Ρεθύμνης, Γιώργο Μαρινάκη, στο Ρέθυμνο για να αναληφθούν πρωτοβουλίες σχετικά με το νέο ΠΔ για τους οικισμούς. Συμμετείχαν ο Αντιδήμαρχος Πολεοδομίας Ρεθύμνου και Πρόεδρος Επιτροπής Παραλαβής Τ.Π.Σ., Ξεζωνάκης Στυλιανός, η Πρόεδρος Νομαρχιακής Επιτροπής ΤΕΕ Ρεθύμνου, Γεωργία Μανωλίτση και στελέχη του πολιτικού γραφείου του Βουλευτή Ηρακλείου της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνου Κεφαλογιάννη.
Τονίστηκε ακόμη ότι στην παρούσα φάση επιδιώκεται μέσω των Τοπικών και Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ και ΕΠΣ) που προωθούνται εδώ και 3-4 χρόνια από την Κυβέρνηση, η ορθολογική χωρική οργάνωση των δραστηριοτήτων με βάση τις αρχές περιβαλλοντικής προστασίας, της κοινωνικής συνοχής και της οικονομικής ανάπτυξης μέσα από τον προσδιορισμό της αναπτυξιακής προοπτικής της κάθε περιοχής. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να μπει στη συζήτηση το θέμα των οικισμών μετά το 1983, για τους οποίους έχει δημιουργηθεί μία de facto πραγματική κατάσταση, ώστε να υπάρχει μία ολιστική πολεοδομική προσέγγιση.
Η Ένωση Ιδιοκτητών Ακινήτων Νομού Ηρακλείου ΕΝΙΔΑΝΗ σημειώνει σε επιστολή της προς το υπουργείο Περιβάλλοντος ότι “Οι ιδιοκτησίες που είναι αυτή τη στιγμή εντός ορίων οικισμών, με τη δημοσίευσή του νέου ΠΔ του ΥΠΕΝ, που προβλέπει μείωση των ορίων οικισμών σε χωριά και σε οικισμούς έως και 2.000 κατοίκων θα τραπούν σε ιδιοκτησίες εκτός ορίων οικισμών και συνεπώς άνευ οικοδομησιμότητας με αποτέλεσμα την πλήρη απαξίωσή τους”. Επισημαίνει παράλληλα ότι “η συρρίκνωση των ορίων των οικισμών θα συρρικνώσει και τις οικονομίες των χωριών, θα είναι κίνητρο για την αστυφιλία και θα οξύνει το πρόβλημα στέγασης των δημοσίων υπαλλήλων που διορίζονται στην περιφέρεια και των ιδιωτών εργαζομένων κυρίως στον τουρισμό και τις αγροτικές εργασίες”.
Για παραλογισμό και άδικη κατάσταση κάνουν λόγο στην Ήπειρο
Κάθετα αντίθετοι με το Π.Δ. του Υπουργείου Περιβάλλοντος, με άρθρο του οποίου θα γίνει επανακαθορισμός στα όρια των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, γεγονός που θα επιφέρει πολλά προβλήματα σε ιδιοκτήτες ακινήτων και θα επιδεινώσει την ερήμωση των χωριών, εμφανίστηκαν με δηλώσεις τους, τόσο ο Δήμαρχος Ιωαννίνων, Θωμάς Μπέγκας, όσο και ο Περιφερειάρχης, Αλέξανδρος Καχριμάνης. Ο κ. Μπέγκας έκανε λόγο για σοβαρές κοινωνικές, πολεοδομικές και οικονομικές συνέπειες από τις προδιαγραφές που τίθενται σε εφαρμογή, έπειτα από παρατηρήσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας επί του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος για τον καθορισμό των ορίων των οικισμών. Το ζήτημα αφορά και τον Δήμο Ιωαννιτών, καθώς πλήθος ιδιοκτησιών με νόμιμες οικοδομικές άδειες από τη δεκαετία του 1980 κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν εκ των υστέρων ως μη άρτιες και μη οικοδομήσιμες. Η συγκεκριμένη απόφαση έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές του ορθού χωρικού σχεδιασμού, σύμφωνα με τον Δήμαρχο, καθώς καθορίζει εκ νέου τα όρια των οικισμών, αγνοώντας τα δεδομένα που ίσχυαν επί δεκαετίες και στα οποία βασίστηκαν αποφάσεις πολιτών και της διοίκησης.
*Δημοσιογράφος
Πηγή: https://ecopress.gr
Σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 194/2025 προβλέπονται τρεις ζώνες για τους οικισμούς, σύμφωνα με τη χρονική εξέλιξή τους μέχρι το 1983:
Ζώνη Α οικισμού: Τμήμα προϋφιστάμενο του 1923 (ιστορικός πυρήνας).
Στην Α’ Ζώνη η ελάχιστη αρτιότητα είναι 2 στρέμματα και το ελάχιστο μήκος προσώπου σε κοινόχρηστο δρόμο τα 15 μέτρα.
Ζώνη Β οικισμού: Το συνεκτικό τμήμα που δημιουργήθηκε από το 1923 έως το 1983.
Ζώνη Β1 οικισμού: Το διάσπαρτο τμήμα αυτού, που δημιουργήθηκε από το 1923 έως το 1983.
Στις Ζώνες Β’ και Β 1του οικισμού άρτια οικόπεδα θεωρούνται όσα είναι από 300 τ.μ. έως 2.000 τ.μ. με πρόσωπο 10 μέτρων σε κοινόχρηστο χώρο. Από την κατηγοριοποίηση έχει απενταχθεί η Γ΄ Ζώνη που είχε περιληφθεί στο προηγούμενο σχέδιο Π.Δ. (που εστάλη στο ΣτΕ και απορρίφθηκε) και περιλάμβανε τις περιοχές του οικισμού μετά τη Β1΄ Ζώνη μέχρι και το καθορισμένο όριο του οικισμού. Οι διατάξεις του Π.Δ. 194/2025 δεν κάνουν καμία πρόβλεψη για τους οικισμούς μετά το 1983.
Μετά από την έκδοση του Π.Δ. 194/2025, οι πολίτες που είχαν περιουσίες στις περιοχές που δεν προβλέπονται στο Π.Δ. δικαιολογημένα ανησυχούν για την αρτιότητα των οικοπέδων τους. Όσοι πολίτες έχουν ήδη χτίσει, σε τέτοιες περιοχές δεν θα έχουν καμία συνέπεια. Υπάρχουν όμως και πολλοί άλλοι, που έχουν ιδιόκτητα οικόπεδα στις παραπάνω περιοχές, χωρίς να έχουν ακόμη χτίσει και ανησυχούν ότι, πολλά από αυτά κινδυνεύουν να γίνουν ξαφνικά αγροτεμάχια. Ειδικά όσοι αγόρασαν τέτοια οικόπεδα με την προοπτική της οικοδόμησης, διατρέχουν κίνδυνο άμεσης οικονομικής ζημίας, όσο παραμένει αδιευκρίνιστο το πλαίσιο για τις περιοχές αυτές. Δηλαδή, δεν έχει αποσαφηνιστεί ακόμη, αν θα θεωρηθούν εντέλει εκτός σχεδίου πόλεως, με ό,τι απώλειες αυτό συνεπάγεται.
Σύμφωνα με δηλώσεις αρμοδίων παραγόντων της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΝ υπάρχει πρόθεση του υπουργείου να οργανώσει αυτές τις περιοικιστικές Ζώνες (Ζώνες Γ’ ή τμήματα αυτών) σε Περιοχές Ελέγχου Χρήσεων (ΠΕΧ) που θα είναι εκτός ορίων οικισμού και εκτός σχεδίου.
Μαζί με τη δυνατότητα δόμησης στις περιοχές αυτές, ο νομοθέτης θα μπορέσει να βάλει ειδικές χρήσεις (π.χ. κοινωνική κατοικία) και να προσδιορίσει και μία αρτιότητα, η οποία να είναι μεταξύ 2 και 4 στρεμμάτων. Επομένως αυτή η περιοικιστική περιοχή θα έχει μεγαλύτερη αρτιότητα από τα εντός οικισμού, που είναι 300 έως 400 τ.μ. , αλλά μικρότερη από την εκτός σχεδίου και θα οργανωθεί υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει πρόσωπο σε κοινόχρηστο δρόμο.
Στο στόχαστρο της ΚΕΔΕ το σχέδιο Π.Δ. για τους οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων
Σε συζήτηση εκτός ημερησίας διάταξης το ΔΣ της ΚΕΔΕ αντέδρασε στο πρόβλημα που αναδεικνύεται με το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την οριοθέτηση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων, τον καθορισμό των χρήσεων γης, καθώς και των γενικών όρων και περιορισμών δόμησης. Η συζήτηση υπήρξε έντονη, με δημάρχους και μέλη της Επιτροπής Περιβάλλοντος να προειδοποιούν για σοβαρές κοινωνικές και αναπτυξιακές συνέπειες εάν προχωρήσει η εφαρμογή του διατάγματος όπως αυτό διαμορφώνεται.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής Περιβάλλοντος της ΚΕΔΕ, κ. Μανώλης Κοκοσάλης, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, επικεντρώνοντας την κριτική του στο άρθρο 5 του σχεδίου Π.Δ. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά: “Αν περάσει αυτό το προεδρικό διάταγμα, θα πρέπει να εγκαταλείψουμε τους οικισμούς μας και να πάμε όλοι σε μεγάλα αστικά κέντρα. Τα όρια μειώνονται δραματικά και ακυρώνεται ουσιαστικά η δυνατότητα δόμησης στην περιφέρεια”. Ο ίδιος επεσήμανε ότι η μείωση των ορίων στους οικισμούς κάτω των 2.000 κατοίκων γίνεται με κριτήρια του 1983, αγνοώντας τις σημερινές ανάγκες, την πληθυσμιακή και αναπτυξιακή πραγματικότητα, και τις εν εξελίξει μελέτες για τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ).
Η ανησυχία για την απώλεια περιουσιών εκφράστηκε με ιδιαίτερη ένταση. “Την παραμονή του Π.Δ. οι πολίτες έχουν οικόπεδα, την επαύριο θα έχουν χωραφάκια”, σχολίασε δηκτικά ο κ. Κεγκέρογλου, εκτιμώντας ότι η πολιτική αυτή ενδέχεται να προκαλέσει ακόμα και εκλογικό κόστος 5–7% για την κυβέρνηση. Από αρκετούς δημάρχους και μέλη επισημάνθηκε ότι θα καταρρεύσουν επενδυτικά σχέδια, θα υπονομευτεί η οικοδομική δραστηριότητα και θα ενισχυθεί περαιτέρω η αστυφιλία, ενώ πλήττεται καίρια το όραμα της επιστροφής του πληθυσμού στην ύπαιθρο.
Η Επιτροπή Περιβάλλοντος της ΚΕΔΕ κατέληξε σε σαφές ψήφισμα απόρριψης του ΠΔ, ζητώντας:
♦ Άμεση αναστολή της διαδικασίας προώθησης του Π.Δ.
♦ Διαβούλευση με το Υπουργείο Περιβάλλοντος, το Συμβούλιο της Επικρατείας και το ΤΕΕ.
♦ Απόδοση αρμοδιότητας στους δήμους για τον καθορισμό των ορίων μέσω των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, στη βάση επιστημονικών και χωρικών κριτηρίων.
♦ Διασφάλιση της συνέχειας δόμησης σε οικισμούς που διαθέτουν υποδομές και κοινωνική ζωή.
Σημαντική ήταν η παρέμβαση ότι το πρακτικό επεξεργασίας του ΣτΕ ήταν αυτό που καθοδήγησε ουσιαστικά το ΥΠΕΝ προς αυτή την κατεύθυνση. “Δεν πρόκειται για κεντρική πολιτική του Υπουργείου, αλλά για νομοτεχνική καθοδήγηση από το Συμβούλιο της Επικρατείας”, ειπώθηκε χαρακτηριστικά, με μέλη της ΚΕΔΕ να επισημαίνουν πως το ΣτΕ δεν πρέπει να καθορίζει πολιτικές, αλλά να τις ελέγχει για τη συνταγματικότητά τους. Κλείνοντας τη συζήτηση, τονίστηκε ότι οι οικισμοί κάτω των 2.000 κατοίκων καλύπτουν περίπου το 80% της γεωγραφικής έκτασης της χώρας, ιδίως στην περιφέρεια. Το σχέδιο Π.Δ. δεν προστατεύει το περιβάλλον, αλλά τιμωρεί την επαρχία, δήλωσαν χαρακτηριστικά εκπρόσωποι από ΠΕΔ και δημάρχους διαφόρων περιοχών.
