Η υπόθεση του γυμνασιάρχη στη Σάμο συγκλονίζει. Ένας άνθρωπος με θεσμικό ρόλο και πρόσβαση σε ανήλικους κατάφερε, επί έξι χρόνια, να κακοποιεί συστηματικά παιδιά. Δεν γίνεται όμως να σταθούμε μόνο στη φρικιαστική του δράση.
Οι ευθύνες είναι συλλογικές. Πού ήταν οι θεσμοί ελέγχου; Πώς πέρασαν απαρατήρητες οι πρώτες καταγγελίες; Γιατί η κοινωνία, οι συνάδελφοί του, ακόμη και οι γονείς, δεν ύψωσαν νωρίτερα φωνή; Σιωπή, φόβος, αδιαφορία και συγκάλυψη γέννησαν ένα περιβάλλον όπου τα παιδιά έμειναν απροστάτευτα.
Ιδιαίτερος προβληματισμός προκαλεί ο ρόλος της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Σάμου αλλά και παραγόντων του τόπου. Δεν είναι δυνατόν να αγνοούν σημάδια, καταγγελίες και φήμες για χρόνια. Η αδράνειά τους συνιστά συνενοχή. Όταν ένας εκπαιδευτικός φέρεται με τέτοιο τρόπο, οφείλουν να παρεμβαίνουν άμεσα και αποφασιστικά.
Το μάθημα είναι σαφές: δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε. Χρειάζεται ενεργητική επαγρύπνηση από την πολιτεία, τα σχολεία, τους συλλόγους γονέων, αλλά και κάθε τοπικό παράγοντα. Η παιδική ηλικία δεν πρέπει να κινδυνεύει από την αδράνειά μας.
Σε τέτοιες υποθέσεις, ειδικά όταν αφορούν πρόσωπα με θεσμικό ρόλο, όπως ένας γυμνασιάρχης, η «κάλυψη» μπορεί να προκύπτει από ένα πλέγμα παραγόντων — άλλοτε συνειδητά, άλλοτε από φόβο ή αδιαφορία:
Θεσμική αδράνεια
Η Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση έχει υποχρέωση να ελέγχει και να διερευνά κάθε καταγγελία. Αν υπήρχαν αναφορές που μπήκαν «στο συρτάρι», αυτό αποτελεί μορφή συγκάλυψης.
Οι δικαστικές και αστυνομικές αρχές μπορεί να κινήθηκαν αργά ή να μην αξιολόγησαν εγκαίρως τις ενδείξεις.
Τοπικοί παράγοντες
Σε μικρές κοινωνίες, «οι γνωριμίες» και οι διασυνδέσεις με ισχυρούς του τόπου μπορούν να λειτουργήσουν σαν ασπίδα προστασίας. Ένα πρόσωπο με κύρος (γυμνασιάρχης, δάσκαλος χορού, ενεργό μέλος σε πολιτιστικά προγράμματα) συχνά χαίρει εμπιστοσύνης και «άτυπης ασυλίας».
Κοινωνική σιωπή
Γονείς ή μαθητές μπορεί να άκουσαν ή να υποπτεύθηκαν, αλλά δεν μίλησαν από φόβο μήπως στιγματιστούν τα παιδιά τους ή θεωρηθούν «υπερβολικοί».
Η κουλτούρα της σιωπής σε μικρά νησιά και κοινωνίες μπορεί να είναι πιο ισχυρή από την αλήθεια.
Αρνηση του ίδιου
Ο γυμνασιάρχης αρνείται την εμπλοκή του· αυτό είναι δικαίωμά του στη δίκη. Όμως, η μέχρι τώρα εικόνα δείχνει ότι η άρνηση λειτουργεί περισσότερο σαν υπερασπιστική γραμμή παρά σαν πειστική εξήγηση απέναντι σε τόσες καταθέσεις.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, η κάλυψη ισχυρών δεν σημαίνει πάντα συνωμοσία· μπορεί να είναι και συνδυασμός φόβου, συγκάλυψης για να «μην ξεφτιλιστεί ο τόπος», ή θεσμικής αδυναμίας να κινηθούν γρήγορα. Όμως, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: τα παιδιά μένουν απροστάτευτα.