Από τις 23 Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) που θα έθεταν χρήσεις γης στις προστατευόμενες περιοχές Natura έχουν εγκριθεί μόνο οι πέντε. ενώ δεν έχει εκδοθεί ούτε ένα Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ), όπως προβλεπόταν. Το γεγονός αυτό έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις, καθώς μπλοκάρει και τον πολεοδομικό σχεδιασμό που εκτυλίσσεται σήμερα στο 80% της ελληνικής επικράτειας
Οι «στοιχειωμένες» μελέτες για τις Natura έχουν αφήσει χωρίς καθεστώς προστασίας όχι μόνο το φυσικό, αλλά και το επιχειρηματικό περιβάλλον της χώρας. Παλινωδίες που κρατούν τουλάχιστον μια εξαετία διατηρούν το… θολό τοπίο γύρω από το τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται στις πιο ευαίσθητες περιοχές της Ελλάδας, οι οποίες καταλαμβάνουν το 28% των χερσαίων εδαφών της και το 18% των θαλασσίων εκτάσεων.
Από τις 23 Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) που θα έθεταν χρήσεις γης στις προστατευόμενες περιοχές Natura έχουν εγκριθεί μόνο οι πέντε. ενώ δεν έχει εκδοθεί ούτε ένα Προεδρικό Διάταγμα (ΠΔ), όπως προβλεπόταν. Το γεγονός αυτό έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις, καθώς μπλοκάρει και τον πολεοδομικό σχεδιασμό που εκτυλίσσεται σήμερα στο 80% της ελληνικής επικράτειας, αφού οι χρήσεις γης που θα προβλέπουν τα ΠΔ για τις περιοχές Natura πρέπει να ενσωματωθούν στα Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια που «τρέχουν» αυτή την περίοδο. Ανεκμετάλλευτο «παραθυράκι» Ο σχεδιασμός του χώρου, όμως, με σαφείς κανόνες, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος, όχι μόνο με την προστασία της φύσης και την ανάδειξη τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, αλλά και με την προώθηση ή προσέλκυση –με όρους ασφάλειας δικαίου– παραγωγικών επενδύσεων και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα «παράθυρο» που είχε ανοίξει στη νομοθεσία το 2021 προκειμένου να προχωρήσουν μεγάλα έργα έως ότου ολοκληρωθούν οι ΕΠΜ δεν το εκμεταλλεύθηκε κανένας επενδυτής.
Τί προέβλεπε η σχετική ρύθμιση (άρθρο 218 του νόμου 4782 ΦΕΚ Α 36/9.3.2021); Εδινε τη δυνατότητα σε επενδυτές να φτιάχνουν δική τους «μίνι» ΕΠΜ «για ήπια αναπτυξιακά έργα δημοσίου συμφέροντος», ενθαρρύνοντάς τους να ορίσουν τη δική τους περιβαλλοντική πολιτική, καθώς το κράτος αδυνατούσε να ορίσει τη δική του. Ωστόσο, μέχρι στιγμής κανένας επενδυτής δεν έχει εκμεταλλευθεί τη συγκεκριμένη ρύθμιση, καθώς το επιπλέον κόστος της μελέτης και η αβεβαιότητά τους (φοβούμενοι και προσφυγές) φαίνεται ότι τους αποθάρρυνε. Remaining Time-0:00 Fullscreen Mute Υπάρχει νόμος πλαίσιο από το 1986 αλλά… Η σύνταξη Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών και η έκδοση Προεδρικών Διαταγμάτων για τις προστατευόμενες περιοχές προβλεπόταν ήδη από τον νόμο -πλαίσιο 1650/1986, ο οποίος αποτέλεσε και αποτελεί το κεντρικό «σώμα» στο ελληνικό νομικό σύστημα, με την εισαγωγή θεμελιωδών κανόνων και τη θέσπιση μηχανισμών προστασίας του περιβάλλοντος. Ακολούθησαν πολλές αλλαγές στις διαδικασίες χαρακτηρισμού των προστατευόμενων περιοχών. Σε αυτές προβλεπόταν ότι για τις περιοχές για τις οποίες έχει ξεκινήσει η διαδικασία, δηλαδή η εκπόνηση Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης, μπορεί μέχρι την ολοκλήρωσή της να εκδοθεί Υπουργική Απόφαση (ΥΑ) καθορισμού όρων και περιορισμών, καθώς και διαχειριστικών μέτρων. Η ισχύς των ΥΑ ήταν αρχικά τετραετής, δόθηκε παράταση άλλων δύο ετών, αλλά και πάλι ο χρόνος δεν έφτασε, καθώς οι ΕΠΜ ακόμη δεν είναι έτοιμες, ενώ οι αποφάσεις σε πολλές περιοχές, όπως Γυάρο, Αξιό κλπ., λήγουν. Ετσι, σήμερα, παρά τη δέσμευση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος το 2021 από το βήμα του συνεδρίου του IUCN (International Union for Conservation of Nature /Διεθνής Ενωση Προστασίας της Φύσης) είχε δηλώσει ότι «η ανακήρυξη του καθεστώτος προστασίας για όλες τις περιοχές Natura 2000 θα ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2022», ακόμη μόνο πέντε έχουν εγκριθεί (Εβρου-Ροδόπης, Σερρών-Κιλκίς, Λακωνίας-Μεσσηνίας, Λάρισας -Μαγνησίας, Καρδίτσας-Τρικάλων).
Η δημόσια διαβούλευση έχει ολοκληρωθεί σε άλλες 15 ΕΠΜ και υπολείπονται άλλες τρεις. Από αυτές, δύο αναμένεται να αναρτηθούν άμεσα (Πρέβεζας-Αρτας και Αιτωλοακαρνανίας-Αχαΐας-Ηλείας), ενώ η τελευταία, για Πέλλα, Ημαθία και Πιερία (περιλαμβάνει και τον Γράμμο), θα καθυστερήσει. Το μεγάλο «αγκάθι» Οι μελέτες, που είχαν ανατεθεί το 2019 και είχαν ορίζοντα ολοκλήρωσης δυόμισι έτη, μπλόκαραν εξαρχής. Η νομοθετική αλλαγή που ήρθε με τον νόμο 4685/20 και όριζε στους μελετητές την υποχρέωση να αντιστοιχίσουν τις τέσσερις ζώνες προστασίας των Natura με συγκεκριμένες χρήσεις γης, πήγε πίσω τη διαδικασία εκπόνηση των μελετών. Βασικός λόγος ήταν ότι απαιτούνταν τροποποίηση των εν εξελίξει συμβάσεων, αφού οι νέες απαιτήσεις δεν περιλαμβάνονταν στο αρχικό αντικείμενο των μελετών, καθώς πλέον οι μελετητικές εταιρείες χρειάζονταν και χωροτάκτη-πολεοδόμο. Ετσι, το έργο ξεκίνησε από την αρχή την άνοιξη του 2022. Αλλά τα προβλήματα συνεχίστηκαν εξαιτίας διαφόρων αγκυλώσεων, που είχαν να κάνουν με τον όγκο των παραδοτέων και των αντίστοιχων ελέγχων, την υποστελέχωση των υπηρεσιών του ΥΠΕΝ, τη δυσκολία ορισμένων μελετητών να ανταποκριθούν εγκαίρως κ.λπ. Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα που έφερε ο 4685/20 ήταν ότι έδινε σε κάθε μία από τις ζώνες προστασίας συγκεκριμένη λίστα με χρήσεις γης, με τους μελετητές να πρέπει να διαλέξουν όποια ήθελαν, αλλά μόνο από τη συγκεκριμένη κατηγορία, ακόμη κι αν από τη μελέτη προέκυπταν διαφορετικές κατευθύνσεις. Για παράδειγμα, ο νόμος δεν επιτρέπει στις τρεις από τις τέσσερις ζώνες το κολύμπι. Επίσης, σε ορισμένες ζώνες (οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν ολόκληρα χωριά, ακόμη και επεκτάσεις πόλεων) δεν επιτρέπονται τα δίκτυα (π.χ. οδικά, αερίου, αποχετεύσεων) κ.ά. Ακόμη, στις ζώνες Α και Β, δεν επιτρέπονται κατοικίες ή ξενοδοχεία, αλλά στη ζώνη Γ, που είναι ηπιότερης προστασίας, απαγορεύεται η κατοικία. Το παράλογο των προβλέψεων του νόμου καταδεικνύεται από το γεγονός ότι εντός περιοχών Natura ζουν και δραστηριοποιούνται περίπου 500.000 άνθρωποι, καθώς τμήματα πόλεων και οικισμών (π.χ. στο Πήλιο, στον Τύρναβο κ.α.) είναι κτισμένα σε προστατευόμενες περιοχές. Προσπάθειες εισαγωγής ασύμβατων χρήσεων Οι μελετητές ζήτησαν από το ΥΠΕΝ να κάνει ορισμένες αλλαγές στις χρήσεις γης. Ωστόσο οι αλλαγές που επιχειρήθηκε να περάσουν με ρυθμίσεις από τη Βουλή τα τελευταία χρόνια προκάλεσαν τεράστιες αντιδράσεις, καθώς θα εισήγαν διάφορες ασύμβατες δραστηριότητες, με συνέπεια να αποσυρθούν. Οι επιτρεπόμενες χρήσεις πρέπει να αποκλιμακώνονται προς τις ζώνες απολύτου προστασίας και τον πυρήνα προστασίας. Πλέον εξετάζεται και πάλι από το ΥΠΕΝ αναθεώρηση του νόμου για την επιλογή επιτρεπόμενων χρήσεων ανά ζώνη προστασίας εντός προστατευόμενων περιοχών. Στο μεταξύ, και με την ανοχή των υπηρεσιών του ΥΠΕΝ, οι μελετητές ορίζουν συχνά χρήσεις στις ζώνες κατά παρέκκλιση. Και μπορεί αυτό στις μελέτες να μη δημιουργεί προβλήματα, ωστόσο όταν θα συνταχθούν τα ΠΔ δύσκολα θα πάρουν το πράσινο φως από τον νομικό έλεγχο του Συμβουλίου της Επικρατείας. Και όσο η διαδικασία καθυστερεί, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος νέας προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Είναι αξιοσημείωτο ότι στις 17 Δεκεμβρίου 2020 η Ελλάδα είχε καταδικαστεί από το Δικαστήριο της ΕΕ για πλημμελή προστασία των περιοχών Natura 2000. Το επόμενο δύσκολο βήμα Το επόμενο στοίχημα για το ΥΠΕΝ θα είναι οι μελέτες εποπτείας για τις Natura. Δηλαδή ποιες περιοχές αξίζει να διατηρήσουν τον… τίτλο, ποιες πρέπει να απενταχθούν από το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών, αλλά και ποιες νέες θα πρέπει να ενταχθούν (σ.σ.: το περίφημο Σαρακήνικο της Μήλου δεν ανήκει σε περιοχή Natura!ΤΟ). Ας θυμίσουμε ότι η Ελλάδα έχει υιοθετήσει με νόμο τον παγκόσμιο και ευρωπαϊκό στόχο της προστασίας τουλάχιστον του 30% της θαλάσσιας έκτασης μέχρι το 2030 (σήμερα είναι ενταγμένο σε Natura το 18%). Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του Our Ocean Conference Greece ανακοινώθηκε η δημιουργία των δύο νέων θαλάσσιων πάρκων σε Ιόνιο και Αιγαίο, για τα οποία έχουν συνταχθεί οι ΕΠΜ, αλλά δεν έχουν τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Οι μελέτες εποπτείας γίνονται κάθε έξι χρόνια (η εκπόνησή τους έχει ξεκινήσει) και θα πρέπει να αξιολογηθεί ο βαθμός και η κατάσταση διατήρησης των Natura, να γίνει διόρθωση της χαρτογράφησης και ταυτοποίησης τύπων οικοτόπων όπου διαπιστωθεί ότι υπάρχει ανάγκη και, μεταξύ άλλων, να γίνει επικαιροποίηση της βάσης δεδομένων του δικτύου Natura.
Πηγή: Protagon.gr
