.jpeg)
Δυτική Σάμος – Η Καστανιά, το χωριό που πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο. Όχι για την ιστορική του μνήμη, αλλά για μια έντονη πολιτική κόντρα που φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της «πατρότητας» του χαρακτηρισμού της ως μαρτυρικού χωριού.
Στις 29 Αυγούστου 1943, οι ναζιστικές δυνάμεις εκτέλεσαν εν ψυχρώ 27 κατοίκους της Καστανιάς και ακόμη 17 από τα γύρω χωριά. Τα σπίτια πυρπολήθηκαν, οικογένειες ξεκληρίστηκαν και η περιοχή έζησε μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες της ιστορίας της. Η επέτειος αυτής της σφαγής τιμάται κάθε χρόνο, με σεβασμό και συγκίνηση.
Η διαδικασία αναγνώρισης
Η επίσημη αναγνώριση της Καστανιάς ως μαρτυρικού χωριού δεν ήταν μια αυτονόητη εξέλιξη.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η διαδικασία ξεκίνησε επί δημαρχίας Αλέξανδρου Λυμπέρη:
27 Απριλίου 2022: Το Δημοτικό Συμβούλιο Δυτικής Σάμου λαμβάνει ομόφωνη απόφαση (22/2022) για την εκκίνηση της διαδικασίας.
3 Ιουνίου 2022: Κατατίθεται στο Υπουργείο Εσωτερικών πλήρης φάκελος με τεκμηριωμένο ιστορικό υλικό, καταθέσεις και όλα τα απαραίτητα έγγραφα.
Η υπόθεση έκτοτε παρέμενε σε αναμονή για την τυπική ολοκλήρωση από την κεντρική διοίκηση.
Η νέα δημοτική αρχή και η «δεύτερη κατάθεση»
Πρόσφατα, ο βουλευτής Σάμου Χριστόδουλος Στεφανάδης, με δελτίο τύπου ανακοίνωσε περιχαρής ότι μαζί με τον νυν δήμαρχο Δυτικής Σάμου Θεμιστοκλή Παπαθεοφάνους και τον αντιδήμαρχο Αρτέμη Πανούσο, «κατέθεσαν εκ νέου» τον φάκελο στο Υπουργείο, παρουσιάζοντάς το ως πρωτοβουλία της τρέχουσας δημοτικής αρχής.
Η κίνηση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Στελέχη της προηγούμενης δημοτικής αρχής κατήγγειλαν ότι η νέα δημοτική ηγεσία επιχειρεί να «σβήσει» το έργο που έγινε το 2022 και να εμφανίσει την εξέλιξη ως δική της επιτυχία.
Κατηγορίες για πολιτική εκμετάλλευση
«Δεν μπορείς να πατάς πάνω σε μνήματα για πολιτικό όφελος», ανέφερε χαρακτηριστικά πρώην δημοτικός σύμβουλος της παράταξης Λυμπέρη.
Παράλληλα, τοπικοί παράγοντες σημειώνουν ότι δεν υπήρχε καμία ουσιαστική ανάγκη για νέα κατάθεση, καθώς ο φάκελος του 2022 ήταν πλήρης και εντός των προβλεπόμενων διαδικασιών.
Ο βουλευτής κ. Στεφανάδης έχει δεχθεί στο παρελθόν κριτική για αντίστοιχες κινήσεις, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την υπόθεση του φράγματος Καρβούνη, όπου επίσης υπήρξαν αιτιάσεις περί «υιοθέτησης» έργου άλλων.
Η Ιστορία και η μνήμη
Η Καστανιά αποτελεί έναν από τους πιο εμβληματικούς τόπους μνήμης στη Σάμο. Για τους κατοίκους και τους απογόνους των θυμάτων, η αναγνώριση ως μαρτυρικού χωριού δεν είναι μια τυπική πράξη, αλλά χρέος προς την Ιστορία. Γι’ αυτό και η οποιαδήποτε προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης συναντά σφοδρές αντιδράσεις.
Η υπόθεση πλέον δεν αφορά μόνο την τυπική αναγνώριση, αλλά και το πώς η πολιτική διαχείριση μπορεί να αλλοιώσει την ιστορική μνήμη. Και αυτό είναι ένα ζήτημα που υπερβαίνει την Καστανιά – αφορά την αξιοπιστία με την οποία η τοπική και κεντρική εξουσία τιμούν (ή εργαλειοποιούν) το παρελθόν.
Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΗΝ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΛΥΜΠΕΡΗ
Για μια ακόμη φορά ο Βουλευτής Ν. Σάμου κ. Στεφανάδης εξετράπη του θεσμικού του ρόλου και ενεδύθη τον μανδύα του κομματάρχη. Το έκανε με την περίπτωση του φράγματος Καρβούνη, το επαναλαμβάνει και τώρα με τον χαρακτηρισμό της κοινότητας Καστανιάς σε μαρτυρικό χωριό. Και στις δυο περιπτώσεις βρήκε την ευκαιρία να επαινέσει «τους δικούς του» ανθρώπους σαν πρωτεργάτες, αγνοώντας σκοπίμως την ιστορία και των δυο περιπτώσεων.
Στην περίπτωση του φράγματος Καρβούνη έλαβε προσφάτως την δέουσα απάντηση. Για τη δε περίπτωση της κοινότητας Καστανιάς και τον χαρακτηρισμό της ως μαρτυρικό χωριό, προς ενημέρωσή του, του παραθέτουμε τα ανάλογα στοιχεία για να γνωρίζει επιτέλους πότε και επί ποιάς Δημοτικής Αρχής ξεκίνησε η όλη διαδικασία. Πρώτον, υπήρξε ΟΜΟΦΩΝΗ απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Δυτικής Σάμου (αρ. 22/2022 – 27 Απριλίου 2022) με θέμα : «Αναγνώριση της Τοπικής Κοινότητας Καστανιάς του Δήμου Δυτικής Σάμου ως Μαρτυρικό χωριό». Δεύτερον, η κατάθεση φακέλου προς το Υπουργείο Εσωτερικών ολοκληρώθηκε 3 Ιουνίου του 2022 (αρ. πρ. 36725) που είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση απόφασης στις 3 Αυγούστου 2022 από το Υπουργείο για την συγκρότηση Επιτροπής, τα αποτελέσματα των εργασιών της οποίας προσφάτως δημοσιεύθηκαν στο Φ.Ε.Κ. 146/8-8-2025 Α΄.
Βέβαια, η σημερινή Δημοτική Αρχή τεχνηέντως απέκρυψε την όλη προσπάθεια και κατέθεσε εκ νέου φάκελο για να οικειοποιηθεί πλήρως το θέμα. Ακριβώς πάνω στην ίδια λογική ήταν και το κείμενο που ανέγνωσε ο Δήμαρχος Δυτικής Σάμου στα θυρανοίξια του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως στο Ποτάμι την Τετάρτη 6/8/2025, όπου σκοπίμως δεν αναφέρθηκε στην συμβολή όσων διαχρονικά ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο έργο. Για την ιστορία θυμίζουμε ότι η μελέτη του έργου αποκατάστασης του Ναού, μαζί με την ανάδειξη του Βυζαντινού Κάστρου και την υποστύλωση του παρακείμενου Ναού Αγίου Νικολάου χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα «Θησέας» με 130.000€ το 2009, με ενέργειες του τότε Δήμου Καρλοβάσου και με ανάδοχο μελέτης τον αρχιτέκτονα Δημήτρη Κροκίδη.
Το 2018 με ενέργειες του τότε Βουλευτή Ν. Σάμου Δημήτρη Σεβαστάκη εντάσσεται με προϋπολογισμό 930.000€ στο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου και δημοπρατήθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 (με έναρξη εργασιών τον Ιανουάριο του 2021 και παράδοση αρχές του 2024).
Από την σημερινή Δημοτική Αρχή δεν περιμένουμε θεσμικές ευαισθησίες και αβρότητες. Από τον Βουλευτή όμως απαιτούμε να ασχολείται με τα μεγάλα και σοβαρά θέματα του τόπου και να αφήσει κατά μέρους τα μικροκομματικά του τερτίπια.
Λυμπέρης Αλέξανδρος
Πρώην Δήμαρχος Δυτικής Σάμου
Τα έγγραφα αποκαλύπτουν την αλήθεια
Νέα Επιτροπή για τον χαρακτηρισμό μαρτυρικών χωριών – Το πλαίσιο και η υπόθεση της Καστανιάς
Αθήνα – Με απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών συγκροτήθηκε η ειδική Επιτροπή που θα εξετάζει αιτήματα για τον χαρακτηρισμό πόλεων και χωριών ως «μαρτυρικών» – τίτλος που αποδίδεται σε οικισμούς που υπέστησαν σφαγές και καταστροφές από τις δυνάμεις κατοχής την περίοδο 1941-1944.
Η απόφαση, που φέρει την υπογραφή της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου, βασίζεται στις διατάξεις του άρθρου 18 παρ. 5 του ν. 2503/1997 και στα σχετικά άρθρα του Κώδικα Νομοθεσίας για την Κυβέρνηση. Όπως επισημαίνεται, από τη συγκρότηση της Επιτροπής δεν προκαλείται καμία επιβάρυνση στον κρατικό προϋπολογισμό.
Η σύνθεση της Επιτροπής
Σύμφωνα με το έγγραφο, η Επιτροπή απαρτίζεται από:
Ευάνθη Χατζηβασιλείου (καθηγητής ΕΚΠΑ) – Πρόεδρος, με αναπληρωτή τον Ευάγγελο Καραμανωλάκη (αναπληρωτής καθηγητής ΕΚΠΑ).
Γεώργιο Ιωακειμίδη (δήμαρχος Νίκαιας-Αγίου Ιωάννη Ρέντη, μέλος Δ.Σ. ΚΕΔΕ), με αναπληρωτή τον Αθανάσιο Παπαδόπουλο (δήμαρχος Καλαβρύτων, πρόεδρος ΠΕΔ Δυτικής Ελλάδας).
Γεώργιο Δέδε (προϊστάμενος Διεύθυνσης Διοικητικής Υποστήριξης ΥΠΕΣ), με αναπληρώτρια την Ιωάννα Ντούμα (υπάλληλος Τμήματος Ποιότητας και Εθιμοτυπίας ΥΠΕΣ).
Γραμματέας της Επιτροπής ορίστηκε η κ. Ντούμα.
Ο ρόλος της Επιτροπής
Η Επιτροπή καλείται να εξετάζει και να αξιολογεί τα αιτήματα που υποβάλλονται από δήμους, συλλόγους ή άλλους φορείς, με σκοπό να προτείνει στον Υπουργό Εσωτερικών την έκδοση απόφασης χαρακτηρισμού. Η διαδικασία προϋποθέτει ιστορική τεκμηρίωση, καταγραφή γεγονότων και αποδεικτικά στοιχεία των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν από τις κατοχικές δυνάμεις.
Μετά τις έντονες αντιδράσεις και το ιστορικό των γεγονότων που καταγράφεται, δεν μένει παρά να αναμένουμε όχι μόνο την απόφαση της Επιτροπής, αλλά και μια ξεκάθαρη δημόσια συγγνώμη από τον βουλευτή Σάμου κ. Χριστόδουλο Στεφανάδη, ως ελάχιστη ένδειξη σεβασμού προς τη μνήμη των θυμάτων της Καστανιάς και προς την αλήθεια.